نبرد بورس‌ها برای ادغام

بورس‌های بزرگ دنیا شاهد کاهش ارزش سهام خود بوده‌اند. ”داو جونز“ (Dow jones) با کاهش ۸ درصدی، ”نیکی“ (Nikkei) با کاهش ۱۹ درصدی و ”بوسپای“ (Bovespa) برزیل با کاهش ۷/۲۱ درصدی روبه‌رو شده‌اند. هنوز نمی‌توان گفت که آیا این کاهش ارزش‌ها نشانه‌ای از یک اتفاق غیرمنتظره است یا رویدادی گذراست. اما این موضوع که همه این کاهش ارزش‌ها همزمان اتفاق افتاده‌اند مسئله‌ای قابل توجه است.
سرمایه‌گذاران جهانی اکنون بعد از سال‌ها ارزانی اعتبار با فرار از بازارهای سرمایه در جهان در حقیقت به دورنمای افزایش نرخ بهره واکنش نشان می‌دهند.
بازارهای سرمایه در جهان رفته‌رفته فراگیرتر و جهانی‌تر می‌شوند. زمانی سرمایه‌ها فقط ملی و محدود به ملیت‌ها و کشورها بود. آمریکائی‌ها در ایالات متحده سرمایه‌گذاری می‌کردند و آلمان‌ها اندوخته خود را در آلمان نگه می‌داشتند. اما آن روزها دیگر به‌سر آمده است. اکنون صندوق‌های بازنشستگی و سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاران ثروتمند جهان به‌طور مداوم در حال جابه‌جائی پول‌هایشان در بازارهای سهام آمریکا، اروپا، آسیا و آمریکای لاتین هستند.
صندوق بین‌المللی پول گزارش داده است که در سال ۲۰۰۴ آمریکائی‌ها ۸۵۶ میلیارد دلار در خارج سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این در حالیست که سرمایه‌گذاری خارجی‌ها در آمریکا به ۴۴/۱ تریلیون دلار بالغ شده است. اکثر این سرمایه‌گذاری‌های فرامرزی در بازارهای سهام و اوراق قرضه بوده است. ژاپنی‌ها ۴۱۴ میلیارد دلار در بازارهای سرمایه خارج سرمایه‌گذاری کرده‌اند و خارجی‌ها ۲۷۳ میلیارد دلار به بازارهای ژاپن برده‌اند.
براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۰۴ کشورهائی با بازار در حال ظهور مانند چین، هند، برزیل و چند کشور دیگر ۵۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی دریافت کرده‌اند و در مقابل ۹۳۵ میلیارد دلار در خارج سرمایه‌گذاری نکرده‌اند. تا ۳۰ سال پیش چنین جریان گسترده و سیالی از نقل و انتقال پول در جهان وجود نداشت. اکثر کشورها با ساز و کار ”کنترل سرمایه“ میزان سرمایه‌گذاری شهروندانشان را در خارج و حتی سرمایه‌گذاری خارجی‌ها در داخل کشورهایشان را کنترل و محدود می‌کردند. البته آمریکا از این نظر یک استثنا بود و هیچ‌گاه چنین محدودیت‌هائی را ایجاد نکرد.
تصمیم دهه ۱۹۸۰ فرانسه برای کاستن از سطح این کنترل‌های محدودکننده یک نقطه عطف در آن شرایط بود. با تغییر مسیر فرانسه اروپا هم در راه آزادسازی جریان سرمایه گام برداشت و بسیاری دیگر از کشورها از بیم از دست دادن سرمایه‌های جهانی در این مسیر همراه فرانسه و اروپا شدند.
اکنون این روند مرحله جدیدی را تجربه می‌کند و آن ادغام بورس‌ها در سراسر جهان است. این ادغام‌ها فقط به خاطر سود بیشتر انجام نمی‌شود بلکه هدف دیگر بازارهای سرمایه از ادغام با یکدیگر، تلاش برای ادامه بقایشان است.
