دربارهٔ WCDMA

در حال حاضر، شرایط بسیار مناسب است؛ شبکه‌هایمان راه‌اندازی شد و گوشی‌های تلفن همراه تولید شده است و حتی مشترکان بسیاری هم داریم. پنج سال پس از ارائهٔ بی‌رویه و مشکل‌ساز لیسانس ۳G که باعث افزایش نامعقول سطح انتظارات شد و چهار سال پس از راه‌اندازی اولین شبکه WCDMA در ژاپن، علیرغم تمامی تردیدهائی که وجود داشت، به‌نظر می‌رسد که در نهایت این فن‌آوری به مرحلهٔ شکوفائی و بهره‌برداری رسیده است.
پس از سال‌ها مبالغه، تٲخیرها، تردیدها و ناامیدی‌ها، با آسودگی و خشنودی اعلام می‌کنیم که در نهایت فن‌آوری WCDMA به مرحلهٔ شکوفائی رسیده است. در واقع، نه فقط این فن‌آوری به مرحلهٔ بهره‌برداری رسیده است، بلکه اپراتورهای GSM نیز به‌دنبال ارائه واقعی خدمات باند وسیع سیار هستند و این موضوع را با معرفی شبکه‌های HSDPA و گوشی‌های مناسب به ظهور می‌رسانند.
تا پایان ماه سپتامبر سال ۲۰۰۵، تعداد مشترکان WCDMA در سطح جهان به ۸/۳۴ میلیون نفر رسید که نسبت به تعداد آن در پایان سال ۲۰۰۴، ۶/۱۰۶ درصد افزایش یافته است. در سه‌ماههٔ سوم سال ۲۰۰۵، تعداد مشترکان WCDMA تا ۲۳ درصد افزایش یافت؛ در حال حاضر نیز به‌طور متوسط در هر ماه ۱۹/۲ میلیون نفر به تعداد کاربران افزوده می‌شود.
ماه اکتبر سال ۲۰۰۵، دقیقاً چهار سال پس از اینکه شرکت دوکومو اولین شبکه WCDMA را در ژاپن راه‌اندازی کرد، در مجارستان یکصدمین شبکهٔ تجاری WCDMA راه‌اندازی شد. تا یک ماه بعد از آن، یعنی ماه نوابر، Cingular Wireless در آمریکا و O۲، دو شبکهٔ HSDPA را راه‌اندازی کردند. بنابر بررسی‌هائی که شرکت ITM انجام داده، تا پایان سال ۲۰۰۵ تعداد کاربران WCDMA در سطح جهان، ۴۹ میلیون نفر بوده است.
با وجود این، عده‌ای به اشتباه می‌پندارند که برنامهٔ توسعهٔ فن‌آوری WCDMA موفق نبوده است. زیرا ممکن است تصور کنند که ۴۹ میلیون نفر مشترک در مقایسه با ۲ میلیارد کاربر شبکهٔ مخابرات سلولی، رقم بسیار ناچیزی است. اگر چه طی چهار سال، یعنی از زمان راه‌اندازی فن‌آوری WCDMA در اکتبر سال ۲۰۰۱ تا پایان سال ۲۰۰۵، میزان رشد تعداد مشترکان این فن‌آوری بسیار زیاد بوده و حتی سریع‌تر از خدمات ۱G و ۲G افزایش یافته است.
این تصور که طرح گسترش فن‌آوری WCDMA ناموفق بوده است، از آنجا ناشی می‌شود که انتظار می‌رفت فن‌آوری ۳G و حداقل WCDMA، به سرعت جایگزین فن‌آوری ۲G شود. اما شرایط برای این امر مناسب نبود. این فن‌آوری به سرعت و بدون برنامه وارد بازار شد؛ در حالی‌که نواقص بسیاری داشت و اطلاعات و برنامه‌های مربوط به آن به‌درستی جمع‌آوری و مشخص نشده بودند.
