چراغ نگارخانه ها را خاموش نکنیم

چند صباحی است که به یمن تلا‌ش گالری‌های خصوصی، موتور هنرهای تجسمی در خارج از مرزهای جغرافیایی کشورمان روشن شده و این هنرها مورد توجهی جدی قرار گرفته‌اند. حراجی‌ها و نمایشگاه‌هایی برپا می‌شوند که در آنها، هنرمندان ایرانی حرف اول را می‌زنند؛ با این حال اتفاق‌های داخل کشور حکایت از تهدیدهایی جدی برای این هنر دارد؛ تهدیدهایی که بخشی از آن به تنگ شدن فعالیت گالری‌های مختلف انجامیده است. هفته گذشته خبر رسید گالری <اثر> به‌دلیل نمایش آثار مغایر با شئون اسلا‌می پلمب شده است و در هفته‌جاری خبر می‌رسد که پلمب، فقط با دستور قضایی!
<سلا‌م. گالری اثر تا اطلا‌ع ثانوی تعطیل است. در صورت تمایل پیغام یا فکس خود را ارسال فرمایید تا در اسرع وقت با شما تماس بگیریم.> این روزها هر کس با گالری اثر تماس می‌گیرد، این پیغام را می‌شنود، پیغامی که اولین‌بار و پس از تصمیم وزارت ارشاد دولت نهم روی پیغام‌گیر یک گالری ضبط می‌شود. از هفته گذشته که این گالری تعطیل شده تا امروز، هیچ تغییری در تصمیم مرکز هنرهای تجسمی برای بازگشودن مجدد این گالری مشاهده نمی‌شود.
مهدی بی‌باک (مسوول امور نگارخانه‌های وزارت ارشاد) درباره تعطیلی گالری اثر به اعتماد ملی می‌گوید: <گالری اثر عکس آثار را برای نمایش به وزارت ارشاد نداده بود، به نوعی هم غفلتی صورت گرفته بود. ما مسوول گالری را راهنمایی کردیم برای رئیس مرکز هنرهای تجسمی نامه بنویسد تا به مساله رسیدگی شود.> مورد دیگر، تعطیلی گالری <آو> به سرپرستی فریدون آو، هنرمند شناخته‌شده معاصرمان است. آنهایی که گذرشان به ابتدای خیابان ونک افتاده، حتما با یک گالری خیلی کوچک (در ابعاد ۲ متر در ۲ متر) روبه‌رو شده‌اند که سال‌ها است به فعالیت خود ادامه می‌دهد و هم‌اینک به شکلی ناگهانی، خبر تعطیلی آن را می‌شنویم. بی‌باک ضمن اشاره به مشکل اول این گالری، یعنی <نداشتن مجوز برای برپایی گالری> می‌گوید: <در وهله اول هر کس اقدام به راه‌اندازی گالری می‌کند، ابتدا مجوز برپایی آن را می‌گیرد و بعد از صدور مجوز، عکس آثار را به ما نشان می‌دهد. گالری آو غیر از نداشتن مجوز، پوستری چاپ کرده بود که مخالف شئون بود.> از قرار معلوم گالری آو درصدد برپایی نمایشگاه آثار شاهپور پویان بوده و پوستری هم مربوط به این نمایشگاه چاپ کرده که آن پوستر با مخالفت مرکز هنرهای تجسمی روبه‌رو شده است.
بی‌باک خبر احضار فرهاد فزونی طراح این پوستر را به وزارت ارشاد برای ارائه پاره‌ای توضیحات تایید می‌کند. به گفته وی، حتی بعد از توزیع پوسترهای این نمایشگاه در دانشگاه هنر، نسبت به جمع‌آوری این پوسترها اقدام شده است.
همه این اتفاق‌ها در حالی رخ می‌دهد که طبق قانون، وزارت ارشاد نمی‌تواند نگارخانه‌ای را پلمب کرده یا اقدام به بستن آن کند. به گفته یکی از مدیران اسبق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می، این وزارتخانه نمی‌تواند نسبت به لغو پروانه یک موسسه یا گالری اقدام کند. تنها مجاز است از طریق مراجع قضایی این کار را انجام دهد. در حقیقت معاونت هنری باید به نیروی انتظامی اعلا‌م کند که قصد بستن یک گالری را دارد و نیروی انتظامی هم با حکم دستگاه قضایی و دستور مستقیم قاضی، نسبت به پلمب یا بستن یک گالری اقدام کند. بنابراین نمی‌توان به راحتی هر کسب و کاری را تعطیل کرد و جلوی فعالیت آن را گرفت.
● نگرانی‌های گالری‌داران ‌
در کنار دو گالری <اثر> و <آو>، صحبت‌ها و اخباری هم در مورد سختگیری در قبال دیگر گالری‌ها شنیده می‌شود. حتی گالری‌هایی که طبق مصوبه سوخته سال ۱۳۷۴، عکس آثار نمایشگاه خود را به وزارت ارشاد نشان داده‌اند، با برخوردهای سختگیرانه ماموران این وزارتخانه مواجه شده‌اند. این سختگیری‌ها و همچنین احیای مصوبه قدیمی مبنی بر نظارت بر فعالیت نگارخانه‌ها در حالی رخ می‌دهد که طی ۳۰ سال گذشته مسوولا‌ن گالری‌ها نشان داده‌اند نسبت به وظایف و چارچوب‌های کار خود آشنا هستند. طی ۳۰ سال گذشته شاهد کمتر موردی بوده‌ایم که هنرمندی به ارزش‌ها، بی‌احترامی کند. این یک فرهنگ جاافتاده در میان صاحبان گالری‌ها است و از ترس قانون هم نیست. نکته دیگری که می‌توان خطاب به مسوولا‌ن وزارت ارشاد مطرح کرد این است که نمی‌توان هیچ‌گاه به ضرس قاطع در مورد یک اثر هنری حکم داد. نمی‌توان به قاطعیت گفت فلا‌ن اثر، ضدشئون یا خلا‌ف شئون است. نمونه‌اش فیلم <آدم برفی> بود که زمانی به جهت مغایرت با شئون، توقیف شد، ولی مدتی بعد روی پرده سینماها رفت. این نشان می‌دهد قضاوت روی یک اثر هنری دشوار است، مگر اینکه یک اثر به شکلی صریح، اشاعه فحشا و فساد کند که نمونه آن در طی ۳۰ سال اخیر سابقه نداشته است. به هر حال به نظر می‌رسد وزارت ارشاد طبق مصوبه سال ۱۳۷۴ یکی‌یکی دارد سراغ گالری‌ها می‌رود و در راه فعالیت آنها، مانع‌تراشی می‌کند. فراموش نکنیم که موتور هنرهای تجسمی برای ادامه روشن ماندن، نیاز به حمایت دارد، حمایتی مهربانانه. شعله‌ای روشن شده و نگرانی همه این است که این شعله، خاموش نشود.

پرویز براتی

منبع : روزنامه اعتماد ملی