زندگی در هتل‌های بی‌ستاره

بخش مهمی از زندگی دانشجویانی که در دانشگاه‌های شهرهای دیگر پذیرفته می‌شوند، در خوابگاه‌ها می‌گذرد.
وجود امکانات در حد استاندارد در خوابگاه‌ها، بر بازدهی تحصیلی دانشجویان و شیوه فعالیت آنها تاثیر بسزایی دارد و موجب می‌شود رنج دوری از خانواده قابل تحمل‌‌تر شود و دانشجویان،‌ راحت‌تر به درس خواندن و پیشرفت علمی خود فکر کنند.‌
در ایران که ظرفیت پذیرش دانشجویان در دانشگاهها هر سال افزایش می‌یابد، طبیعی است که بر تعداد دانشجویان خوابگاهی نیز افزوده شود. در بسیاری از موارد، دانشجو با امید به آینده‌ای بهتر به شهر دیگری می‌رود، اما دیدن وضعیت خوابگاه‌ها تمام رویاهای او را نقش بر آب می‌کند.‌
در واقع چه دانشجویانی که در اتاق‌های یک و دو نفره ساکن‌اند و چه دانشجویان اتاق‌های ۱۰ نفره و بیشتر، مشکلات مشابهی در خوابگاه‌ها دارند.
● کمبود خوابگاه‌
بسیاری از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف در این نکته هم عقیده‌اند که خوابگاه در دانشگاه‌های ایران فقط در حکم جای خواب و سرپناه است؛ شاید به این دلیل که محلی دولتی و خانه‌ای موقتی است!‌
کمبود فضا، دسترسی نداشتن به اینترنت در هر ساعت از روز، نبود تلویزیون به تعداد لازم، کمبود اردوهای فرهنگی و تفریحی، سرویس‌های عمومی غیربهداشتی، وجود حشرات در داخل خوابگاه‌ها و... دانشجویان را دچار نوعی دلزدگی از محیط و بی‌انگیزگی نسبت به درس می‌کند.
داشتن یک اتاق حتی با متراژ خیلی کم و با تعداد نفرات زیاد، نیاز هر دانشجوی شهرستانی است که از نان شب هم برای او واجب‌تر است. دانشجویی که درآمدی ندارد تا بتواند ملک شخصی اجاره کند یا به پانسیون برود و در شهر محل تحصیل نیز غریب است و قوم و خویشی ندارد، تمام امیدش این است که بتواند یک اتاق در خوابگاه دانشجویی با هزینه‌ای کمتر از جاهای دیگر، هر چند ۶ - ۷ نفره و حتی بیشتر داشته باشد؛ به خصوص بعضی دختران که در صورت نداشتن خوابگاه وابسته به دانشگاه، با ممنوعیت و محدویت از سوی خانواده‌هاشان رو به رو می‌شوند و از ادامه تحصیل باز‌‌می‌مانند.
مشکل کمبود خوابگاه، اختصاص به یکی دو شهر ندارد؛ در اغلب شهرها امکانات خوابگاه‌ها در حدی است که می‌تواند حداکثر پاسخگوی ۵۰ درصد از دانشجویان باشد.
چند دانشجوی دانشگاه فردوسی مشهد که در تهران با آنها آشنا شده‌ام، می‌گویند:
- بسیاری از دانشجویان دانشگاه فردوسی بیش از دو هفته اول سال تحصیلی جاری به دلیل نداشتن خوابگاه در سالن‌های مطالعه به سر می‌بردند.
به گفته آنها، امسال امکانات فقط برای ۴۰ درصد از دانشجویان در نظر گرفته شد؛ در حالی که افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان، مشکل کمبود خوابگاه را دوچندان کرده است.
در بعضی از دانشگاه‌ها، خوابگاه‌ها براساس فهرست الفبایی نام‌های خانوادگی به دانشجویان سپرده می‌شود که این شیوه، کار را برای دانشجویانی که حرف اول نام‌شان در آخر فهرست الفبا است، سخت می‌کند.