تبلیغات مبالغه‌آمیز اولیه در مورد این فن‌آوری، راه‌اندازی شبکه‌ها و تولید گوشی‌های WCDMA را با تٲخیر مواجه کرد و باعث شد که ارائه آن به بازار و طبق برنامه اجراء نشود؛ پس از آن بود که تردیدها شکل گرفت؛ زیرا پس از اینکه شکرت هاچیسون ارائهٔ خدمات ارزان‌قیمت صوتی را به‌جای خدمات اینترنتی آغاز کرد، کل طرح تجاری ۳G زیر سئوال رفت. اخیراً هم شرایط ناامیدکننده‌ای حاکم بوده است؛ زیرا تمایل به استفاده از سرویس‌های غیرداده‌ای (صوتی)، رشد نکرده است و درآمد حاصل از هر کاربر در هیچ کشوری به غیر از کرهٔ جنوبی و ژاپن، قابل توجه نبوده است.
اگر چه در همین مدت، تعداد مشترکان به‌طور یکنواخت و بی‌وقفه افزایش یافت و در اواسط سال ۲۰۰۳، زمانی‌که شرکت دوکومو تصمیم گرفت برای توسعهٔ شبکهٔ ۳G وارد رقابت با فن‌آوری ۲G شود و همچنین زمان‌که گوشی‌هائی با قابلیت دو باند فرکانسی و دومدی وارد بازار شد، افزایش تعداد مشترکان سرعت یافت.
تجربیات شرکت ژاپنی دوکومو بخش کوچکی از اتفاقی بود که در سرتاسر صنعت مخابرات رخ داد. این شرکت دیر راه‌اندازی شد و زمانی هم که شروع به‌کار کرد، فقط به گوشی‌های یک‌منظورهٔ WCDMA خدمات را ارائه می‌کرد.خدمات آن از طریق I-mode در دسترس بود؛ اما این شرکت برای انتقال کاربران از شبکهٔ سراسری PDC به شبکهٔ ناهمگون WCDMA که قابلیت رقابت با فن‌آوری ۲G را نداشت، مشکل داشت. در ابتدا این شرکت برنامه‌ریزی کرده بود تا ماه مارس سال ۲۰۰۳ در حدود ۳۸/۱ میلیون مشترک ۳G را جذب کند؛ اما در نهایت این تعداد به ۳۲۰ هزار نفر رسید.
در نهایت، معرفی گوشی‌های دوباندی فرکانسی و دومدی از نوع PDC/WCDMA باعث افزایش تعداد مشترکان شد و این امکان را برای شرکت دوکومو فراهم کرد تا شکاف‌های موجود در گسترش و ارائه فن‌آوری ۳G را پر کند. در سه ماههٔ اول سال ۲۰۰۳ بخشی از برنامهٔ ۳۳۵ میلیون دلاری این اپراتور مخابراتی برای تولید گوشی فوما معرفی شد. در سپتامبر سال ۲۰۰۴، این تعداد به پنج میلیون نفر رسید. در ماه دسامبر سال ۲۰۰۴، شرکت دوکو بهره‌برداری از گوشی N۹۰۰iG را در شبکه‌های GSM/WCDMA در ۱۱۵ کشور آغاز کرد. تا پایان ماه فوریهٔ سال ۲۰۰۵، تعداد مشترکان شبکهٔ ۳G این شرکت، به ۱۰ میلیون نفر رسید.
اپراتورهای WCDMA در مناطق دیگر نیز، پی بردند که اگر از گوشی‌های ۳G ارزان‌قیمت و پرطرفدار استفاده نکنند، برنامه‌هایشان با شکست مواجه می‌شود. همان‌گونه که برخی از اپراتوهای بزرگ‌تر از جمله Vodafone emocion، Drange World، t-zone و Active شبکه‌هائی را راه‌اندازی کرده بودند که می‌توانستند از آن‌ها برای ارائه خدمات از طریق فن‌آوری ۳G استفاده کنند؛ اما مشترکین آن‌ها حاضر نبودند تا برای گوشی‌هائی که از نظر طول عمر باطری، وزن و ظاهر، قابل مقایسه با مدل‌های ۲G نبودند، پول زیادی بپردازند.