تمایل بورس‌های جهان برای ادغام هرگز تا این اندازه زیاد نبوده است. رقابت چند ماهه میان دویچه بورس آلمان و بورس نیویورک برای خریداری ”یورونکست“ (Euronext) که خود محصول ادغام چند بورس اروپائی است، سرانجام در اول ژوئن و با امضاء قراردادی میان بورس نیویورک و یورونکست پایان یافت. یورونکست به‌زودی قرار است با پیوستن بورس میلان به این بورس بزرگ‌تر هم شود. بورس نیویورک و دویچه بورس مدت‌ها برای خریداری و ادغام این بورس بزرگ اروپائی با هم رقابت داشتند.
در ۲۳ ماه مه در نشست سالانه سهامداران یورونکست، ”ژان فرانسیس تئودور“ (Jean Francois Theodore) مدیر کل این بورس بعد از ارائه پیشنهاد بورس نیویورک به سهامداران یورونکست، حمایت آنها را از این پیشنهاد به‌دست آورد. بسیاری از این سهامداران تا پیش از این ترجیح می‌دادند با یک بورس اروپائی ادغام شوند و به‌همین دلیل دویچه بورس را به بورس نیویورک ترجیح می‌دادند. دویچه بورس هم با وجود رقیبی چون بورس نیویورک رقم پیشنهاد خود را برای خریداری یورونکست افزایش داده بود و آن را تا ۱۰ میلیارد دلار البته به‌صورت پول نقد و همچنین سهام بالا برده بود. اما سرانجام در اول ما ژوئن بورس نیویورک و یورونکست با امضاء قراردادی ادغام این دو بازار بزرگ آمریکائی و اروپائی را رسمیت بخشیدند.
بورس جدید که بعد از این ادغام ”نیویورک یورونکست“ خوانده می‌شود، جایگاه بازار تجارت و اوراق قرضه و بهادار را از نظر جهانی وارد مرحله جدیدی می‌کند و سود قابل توجه و هنگفتی برای سهامداران به‌همراه می‌آورد. این همکاری استراتژیک بزرگ‌ترین بازار سهام دنیا با سرمایه‌ای به ارزش ۲۰ میلیارد دلار (۱۵ میلیارد یورو) را به‌وجود می‌آورد.
این بورس ادغامی، با جایگاه برتر جهانی خود از نظر اطلاعات و تکنولوژی بازار، با داد و ستد روزانه ۱۰۰ میلیارد دلاری (۸۰ میلیارد یوروئی) و سرمایه کلی شرکت‌هائی که سهام خود را در این بازار عرضه می‌کنند و رقم این سرمایه به ۲۷ هزار میلیارد دلار (۲۱ هزار میلیارد یورو) می‌رسد، بیشتری نقدینگی را در بازارهای جهان خواهد داشت.
”نیویورک یورونکست“ یک شرکت تحت مالکیت آمریکا خواهد بود که سهام آن در بازار سهام نیویورک عرضه و به‌صورت دلار داد و ستد می‌شود. همچنین بخشی از سهام آن در یورونکست پاریس و به یورو داد و ستد می‌شود. دفتر آمریکائی آن در نیویورک و دفاتر بین‌المللی آن در پاریس و آمستردام خواهد بود. لندن هم به‌عنوان مرکز داد و ستدهای این بورس ادغام شده فعالیت می‌کند.
طبق شرایط قرارداد ادغام، هر سهم از بورس نیویورک به یک سهم از سهام مشترک ”نیویورک یورونکست“ تبدیل می‌شود. سهامداران یورونکست حق دارند سهام خود را با ۹۸۰/۰ سهام ”نیویورک یورونکست“ مبادله کنند. یورونکست هم رقم اعلام شده قبلی ۳ یورو برای هر سهم را می‌پردازد.
هر دو طرف بر این باورند که این ادغام ارزش قابل توجهی برای همه سهامداران به‌همراه دارد. این ادغام در تکنولوژی اطلاعاتی و سیستم‌های داد و ستد در این بورس‌ها تحول قابل توجهی ایجاد می‌کند. در سه سال آینده ۱۰ مرکز اطلاعات این بورس‌ها (که شش مرکز آن در آمریکا و چهار مرکز دیگر در اروپاست) به چهار مرکز مرتبط جهانی (دو مرکز در اروپا و چهار مرکز در آمریکا) کاهش می‌یابد. همچنین چهار شبکه داد و ستد به یک شبکه مرتبط جهانی تبدیل می‌شود.
