طرح حمله به روایت باب وود وارد

نویسنده كتاب كه یك روزنامه نگار است، نقش زیادی در افشای ماجرای ریچارد نیكسون در اوایل ۱۹۷۰ داشته و با همكاری روزنامه نگار دیگری، ماجرای واترگیت را در روزنامه واشینگتن پست آمریكا فاش ساخت و سپس كتاب «همه مردان رئیس جمهوری» را نوشت. اما شاید نكته فوق العاده تر درباره او این است كه او توانسته است با ایفای یك نقش دوحزبی به گروه «بیل كلینتون» هم دسترسی پیدا كند. نویسنده از خود یك آدم سالم و بی خطر كه می توان هر چیزی در گوشش زمزمه كرد، ساخته است. اما اگر این به این معنا تعبیر شود كه او بی بو و خاصیت و آدمی است كه كوتاه می آید، غیرمنصفانه است، چون این طور نیست. هرچند كتاب های او بیشتر داستان پردازی هستند تا تبلیغ یك خط سیاسی شخصی.
محتمل ترین دلیل در دو بخش مطرح می شود: یكی این كه سابقه آقای وودوارد اكنون پس از سی سال كار و یازده كتاب قبلی، صحبت نكردن با او را خطرناك ساخته است و برای دیگران مطمئناً خطرناك تر خواهد ساخت. دوم این كه با توجه به كار او با كاخ سفیدنشینان و كسب تجربیات جدید، او مظهر یك تجربه روزنامه نگاری است كه نشان می دهد چگونه باید روی این تجربه حساب كرد و دوباره از آن مطمئن شد.
كتاب «طرح حمله» نیز مانند بسیاری از كتاب های قبلی وی تا اندازه ای یك داستان رده بندی شده است، چون قصه جذابی را از داستانی دست اول از تداركات برای حمله به عراق از سال ۲۰۰۱ تا پایان رسمی جنگ در ماه مه سال ۲۰۰۳ روایت می كند، اما همچنین چون شدیداً به گفت و شنود ابداع شده متكی است، اجازه می دهد كتاب مانند یك رمان پیش برود. پس به این ترتیب كتاب یك واقعیت است یا یك داستان تخیلی؟
بعضی از گفت وشنودها از صورت جلسه ها یا یادداشت ها و خاطرات مصاحبه شونده ها گرفته شده اند، اما بیشترشان از نو بازسازی شده اند و تنها در دست های مردی با شهرت آقای وودوارد، آدمی كه قادر است با بیش از ۷۵ سیاستمدار، مقام، مامور اطلاعاتی و سرباز مصاحبه كند، یك چنین شیوه ای می تواند واقعاً معتبر باشد. اطلاعات موجود در این كتاب از شخصیت های مهم كه به طور مستقیم در رویدادها شركت داشتند از جمله اعضای كابینه جنگ، كاركنان كاخ سفید و مقام هایی كه در سطوح مختلف وزارتخانه های خارجه و دفاع و اداره اطلاعات مركزی خدمت می كردند، گرفته شده است. نویسنده همچنین با جورج بوش رئیس جمهوری در ظرف دو روز بیش از سه ساعت و نیم مصاحبه نموده كه به طور رسمی ثبت شده است. وی همچنین با رامسفلد بیش از سه ساعت مصاحبه داشته است. بسیاری از نقل قول های مستقیم گفت وشنود ها، تاریخ ها، زمان ها و جزئیات دیگر این داستان از اسناد از جمله یادداشت های شخصی، گاهنامه ها، رویداد نگاری ها، پرونده های رسمی و غیررسمی، متن گفت وگو های تلفنی و خاطرات گرفته شده اند.
نویسنده همچنین هدف خود را از بازگو كردن راهبردها، نشست ها، گفت وگوهای تلفنی، جلسه های برنامه ریزی، انگیزه ها، تنگناها، كشمكش ها، تردید ها و احساسات خود بیان داشته و گریزپاترین بخش های هر تاریخ بیشتر لحظه های بحرانی در بحث ها و نقطه عطف ها و تصمیم های مهم هستند كه سال ها پنهان باقی می مانند و فاش نمی شوند تا روسای جمهوری و دیگران از صحنه كنار بروند. این كتاب تاریخچه بسیاری از این لحظه ها را ارائه می دهد.
كتاب مدعی است «برنامه ریزی برای حمله به عراق به زودی پس از سپتامبر سال ۲۰۰۱ آغاز شد، ولی روایت او احساس جنجالی ندارد: تدارك یك طرح حمله با تصمیم گیری درباره آن تفاوت زیادی دارد، اما یك پیش درآمد ضروری برای آن است. دولت مانند همیشه در موارد مشابه با اختلاف نظر با آن برخورد می كند، با پول و وزارت امور خارجه كه در طرف رزمندگان با اكراه قرار دارد. البته یك چنین شكافی به هیچ وجه تعجب آور نیست. هر سازمانی كه در شرایطی نامطمئن تصمیم سنگینی می گیرد، چنین اختلاف دیدگاهی را انتظار دارد. شاید حتی از آن استقبال هم می كند. »
هر چند این كتاب پر از داستان درباره فعالیت های سیا در عراق و برنامه ریزی جنگ است اما، نكته تاریكی به معنای مجازی در آن وجود ندارد. جورج بوش به عنوان یك آرمانگرا حاضر است ریاست جمهوری اش را به خطر بیندازد، همین طور تونی بلر نخست وزیر انگلیس نیز چنین است. كالین پاول (وزیر خارجه سابق آمریكا) به عنوان یك دردسرآفرین اما وظیفه شناس به ذهن خطور می كند. ژنرال ها كارشان را در جنگی شدیداً آشفته، به بهترین وجه انجام می دهند اما جورج تنت (رئیس سابق سیا) درباره مسئله سلاح های كشتار جمعی وحشتناك به نظر می آید. شخصی كه از همه بدتر بیرون می آید. آقای چنی، هم به عنوان یك ماكیاولیست و هم به عنوان كسی است كه مصمم است چیزهایی را باور كند كه مدركی برای آنها وجود ندارد. او ممكن است یك مسئول نشان نداده باشد اما همچنان به عنوان یك مشورت دهنده باقی می ماند.

ترجمه : فریدون دولتشاهی
محمود فاضلی

منبع : روزنامه شرق