در ماه مارس سال ۲۰۰۳، یعنی زمانی‌که شرکت هاچیسون ارائه اولین خدمات ۳G را در اروپا آغاز کرد، اکثر مشتریان آن از خدمات صوتی ارزان‌قیمت استفاده می‌کردند. در ابتدا تعداد مشترکان فن‌آوری ۳G بسیار محدود بود. اگر چه در ۲۴ آگوست سال ۲۰۰۵، این شرکت اعلام کرد که تعداد مشترکین آن در اروپا و استرالیا در حدود ۹۹/۸ میلیون نفر و متوسط درآمد حاصل از هر کاربر در حدود ۱۱/۴۳ یورو (۸۷/۵۰ دلار) است و همچنین اعلام کرد که ۲۳ درصد از این مشترکان از خدمات غیرصوتی استفاده می‌کنند.
در حال حاضر، علاوه بر عواملی مانند ارائه خدمات گوناگون ۳G، تولید انبوه گوشی‌های ۲G هم باعث افزایش تعداد مشترکین شده است. در این مرحله، نه فقط فن‌آوری جدید قابل بهره‌برداری هستند، بلکه گوشی‌های ارزان‌قیمت و مناسب هم در دسترس قرار دارند.
قابلیت بهتر گوشی‌ها و در دسترس بودن آن‌ها یکی از عوامل مهم در گسترش فن‌آوری ۳G است. برای مثال، در حال حاضر گوشی‌های جدید، مجهز به دوربین و MP۳ Player و همچنین صفحه‌های نمایش رنگی بزرگ‌تر هستند که برای بازی‌های کامپیوتری مناسب‌تر هستند.
مهم‌تر این‌که تا پایان سال ۲۰۰۵، قیمت گوشی‌های ۳G به ۲۰۰ یورو (۲۵۰ دلار) رسیده است؛ در حالی‌که قیمت آن در پایان سال ۲۰۰۴، بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ دلار بود. در سال ۲۰۰۶ قیمت‌های گوشی‌های ۲G و ۳G به هم نزدیک‌تر خواهد شد.
شرکت ودافون پیش‌بینی کرده بود که برای اولین‌بار در کریسمس سال ۲۰۰۵، اپراتورها شاهد انتقال قطعی مشترکان از فن‌آوری ۲G به ۳G باشند. در سه ماههٔ سوم سال ۲۰۰۵، این شرکت ۶۸۴ هزار مشترک جدید را جذب کرد که این تعداد ۴۸۰ هزار نفر بیشتر از مشترکانی بود که ۳UK جذب کرد. همچنین این شرکت برنامه‌ریزی کرده بود تا پایان سه ماههٔ اول سال ۲۰۰۶، تعداد مشترکان ۳G را به ۱۰ میلیون نفر برساند.
به‌نظر این اپراتور، ارائه رایگان گوشی‌های ۳G و قرارداد ۱۸ ماهه که در شش ماه اول آن خدمات با ۵۰ درصد تخفیف به مشترکان ارائه می‌شود، دلیل اصلی استقبال گسترده از این فن‌آوری بوده است. همزمان با ابراز این پیشنهاد، شرکت ودافون ۱۵ مدل جدید را برای کریسمس عرضه کرد.
در نهایت، کاربران از فن‌آوری ۳G استقبال خواهند کرد؛ اما اپراتورها در تلاش هستند تا بدانند که در آینده چه فن‌آوری‌هائی بیشتر مورد پسند واقع می‌شود. کوتاه‌ترین پاسخ به این سئوال، استفاده از تکنیک دستیابی سرعت بالابسته‌های داده موسوم به HSPA در خط دریافت (Down link) در نسخه ۵ و سپس در خط ارسال (Up link) در نسخه ۶ است.
حداکثر ظرفیت انتقال اطلاعات برای هر کاربر در شبکه‌های UMTS مبتنی بر فن‌آوری ۳GPP، در حدود ۳۸۴ کیلوبایت است؛ در حالی‌که با استفاده از فن‌آوری HSDPA، سرعت انتقال اطلاعات به ۴/۱۴ مگابیت می‌رسد. البته در حال حاضر رسیدن به این سطح کمی دور از دسترس است. وضعیت محتمل‌تری که در آینده‌ای نزدیک رخ می‌دهد این است که با استفاده از ترمینال HSDPA در نسخه ۶، حداکثر این سرعت به ۶/۳ مگابیت می‌رسد که این سرعت ۱۰ برابر سرعتی است که هم‌اکنون کاربران شبکه UMTS از آن بهره‌مند هستند. بعد از این مرحله با استفاده از تجهیزاتی که از ۱۰ تا ۱۵ کد پشتیبانی می‌کند، حداکثر این سرعت به ۷/۱۰ مگابیت می‌رسد.