همچنین جایگاه برجسته این بورس ادغام شده (نیویورک یورونکست) از نظر نقدینگی و ارائه سهام شرکت‌ها در بازار جهان، طی سه سال آینده تا صد میلیون دلار افزایش می‌یابد. این بورس مدیریت و جایگاه متوازنی خواهد داشت. رئیس هیئت‌مدیره آن ”ژان میشل هسل“ (Jan Michiel Hessls) رئیس کنونی هیئت نظارت یورونکست خواهد بود. ”مارشال کارتر“ (Marshall N.Carter) رئیس کنونی بورس نیویورک هم نایب رئیس ”نیویورک یورونکست“ خواهد بود. ژان فرانسیس تئودور مدیر اجرائی کنونی یورونکست ریاست فعالیت‌های بین‌المللی شرکت ادغام شده را به‌عهده خواهد داشت. هیئت‌مدیره شرکت ادغامی از ۲۰ مدیر تشکیل شده که ۱۱ تن از آنها را بورس نیویورک و ۹ تن دیگر را یورونکست انتخاب می‌کند.
هرگونه ایجاد تغییر در مفاد این توافقنامه و اتخاذ هر تصمیم استراتژیکی از طریق آرا اکثریت انجام می‌شود. کمیته اجرائی ”نیویورک یورونکست“ هم از نمایندگانی از هر دوی این بورس‌ها تشکیل شده‌اند. مقررات حاکم بر بازارهای این بورس ادغامی همچنان براساس مقررات و شرایط محلی تنظیم می‌شود. شرکت ”سیتی گروپ“ (Citigroup Corporate) و ”بانک سرمایه‌گذاری“ (Investment Banking) مشاوران مالی این شرکت خواهند بود.
یک هفته پیش از امضاء قرارداد ادغام بورس‌های نیویورک و یورونکست، دویچه بورس جزئیات پیشنهاد خود را برای خریداری یویورنکست اعلام کرد. در طرح پیشنهادی دویچه بورس که فوائد این ادغام برای دو طرف شرح داده شده بود، اروپائی بودن این ادغام به‌عنوان مهم‌ترین ویژگی آن مورد تأکید قرار گرفته است. شرایط دویچه بورس برای ادغام، مشارکت براساس اصل برابری بود. براساس این پیشنهاد یک شرکت مادر در هلند ایجاد می‌شد که مالک و سهامدار هر دوی این شرکت‌ها به‌شمار می‌رفت. اما حجم چشم‌گیر سرمایه ادغام شده از دو بورس نیویورک و یورو نکست، دویچه بورس را از دور این رقابت خارج کرد. بورس لندن از دیگر بازارهائی است که برای ادغام با دیگر بورس‌ها مورد توجه قرار دارد. دویچه بروس و بانک استرالیا از درخواست‌کنندگان ادغام با بورس لندن بودند که با پاسخ منفی این بورس روبه‌رو شدند. اکنون فقط یک گزینه برای ادغام با بورس لندن باقی مانده و آن ”نزدک“ (NASDAQ) آمریکاست. در ۱۹ ماه مه ”نزدک“ اعلام کرد که ۲۲۱۹۲۵۰ سهم از بورس لندن به قیمت هر سهم ۵/۱۲۳۵ پنس خریداری کرده است. به این ترتیب ”نزدک“ ۲۵ درصد از سهام بورس لندن را در اختیار دارد. اما براساس قوانین ادغام در لندن امکان این ادغام دست کم تا پیش از ماه اکتبر فراهم نمی‌شود. پیشنهاد دویچه بورس برای خرید بورس لندن ۱۰ دلار برای هر سهم بوده است. پیشنهاد بانک استرالیا هم ۳/۱۰ دلار برای هر سهم بود. اما اکنون پیشنهاد ”نزدک“ ۸/۹ دلار است.