به این ترتیب دانشجویان که خوابگاه به آنها نمی‌رسد، ناچار می‌شوند به خوابگاه‌های خودگردان، پانسیون‌های دانشجویی، اجاره کردن ملک‌های شخصی و... رو بیاورند.
در حال حاضر ۳۰۰ هزار دانشجو فقط در دانشگاه‌های دولتی متقاضی خوابگاه هستند که نیمی از آنها خوابگاه ندارند.
به گفته دکتر محمود ملاباشی، معاون دانشجویی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، برنامه صندوق رفاه دانشجویان این است که وضع موجود را به حدی قابل قبول برساند.
محمدمهدی زاهدی، وزیر علوم نیز گفته است:
- اعتبار اختصاص یافته به خوابگاه‌های دانشجویی در سال آینده، حداقل ۴ برابر اعتبار اختصاص یافته در سال‌های گذشته خواهد بود.
به گفته زاهدی، براساس قانون، وزارت علوم موظف به دادن خوابگاه به ۴۰ درصد از دانشجویان روزانه دانشگاه‌های دولتی است و در حال حاضر، میانگین ظرفیت پذیرش دانشجو در خوابگاه‌ها حدود ۴۰ درصد است.
● دشواری‌های دیگر
تمایل به تحصیل در شهری دیگر و آغاز راه مستقل‌شدن، موجب می‌شود که دانشجو پیه مشکلات دوری از خانه را به تن بمالد و راه رفتن به شهرستان را بر خود هموار کند. اما وقتی که وارد دانشگاه می‌شود، مشکلاتی همچون فرسوده بودن خوابگاهی که معماری خاص خوابگاهی ندارد، کمبود امکانات بهداشتی، تعداد زیاد نفرات ساکن در اتاق‌ها، هزینه‌ها و... او را در محاصره خود می‌گیرند.
خانم ل.ک که نمی‌خواهد نامش ذکر شود، دانشجوی کارشناسی ارشد تربیت بدنی دانشگاه تهران است. می‌گوید:
- سالن مطالعه بسیار کوچک با ده -‌ پانزده میز در هر ساختمان، سایتی که ده - یازده کامپیوتر دارد و بیشترشان کار نمی‌کنند و هر دانشجو در هر روز می‌تواند فقط یک ساعت از آن استفاده کند، کیفیت پایین غذا که با وجود اعتراض‌های پی در پی هیچ بهبودی در آن دیده نمی‌شود، ناآشنا بودن بعضی از خوابگاهی‌ها با فرهنگ زندگی جمعی در خوابگاه و مواردی از این قبیل، مشکلات موجود در خوابگاه ما است که از بیشترشان نمی‌شود چشم‌پوشی کرد.‌
او به نکات مثبت هم اشاره می‌کند:
- البته در خوابگاه امتیازهای غیرقابل‌انکاری هم وجود دارد، مثل اردوهای تفریحی، سفرها و کلاس‌های آموزشی فوق برنامه‌ای که برای دانشجویان خوابگاهی تدارک دیده شده و هرازگاهی انجام می‌شود.
م.الف دانشجوی شبانه علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی هم می‌گوید:
- در اتاق کامپیوتر ساختمان خوابگاه ما دو کامپیوتر هست که هیچ کدام به اینترنت وصل نیستند! یک تلویزیون در سالن، کنار سرویس بهداشتی قرار دارد که غیرقابل تحمل است! اتاق‌ها معمولا اختصاص به دانشجویان خود دانشگاه علامه ندارد؛ گاه از دانشگاه‌های دیگر هم می‌آیند تا شب را با یکی هم اتاقی‌ها که رفاقتی با هم دارند، بگذرانند. با این رفت و آمدها ظرفیت اتاق تکمیل می‌شود و درس خواندن را برای هم‌اتاقی‌های دیگر دشوار می‌کند.‌
م.الف می‌گوید:
- البته امسال حراست خوابگاه‌ها سخت‌گیرانه‌تر عمل می‌کنند و این رفت و آمدهای بی‌مجوز کمتر شده است، اما این عادت که دارد به عرف تبدیل می‌شود، هنوز کاملا برطرف نشده است.
