وضعیت اجتماعی بیمارستان از دیروز تا امروز

● پزشکی مجازی
نظام‌های پزشکی در به‌کارگیری فن‌آوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی سرعت چندانی ندارند. البته بخشی از مسئله می‌تواند مربوط به خود این فن‌آوری‌ها یا کلیت نظام اجتماعی باشد. گفته می‌شود در آینده‌ نه چندان دور، بیماران و پزشکان با استفاده از خطوط اینترنتی پرسرعت، به تبادل نظر، ارسال و دریافت بسته‌های بهداشتی خواهند پرداخت. همزمان با ایده‌ «دانشگاه مجازی»، سخن از «بهداشت مجازی» یا «بهداشت الکترونیک» شنیده می‌شود. گفته می‌شود بیمارستان‌های مجازی ایجاد خواهد شد و خدمات پزشکی شهرهای کوچک و بزرگ یکسان خواهد شد و سالمندان و کسانی که توان حرکت کمتری دارند، دسترسی بهتری به پزشک خواهند یافت. بی‌شک باز هم فن‌آوری، عرضه، سازماندهی و مالکیت ‌ این خدمات در سطح جهانی در دست شرکت‌های جهانی خواهد بود.
● کاهش اقتدار پزشکی
بخش عمده‌ای از نقد اجتماعی جهانی‌شدن در عرصه‌ پزشکی و ظهور مباحث «بهداشت مجازی»، ناظر بر گسترش هر چه بیشتر وجه کالایی و بازاری پزشکی بوده است. در عین حال و به‌ویژه با نفوذ فن‌آوری‌های اطلاعاتی در همه‌ طبقات اجتماعی، شواهد زیادی وجود دارد که دیوارهای اطلاعاتی پیشین فرو ریخته است و با دسترسی مردم به لایه‌هایی از دانسته‌ها، ناخواسته از اقتدار حرفه‌ پزشکی کاسته شده و راه برای مشارکت بیشتر باز می‌شود. به رغم استیلای شرکت‌های بزرگ تجاری داروسازی بر عرصه پزشکی، گونه‌های جدیدی از پزشکی غیرسنتی و در عین حال تجربی شکل گرفته است.
مورد بیماران ایدز در برخی کشورها که با قیود کمتری با آن برخورد می‌کنند، می‌تواند مثال خوبی از شکل‌گیری گروه‌های فعال اجتماعی برای اثرگذاری در رویه‌های پزشکی و مقاومت در برابر استفاده‌های سود‌جویانه باشد. در این میان پایگاه‌های اطلاع‌رسانی و وبلاگ‌های زیادی بر خبررسانی و شکل دادن به اجماع نهایی ساخته شد که آثار قابل توجهی برجای گذاشت. جنبش‌های اجتماعی زیادی هم در حوزه‌های سیاسی همچون طرفداران محیط زیست، مدافعان حقوق بشر و فعالان دینی و هم در حوزه پزشکی استفاده‌های زیادی از فن‌آوری‌های جدید اطلاعاتی، همچون «وبلاگ» و «ویکی‌پیدیا» می‌برند. ظهور شبکه‌های فعالان عامه در حوزه مسائل حرفه‌ای و تخصصی، پدیده جالب و قابل مطالعه‌ای شده است. با همین روش برخورد، امید به زندگی در میان بیماران مبتلا به ایدز تا سی سال افزایش یافته است و نظام پزشکی به سوی بهره‌گیری از امکانات خانوادگی و شبکه‌های عامه گرایش پیدا کرده است. سایت‌های اینترنتی زیادی برای ارائه اطلاعات و آموزش در حوزه مسائل روزمره بیماران همچون تزریق و تغذیه ایجاد شده است. وقتی بخشی از مراقبت‌های پزشکی به خود بیمار و اطرافیان او سپرده می‌شود، بیمارستان مجال بیشتری برای ارائه خدمات تخصصی‌تر می‌یابد. پیشرفت در درمان برخی بیماری‌ها مانع و افزایش عمر، میزان ابتلا به بیماری‌های مزمن ناشی از کهولت و تغییر در سبک‌ زندگی را افزایش داده است و بیمارستان چاره‌ای جز واگذاری خدمات این بخش به عوام یا از طریق نظام‌های جدید بیمارستان مجازی ندارد.
از سوی دیگر نظام شرکتی پزشکی مجازی که از بسیاری از قیود علمی و رویه‌های رایج در بیمارستان‌های پژوهشی و مراکز دانشگاهی رها شده است، به سوی «داروهای سنتی» گرایش پیدا کرده و سعی در استفاده تجاری از پزشکی جایگزین می‌کند. در این زمینه هم سایت‌های اینترنتی زیادی ایجاد شده است. به‌این ترتیب، در عرصه پزشکی، همچون دیگر عرصه‌ها نمی‌توان انتظار داشت که فن‌آوری‌ها و شبکه‌های جدید وفاداری چندانی به نظام اصلی داشته باشد. به بیان دیگر، همین شبکه‌ها محل جدال رویه‌های بومی و جهانی بهداشتی شده و امکان تکامل هر دو را فراهم می‌آورد.
● بیمارستان‌های جدید
از نیمه‌ دوم قرن بیستم به این‌سو و با گسترش علوم و فن‌آوری‌های پزشکی، بیمارستان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های آموزشی و پژوهشی جامعه شد. اعضای هیات علمی بیمارستان‌ها از منزلت و جایگاه بهتری نسبت به دانشگاه‌ها برخوردار شدند و همین قدرت به آنها توان برنامه‌ریزی برای دانشگاه را اعطا کرد. دغدغه‌های عمومی درباره بیماری‌ها و مطرح شدن مسائل حاد پزشکی همچون درمان سرطان و غیره در سطح رسانه‌ها، توان چانه‌زنی بیمارستان را برای دریافت بودجه‌های بیشتر از دولت و شرکت‌های داروسازی بالا برد. در شرایطی که اعضای هیات علمی دانشگاه‌های غیرپزشکی، به ویژه در رشته‌های علوم انسانی به‌خاطر دخالت یا اظهار نظر در مسائل روزمره، مورد نکوهش قرار می‌گرفتند یا آشکارا تنبیه می‌شدند، اساتید علوم پزشکی به‌خاطر فعالیت در بیمارستان از شأن و جایگاه اجتماعی رو به رشدی برخوردار بودند.
ایجاد بیمارستان‌های مجازی، چه از سوی پزشکان و نهادهای مستقر پزشکی و چه از سوی بیماران معانی و پیامدهای زیادی دارد.به‌این ترتیب که نیازی به ایجاد بیمارستان‌های خدماتی بزرگ و گسترده نیست و بیمارستان‌ها باید به سمت تخصصی‌تر شدن و کوچک شدن حرکت کنند. گروه‌های بیماران، خود بخش عمده‌ای از درمان و مراقبت را برعهده می‌گیرند و پزشکان می‌توانند گروه‌های آموزشی و پژوهشی تخصصی جدیدی تشکیل دهند. استفاده از رسانه‌های جدید می‌تواند نظام سنتی ارتباط میان پزشک و بیمار را که در عصر بوروکراسی به مرحله‌ای حاد رسیده بود، متحول کند و فضا را برای تبادل اطلاعات پزشکی و بازسازی دانش پزشکی بگشاید

منبع : هفته نامه سپید