حجاب اسلامی شکل و محتوا

پوشش و حجاب قدمتی به اندازه عمر بشر دارد. از روزی كه بشر بر كره خاكی ظاهر شد، پوشش را به عنوان یك امر ضروری و لازم مورد توجه قرار داد.
با توجه به جغرافیای محل زندگی، نوع آب و هوا، فرهنگ و... شكل پوشش از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت بوده است. با ظهور ادیان مختلف، پوشش و حجاب برای زنان به شكل خاص تری مطرح شد و با ظهور اسلام در میان اعراب، شكل و محتوای حجاب اسلامی صورت خاصی گرفت و در تاریخ تسری پیدا كرد. با ورود اسلام به ایران فرهنگ ایرانی و اسلامی درهم آمیخت و مقررات اسلامی با رنگ و رو و گاه محتوای ایرانی به اجرا درآمدند. با پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار جمهوری اسلامی و تدوین قانون اساسی، رعایت حجاب به عنوان یكی از ضروریات دین مورد توجه قرار گرفت و به عنوان یكی از ثمرات انقلاب اسلامی خود را نشان داد. با قانونی شدن حجاب، ضمانت اجرای آن در دست حكومت قرار گرفت و تخطی از آن جرم به حساب آمد.
از آنجا كه حفظ حجاب دستوری اسلامی و دینی است، تلاش در راه حفظ و ترویج آن امری ضروری و پسندیده است. اما بدیهی و طبیعی است كه پرهیز از برخوردهای نسنجیده و انجام كارهای درازمدت برای جا افتادن و درونی شدن این واجب در روح جمعی نسل جدید ضروری است. خصوصا كه نسل جدید نیازمند الگوها و دلایل متقن و جدید هستند.
برای درونی كردن و حفظ حجاب انجام كارهای كوتاه مدت، میان مدت و درازمدت ضروری و لازم است. برنامه های كوتاه مدت ظاهر و كلیت كار را حفظ می كنند، بدون اینكه نگاهی ریشه ای به موضوع داشته باشند. كارهای میان مدت ضمن حفظ كلیت و ظاهر امر می توانند نسل حاضر را تا حدودی قانع و راضی كنند و دلایل را به شكل منطقی بنمایانند. اقدامات درازمدت ارزش ها را نسل به نسل منتقل می كنند و هنجارها و ارزش های دینی را طی تاریخ یك ملت تثبیت و ماندگار می كنند. هر یك از این برنامه های سه گانه گروه های كاری خود را می طلبد كه ویژگی های خاص خود را دارند.
برای اقدامات كوتاه مدت افرادی آموزش دیده، لازم هستند كه ضرورت های كنونی را بشناسند و همچنین با ویژگی های نسل حاضر آشنا باشند و نحوه برخورد با افراد و اقناع آنها را حدودا بشناسند. «صبر و حوصله» و «اخلاق خوش» از ویژگی های ضروری این افراد هستند.
برای انجام كارهای میان مدت افرادی آشنا با علم روانشناسی و جامعه شناسی لازمند كه قدرت فرهنگ سازی داشته و ضرورت این امر برایشان روشن باشند و اقدامات درازمدت افرادی ژرف نگر با دیدگاه وسیع فرهنگی اجتماعی ساخته است كه توانایی علمی و تاثیرگذاری بالا داشته باشند. درك تفكیك بین برنامه های سه گانه بسیار مهم است. چرا كه خلط میان هر یك از برنامه های سه گانه، آنها را بی تاثیر خواهد كرد. همچنین درك شرایط زمان و مكان و مخاطب از دیگر ضروریات است. دستور اسلام مبنی بر پوشش و حدود آن مشخص و لزوم حفظ و صیانت از حدود و ثغور یك واجب شرعی نیز واضح و مبرهن است. اما اشكال از جایی آغاز می شود كه افراط و تفریط اصل موضوع را خدشه دار كند. حجاب مانند موضوعات دیگر پس از ورود به ایران رنگ و بوی فرهنگ ایرانی را به خود گرفت.
به نظر می رسد در ایران قدیم تعصب و سخت گیری خاصی نسبت به پوشش وجود داشته و با ورود اسلام به ایران حجاب با رنگ و بوی ایرانی اهمیت ویژه ای یافت. اما در طول تاریخ و به مرور زمان آنچه كمتر به آن توجه شد دوری از افراط و تفریط در مورد این فریضه مهم بود.
بدیهی است اگر روح و محتوای حجاب برای افراد درونی و جزئی از نظام ارزشی آنها شود انتخاب شكل آن با مشكل روبه رو نخواهد شد. آنچه طی این سال ها كمتر مورد توجه قرار گرفته فرهنگ سازی و انجام اقدامات میان مدت و درازمدت است . توجه دادن انسان ها به شٲن و شخصیت خود با شیوه های موثر كه تخصص خاص خود را می طلبد و نمایاندن زیبایی های درونی توجه افراد را به زیبایی های حقیقی معطوف خواهد كرد. بدیهی است شخصیت دادن به افراد و نمایاندن جایگاه والای انسان افراد را متوجه افق های دورتر خواهد كرد و نگاه به والاترها انسان ها را عمیق و بالانگر خواهد ساخت. جامعه با چنین افرادی همواره روبه پیشرفت و رشد خواهد بود. رشد مادی و معنوی هر جامعه ای در گرو وجود انسان های ژرف نگر و عاقبت اندیش است. حجاب ظاهر نماینده شخصیت والای انسانی است البته اگر با حجاب باطن همراه باشد. بجاست مسئولان و برنامه ریزان و مصلحان اجتماعی،درصدد برنامه ریزی برای برپایی بنیان های محتوایی حجاب باشند و به افراد به عنوان انسان هایی صاحب عقل و شعور و اراده اجازه دهند شكل و فرم را با توجه به محتوا، خود انتخاب كنند.

سوده حجتی كرمانی

منبع : روزنامه شرق