دلیل این رقابت تنگاتنگ برای ادغام و خریداری بورس را باید در ماهیت در حال تغییر بازارهای سرمایه جهان جستجو کرد. بازارهای سهامی که در ساختمان‌های عظیم و چندین طبقه با صحن‌های پر از ازدحام داد و ستد قرار داشت اکنون دیگر در دنیای امروز با این حجم از نقل و انتقال سرمایه و تجارت پر سرعت الکترونیک، جایگاهی ندارد. در گذشته بورس‌های قدیمی به‌صورت کلوب‌های داد و ستد دو جانبه سازمان‌دهی شده بود. اما اکنون شرایط تغییر کرده است. سهامداران اکنون شیوه‌ای را انتخاب کرده‌اند که در آن بورس‌ها به شرکت‌های سودده سهامی عام تبدیل شوند. سهامداران به‌دنبال به حداکثر رساندن ارزش تجارت خود هستند.
جریان آزاد سرمایه در سراسر جهان روند ادغام این بورس‌ها را تسهیل می‌کند. نیازهای تکنولوژیک بورس‌ها به سرعت در حال رشد هستند و ادغام بورس‌ها این نیازها را هم برآورده می‌کند. کمیسیون اروپا ماه گذشته در گزارشی به سود حاصل از ادغام بورس‌ها اشاره کرد و اعلام نمود که هزینه داد و ستد و تسویه حساب بورس‌ها بعد از ادغام تا ۱۸ درصد کاهش می‌یابد.
سیاست و انگیزه‌های جاه‌طلبانه یکی دیگر از دلایل تمایل کنونی بازارهای جهان به ادغام بورس‌هاست. این عامل به‌ویژه در ادغام بورس نیویورک و یورونکست اروپا قابل توجه و پررنگ است. ”جان تین“ (John Thaine) رئیس بورس نیویورک فردی جاه‌طلب است. او کارش را از جایگاهی بسیار نازل در این بورس شروع کرد. رسوائی‌های مالی و اخلاقی باعث کناره‌گیری ”ریچارد گراس“ (Richard Grass) رئیس سابق او شد و به این ترتیب شرایط برای ارتقاء ”تین“ فراهم شد. اعمال نفوذ تین باعث از میدان به‌در شدن دویچه بروس از رقابت برای ادغام با یورونکست شد.
”نزدک“ هم مانند بورس نیویورک از بورس‌های فرامرزی آمریکائی است که سابقه طولانی در توسعه‌طلبی‌های فرامرزی دارد. در اواخر دهه ۱۹۷۰“ نزدک“ به‌طور هم‌زمان در اروپا و ژاپن به‌دنبال ادغام با بورس‌های این کشورها بود.
حال با توجه به شرایط موجود قدرت بورس‌های سنتی از سه جهت محدود می‌شود. اول اینکه نهادهای بزرگ مالی تجارت و داد و ستد خود را به‌صورت شبکه‌ای داخلی و سراسری انجام می‌دهند. شرکت‌های بزرگ وال‌استریت اخیراً تلاش زیادی برای شبکه‌ای کردن داد و ستدهای‌شان از طریق سیستم‌های الکترونیک موسوم به ATSS کرده‌اند. قرار است این سیستم‌ها به‌صورت مستقیم به‌هم مرتبط شوند و شبکه‌ای داخلی را ایجاد کنند.
عامل دوم محدودکننده بورس‌های سنتی آن است که سرمایه‌گذاران اکنون می‌توانند بر روی مانیتور و از طریق دلالان بدون داد و ستد مستقیم کار خود را به انجام برسانند. و بالاخره اینکه موج نوآوری‌های تکنولوژیک باعث ظهور بورس‌های منطقه‌ای در آمریکا همچون بازار سهام بوستون شده است.
نقدینگی و تکنولوژی دو عاملی هستند که انحصار داد و ستد و تجارت را به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل می‌کنند. ”نزدک“ اکنون دگیر سهم یک دهه پیش داد و ستد در بازارها را ندارد. اکنون بیش از دوسوم معاملات سهام در انگلیس و ۷۵ درصد معاملات آلمان خارج از بورس‌ها انجام می‌شوند.
بیم بورس‌ها از به خاطر دست دادن جایگاه خود در بازارها آنها را به ادغام با یکدیگر تشویق می‌کند.

گردآوری و ترجمه: نیلوفر قدیری
منابع:
۱) WORLD FEDERATION OF EXCHANGES
۲) NEWSWEEK JUNE ۱۵
۳) ECONOMIST JUNE ۲

منبع : مجله بورس