بسیاری از اپراتورها مثل Cingular در آمریکا، KFT و SK Telecom در کرهٔ جنوبی قبل از تجاری کردن شبکه‌های WCDMA به فکر استفاده از فن‌آوری HSDPA بوده‌اند.
شرکت Cingular در پی راه‌اندازی شبکه‌های WCDMA/HSDPA بوده است که تا پایان سال ۲۰۰۵ در ۱۵ تا ۲۰ بازار فعال شود و در حال حاضر قصد دارد تا سال ۲۰۰۸، این شبکه‌ها را در بیش از ۱۰۰ بازار گسترش دهد. شرکت کره‌ای KFT برنامه‌ریزی کرده است که تا پایان سال ۲۰۰۵، فن‌آوری HSDPA را در ۱۷ کلان شهر گسترش دهد و تا ماه ژوئن سال ۲۰۰۶، ۴۵ شهر دیگر را تحت پوشش قرار دهد. شرکت SK Telecom هم برنامه‌ریزی کرده است تا ارائهٔ خدماتش را از ماه آوریل سال ۲۰۰۶ آغاز کند.
شرکت SK Telecom با همکاری شرکت‌های سامسوگ، ال‌جی و پن‌تک و با استفاده از چیپ‌های DBDM، استفاده از گوشی‌های HSDPA را گسترش می‌دهد. این شرکت قصد دارد تا ۵۰۰ هزار مشترک HSDPA را جذب کند که این تعداد برابر با ۵/۲ درصد از کل مشترکان این شرکت است و ۸ درصد از درآمد ناخالص سالانهٔ این شرکت را در پی دارد.
اپراتوهای کره‌ای قصد دارند در سال ۲۰۰۶، هر کدام تا ۵۰۰ هزار مشترک WCDMA/HSDPA جذب کنند. اگر چه تا پایان ماه مارس سال ۲۰۰۵، تعداد مشترکان WCDMA در شرکت SKT در حدود ۴۴۰۰ نفر و در شرکت KTF فقط ۳۰۰ نفر بود.
تا ماه سپتامبر سال ۲۰۰۵، در جهان، ۲۰ اپراتور بزرگ در پی کسب فن‌آوری HSDPA بودند؛ از جمله T-Mobile ، Vodafone ، DoCoMo Hutchison و O۲. شرکت دوکومو در ابتدا برنامه‌ریزی کرده بود تا اوایل سال ۲۰۰۶، بهره‌برداری از فن‌آوری HSDPA را آغاز کند؛ اما هم‌اکنون اجراء این برنامه را تا اواخر سال ۲۰۰۶ به تعویق انداخته است. این در حالی است که شرکت Vodafone بعد از اینکه در اواسط سال ۲۰۰۵، موفق به کسب فن‌آوری HSDPA در انتقال اطلاعات شد، در اواخر همان سال اجراء چند طرح آزمایشی را در استفاده از شبکه‌های HSDPA در کشورهای ژاپن و ایتالیا آغاز کرد.
شرکت T-Mobile اعلام کرد که قصد دارد تا در سه ماه آغاز سال ۲۰۰۵، طرحی آزمایشی را برای ارائه خدمات تجاری HSDPA با کمک برخی از کاربران داوطلب اجراء کند. شرکت هاچیسون هم برنامه‌ریزی کرده بود تا پایان سال ۲۰۰۵ و با کمک شرکت NEC-Siemens اجراء طرح‌های آزمایشی HSDPA را در شهرهای رم و میلان آغاز کند و پس از آن در فصل بهار سال ۲۰۰۶ ارائه خدمات را به‌صورت تجاری شروع کند.

گ. پترسون

منبع : فصلنامه علمی تحلیلی مهندسی برق