به گفته این دانشجوی شبانه، پرداخت نیم‌سالانه هزینه‌های خوابگاه نیز یکی از معضلاتی است که شاید به نفع صندوق رفاه باشد، اما اوضاع دانشجویانی را که درآمدی هم از خود ندارند، دشوارتر کرده است.
● خوابگاه و افسردگی!
دانشجو به خصوص در مقطع کاردانی و کارشناسی به دلیل سن کم، تجربه کمتری دارد و نمی‌تواند بار تمام مشکلات را به راحتی و با صبوری به دوش بکشد. بسیاری از دانشجویان در خانه خود، مورد حمایت کامل بوده‌اند اما بعد از قبولی و آغاز درس خواندن در خانه‌ای جدید، مشکلات کوچک و بزرگ، مشغله‌هایی برای آنها می‌سازد که به تدریج انگیزه درس خواندن را می‌گیرد و دلسردشان می‌کند.
دکتر محمد اسلامی، روانشناس می‌گوید:
- اگرچه مشکلات پیش روی دانشجویان خوابگاهی مشابه است، اما ظرفیت همه در یک سطح نیست. دانشجویی که حساس‌تر است، کم‌کم تحمل و صبوری خود را از دست می‌دهد و دور از حمایت خانواده به تدریج افسرده می‌شود و این، بر روابط اجتماعی او نیز تاثیرات منفی فراوانی خواهد داشت.
به گفته این روانشناس، گرایش درصد زیادی از دانشجویان خوابگاهی به مواد مخدر، افسردگی، افزایش خودکشی و... از جمله پیامدهای کم‌توجهی به رفاه حال آنها است.
● تغییر قانون اجاره‌ها
موضوعی که به تازگی موجب اعتراض بسیاری از دانشجویان خوابگاهی به ویژه دانشجویان شبانه شده است، الزام آنها به پرداخت اجاره‌بهای خوابگاه‌ها در طول سال است.
این هزینه که قانون آن از ابتدای امسال در حال اجرا است، از سوی صندوق رفاه دانشجویان وضع و اجرایی شده است. براساس این قانون، هزینه خوابگاه باید به صورت نقد یا با وامی که صندوق رفاه در اختیار دانشجو می‌گذارد، به دانشگاه پرداخت شود، وگرنه دانشجو حق استفاده از خوابگاه را نخواهد داشت.
م.الف، دانشجوی شبانه علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در این باره می‌گوید:‌
- هزینه خوابگاه دانشجویان شبانه به خودی خود زیاد است. تعداد نفرات بعضی از اتاق‌ها هم به ۱۰ نفر می‌رسد، پرداخت هر نیم سال اجاره‌بها هم که ضروری شده است. اینها موجب دلسردی و بی‌اعتقادی دانشجوی شبانه به دانشگاه، مسئولان و حتی شهری که در آن زندگی می‌کند، می‌شود.
او ادامه می‌دهد:‌
- وقتی دانشجوی شبانه این همه هزینه می‌‌پردازد، آن هم به موقع، اما خدمات خاصی نمی‌بیند، دلش را به چه چیز خوش کند؟
ایرج خاکپور، مدیرکل دانشجویی تربیت مدرس در پاسخ به این اعتراض دانشجویان می‌گوید:
-‌ اجاره بهای خوابگاه‌ها، یکی از منابع درآمدی صندوق رفاه دانشجویان است که صندوق، بخشی از آن (و گاه تمام آن) را به دانشگاه برمی‌گرداند تا صرف بهبود خود خوابگاه‌ها شود.
● به سوی حل مشکلات‌
با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان در دانشگا‌ه‌های دولتی، داشتن خوابگاه، یکی از ضروری‌ترین نیازهای دانشجویان، بیش از گذشته است.
همان طور که پیش از این گفته شد، کمبود خوابگاه، تنها یکی از مشکلات دانشگا‌ه‌ها و دانشجویان است. موارد دیگری نیز در کنار کمبود خوابگاه هست؛ از جمله نگرانی‌ها و دغدغه‌های همیشگی دانشجویان که توجه مسئولان را کم و بیش به خود معطوف کرده است.
