بدتر از محبوبیت طلبی!

رئیس پیشین کمیسیون اجتماعی مجلس که هم‌اکنون عضو کابینه احمدی‌نژاد است، یکسال و نیم قبل در بررسی علل گرانی گفت: <مهم‌ترین عامل ایجاد گرانی‌ها در کشور، ناشی از محبوبیت‌طلبی برخی مسئولان است، هر مسئول خبری یا قولی می‌دهد که می‌خواهد به اسم خودش تمام شود، بدون آنکه به آثار آن وعده در جامعه فکر کند.> البته بعدها در عرصه‌های دیگر نیز اتفاقاتی افتاد که نشان می‌داد <محبوبیت‌طلبی> از خصلت‌های غیرقابل انکار برخی سیاستمداران و مسئولان است و مردم نیز در عرصه‌های گوناگون، هزینه این محبوبیت‌طلبی‌ را پرداخت کرده‌اند. اما آنچه که هم‌اکنون موجب نگرانی گردیده است، تسری این خصلت در برخی گفتارها و رفتار‌هایی است که تاثیر بلند مدت و بین‌المللی دارد و جبران آثار و پیامدهای آن، اگر غیرممکن نباشد بسیار مشکل است. این موضوع بیشتر در سفرهای خارجی برخی مسئولان و یا هنگام پذیرایی آنها از میهمانان خارجی نمود پیدا می‌کند و گاهی در اظهارنظرهایی متجلی می‌شود که پیرامون تعاملات دوطرفه ایران با بعضی کشورها بیان می‌گردد و در تمام موارد، به نظر می‌رسد ترسیم چهره‌ای مهربان و منطقی از دولت نهم در عرصه‌های جهانی، مهمترین هدف دولتمردان است. اما اینگونه محبوب‌سازی دولت نهم، گاه هزینه‌هایی برای کشور دارد و راه را برای امتیازگیری‌های زیاده‌خواهانه سایر کشورها هموار می‌سازد. به عنوان نمونه می‌توان به موضع‌گیری هند در ارتباط با فعالیت هسته‌ای ایران اشاره کرد. این کشور علیرغم عضویت موثر در جنبش عدم تعهد در موضوع هسته‌ای به راحتی علیه ایران رای داد اما این راCی - که حتی اعتراض برخی احزاب داخلی هند را برانگیخت - با این موضع دوستانه یک مقام عالیرتبه ایرانی مواجه شد که <راCی مثبت هند به قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام، بر روابط دو کشور تأثیر نخواهد گذاشت.> پس از آن نیز وزیر کشور ایران، راCی هند به قطعنامه را در راستای منافع ملی آن کشور دانست. البته در پرونده هسته‌ای، مشابه همین رفتار با روسیه، چین، اندونزی و بسیاری از کشورهای دیگر نیز تکرار شد. مثلاً همزمان با اعلام سرمایه‌گذاری مشترک ایران و اندونزی برای احداث پالایشگاه در آن کشور، اندونزی نیز با مخالفان ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم زبان و همراه شد. در عین حال، مسئولان دولت نهم تلاش کردند که به اندونزی نشان دهند ایران مهربان‌تر از آن است که از این رفتارها دلخور شود. در همین راستا یک مسئول بلندپایه ایرانی در نیمه‌های اردیبهشت‌ماه ۸۵‌ اعلام کرد: <یک ساعت رابطه با کشورهایی مانند اندونزی را با هزار سال رابطه با کشورهای غربی عوض نمی‌کنیم> وزیر خارجه اندونزی هم این مهرورزی ایران را در سفر به امریکا پاسخ داد که: <ایران شفاف باشد و نگرانی‌های بین‌المللی را برطرف کند.> اظهارات بلندپروازانه وزیر خارجه اندونزی در واقع این پیام را برای طرف ایرانی ارسال کرد که از برخی مسائل داخلی ایران مطلع است و اطمینان دارد که مسئولان دولت نهم برای اثبات موفقیت رفتار دیپلماتیک خود - و به ویژه پس از قائل شدن شأن ویژه برای اندونزی - اجازه نخواهند داد مواضع ضد ایرانی آن کشور، به سوژه‌ای در رسانه‌ها و محافل سیاسی تبدیل شود و دولت ایران تحت فشار افکار عمومی‌ناچار به تنظیم مجدد روابط خود با اندونزی شود. دو سفر وزیر خارجه ایران به بحرین در فاصله کوتاه را نیز می‌توان تابع همین قاعده محبوبیت‌طلبی دانست. شیوخ بحرین هم که ظاهراً از ریشه‌ برخی تحرکات دیپلماتیک در ایران مطلع بودند، در فاصله دو سفر سخنانی مطرح کردند که بسیار بزرگتر از دهان ایشان بود. ابتدا ولیعهد بحرین مدعی تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای شد و پس از آن هم وزیر خارجه آن کشور خواستار التزام ایران به خواسته‌‌های جامعه بین‌المللی برای<شفاف‌سازی فعالیت‌های هسته‌ای و اعتمادسازی در منطقه > شد. ظاهراً آنچه که شیوخ این کشور کوچک ، کم‌اهمیت و غیر تاثیرگذار را به پرگویی‌های اینچنینی تشویق کرد، اطمینان از این نکته بود که دولت نهم هر فعالیت دیپلماتیک خود را مشحون از موفقیت و سراسر <ابتکار و نوآوری> می‌داند و اگر لازم باشد برخی از رسانه‌های حامی‌دولت به توجیه افکار عمومی‌ایران خواهند پرداخت تا خدای نخواسته کسی دولت را برای تجدید نظر در توسعه غیرمتوازن روابط با این جزیره ضعیف تحت فشار نگذارد! آنچه در مورد عراق پیش آمد نیز تابع همین قاعده است. مقام‌های عراقی در سال‌های گذشته، هر گاه که لازم دانسته‌اند مواضعی متفاوت و حتی متضاد با خواسته‌ها و مطالبات ایران اتخاذ کرده‌اند.
از جمله در برخی موارد دقیقاً پس از تأکید مقام‌های ایرانی بر لزوم خروج نیروهای امریکایی از عراق، مقام‌های عراقی - حتی نزدیکترین آنها به ایران - خروج امریکایی‌ها از عراق را خطرناک دانسته‌اند تا نشان دهند دغدغه‌های مهم ایران، اهمیت زیادی برای آنها ندارد! ظاهراً عراقی‌ها هم می‌دانستند که کسی حاضر نیست حتی یک مورد ناکامی‌دیپلماسی خارجی ایران در دولت نهم را بپذیرد ولذا کار را به جایی رساندند که از زبان رئیس جمهور آن کشور - که بخش عمده‌ای از سال‌های سیاستمداری خود را میهمان ایران بوده است- اعتبار قرارداد ۱۹۷۵‌ الجزایر را زیر سوال بردند. این اظهارات خودخواهانه، با واکنش شدید رسانه‌ها و پاسخ محترمانه مقام‌های ایرانی مواجه شد. اما همینکه دفتر رئیس جمهور عراق برای تعدیل سخنان طالبانی، اطلاعیه‌ای صادر کرد، وزیر خارجه ایران اظهارات جدید منتسب به طالبانی را <مبنای مستحکمی برای روابط دو کشور > دانست. در حالی که بنیان اصلی اظهارات اصلاحی مقامهای عراقی ، تاکید بر لزوم بازنگری در قرارداد الجزایر و ایجاد تغییراتی به نفع عراق بود. اظهارات دو روز قبل آقای متکی در خصوص رضایت از رفتار روس‌ها در موضوع نیروگاه بوشهر نیز جز با همین تحلیل قابل ارزیابی نیست . زیرا سران فرصت‌طلب روسیه بارها تعهدات خود در برابر ایران را زیر پا گذاشته‌اند و اخیرا نیز اعلام کرده‌اند که <حداقل تا پایان سال ۲۰۰۸‌ نیروگاه بوشهر راه‌اندازی نخواهد شد.> آقای متکی آنقدر بر تبلیغ موفقیت‌های دولت نهم در عرصه دیپلماسی خارجی تاکید دارد که ضمن پافشاری بر عدم تعلق سهم ۵۰‌ درصدی دریای خزر به ایران، افرادی را که در مورد این میزان از سهم ایران صحبت می‌کنند دشمن ملت ایران می‌نامد! البته نمونه‌هایی دیگری نیز می‌توان ارائه کرد که اظهار نظر مبهم در مورد واژه <خلیج دوستی>‌ و کم اهمیت دانستن اظهار نظرهای مستمر برخی مقامات شورای همکاری خلیج فارس، از مهمترین آنهاست. اما همه آنها در یک ویژگی با یکدیگر مشترک هستند. این ویژگی ترسیم چهره‌ای محبوب از دولت نهم در میان دولت‌ها و ملت‌ها و پس از آن ادعای موفقیت‌ دیپلماسی خارجی دولت نهم می‌باشد که هدف جانبی - یا اصلی - آن، ادعای انفعال دیپلماسی خارجی در دولت‌های سازندگی و اصلاحات است. این خصلت، بسیار خطرناکتر از نقش <محبوبیت‌طلبی دولتمردان>‌ در گرانی و تورم داخلی است و اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده‌ نشود، قطعا پیامدهای منفی بسیاری برای کشور خواهد داشت. شاید لازم باشد وزیر رفاه ، این بار در کسوت عضو کابینه به همکاران خود در هیات دولت و حامیان رسانه‌ای آنها یادآوری نماید که <مراقب برخی محبوبیت‌طلبی‌ها باشند>!

مجتبی واحدی

منبع : نو اندیش