ایرج خاکپور، مدیرکل دانشجویی <تربیت مدرس> می‌گوید:
- بسیاری از دانشگاه‌ها از جمله تربیت مدرس در حال برنامه‌ریزی برای حل مشکلات خوابگا‌ه‌ها هستند تا دیگر در آغاز سال تحصیلی، با کمبود خوابگاه مواجه نباشیم. ما معتقدیم که خوابگاه فقط جای خواب دانشجو نیست.‌
او ادامه می‌دهد:
- یکی از این برنامه‌ها، افزایش تعداد خوابگاه‌ها در حد امکان است، چون تنها به دلیل افزایش پذیرش دانشجویان، دولت نمی‌تواند مدام تعداد خوابگاه‌های خود را افزایش بدهد، اما در نظر داریم تا جایی که اعتبارات اختصاص داده شده به ما اختیار می‌دهد، خوابگاه‌ها را گسترش دهیم و ساختمان‌ها را به شیوه خوابگاهی بسازیم، چون بیشتر خوابگا‌ه‌های موجود، قبلا ملک شخصی بوده‌اند.
به گفته مدیرکل دانشجویی دانشگاه تربیت مدرس، این دانشگاه حدود ۲ هزار دانشجوی خوابگاهی اعم از دختر و پسر و متاهل دارد که هر سال پاسخگوی نیاز ۵۰درصد از‌ آنها است. بقیه هم بدون خوابگاه رها نمی‌شوند:
- به این ترتیب که با پانسیون‌ها قرارداد می‌بندیم (کاری که امسال کردیم) و دانشجویان را با هزینه خود آنها در این پانسیون‌ها ساکن می‌کنیم. اجاره‌بهای این پانسیون‌ها از خوابگاه‌های دانشجویی بیشتر است، اما ما با دادن ودیعه یا وام خوابگاه، مشکل دانشجویان را کاهش می‌دهیم.‌
خاکپور درباره کمبودهای خوابگاه‌ها می‌گوید:
- ما فقط امکانات اولیه را برای دانشجو فراهم می‌کنیم. بخش عمده‌ای از مشکلات را خود دانشجویان باید در دانشکده، کتابخانه و... حل کنند. دانشجو نمی‌تواند از صبح تا شب در خوابگاه بنشیند و بگوید امکانات کم است.
به گفته این مسئول، خوابگاه‌های تربیت مدرس، امکانات اینترنتی، و امکانات تایپی دارند، سالانه تمام ساختمان‌ها سمپاشی می‌شوند، بنابراین مشکل بهداشتی ندارند، هر سال (معمولا تابستان‌ها) بخش‌هایی از ساختمان‌ها بازسازی می‌شوند، و بطور کلی مشکل چشمگیری در خوابگا‌ه‌های تربیت مدرس وجود ندارد.
خاکپور درباره راه حل مشکلات خوابگاه‌ها می‌گوید:
- نمی‌شود که دولت فقط خوابگاه بسازد و تحویل دانشگاه‌ها بدهد. باید به افراد حقیقی و حقوقی مجوز داده شود تا خوابگاه بسازند و در اختیار دانشجویان بگذارند. خوابگاه‌های <خودگردان> هم یکی از چاره‌هایی است که دانشجویان با حمایت‌های صندوق رفاه می‌توانند در آنها ساکن شوند.‌
صندوق رفاه دانشجویان، حداقل‌ها را تا‌مین می‌کند، بقیه به عهده افراد خیر، شهرداری‌ها و نهادهای گوناگون است که به نوعی می‌توانند گوشه‌ای از کار را بگیرند تا مشکلات خوابگاه‌ها کمتر بشود. ظاهرا به صفر رسیدن این مشکلات به این زودی و با توجه به اقتضائات موجود امکان‌پذیر نیست!

پروانه بندپی

منبع : وزارت آموزش و پرورش ایران