موریانه‌ها

شاید تاكنون كمتر كسی باشد كه گزندی از موریانه ها به وسایل چوبی خانه اش یا كتاب هایش وارد نیامده باشد.اگر از این قبیل افرادید كه از آسیب موریانه ها در امان مانده اید خدا را شكر كنید. ما كه در شهرمان از گزند آن ها در امان نیستیم.
تا كنون مبارزه بیولوژیكی به شیوه طعمه گذاری با هدف نابودی ملكه به عنوان مؤثرترین شیوه كشف شده برای مقابله با این حشره به كار رفته است.
آسیب رساندن به بناهای تاریخی از طریق حشره موریانه، معضلی است كه هم اكنون شهرهای اصفهان و یزد را تهدید می كند. در شهر یزد به خصوص موریانه خاكی كه بزرگتر و خطرناك تر از نوع موریانه چوب است، شیوع زیادی دارد. اما پیچیدگی و سازگاری این حشره با تغییرات محیطی تاكنون مقابله با آن را با مشكل روبرو ساخته است. این حشره سالانه نزدیك به ۳۵ میلیون تخم می گذارد و از شعاع ۱۵ كیلومتری بوی چوب را تشخیص می دهد.
سه عامل حیاتی برای زندگی موریانه یعنی رطوبت، تاریكی و گرما ( درجه حرارت ثابت) وجود دارد و می توان با تغییر هر یك از این سه شیوه امكان زندگی این حشره را در محیط از بین برد. سم زنی، ایجاد ارتعاشات صوتی با فركانسهای خاص كه باعث عصبانیت، اختلال در زندگی این حشره، رسیدن پیغام های اشتباه به كارگران و سربازان و در نهایت جنگ میانشان و نابودی آنها شود از جمله این شیوه هاست اما نقص این نوع مبارزه در این است كه در نهایت ملكه از بین نمی رود و در نتیجه تولیدمثل و بقای حشره ادامه می یابد.
در شیوه مبارزه با سم یا صوت حداكثر كارگرها و سربازها می میرند و با پیغامی كه به بقیه و همین طور ملكه می رسد آن ها از منطقه برای مدتی فراری می شوند اما درشیوه طعمه گذاری یا بیولوژیكی، طعمه یعنی سلولز آغشته به نوعی سم پودری شكل پایدار، برای ملكه فرستاده می شود.
پیچیدگی زندگی موریانه تا آنجاست كه حتی در زمان نابودی كامل وقتی تنها دو حشره نر باقی می مانند یكی از آنها كه ضعیف تر است تغییر جنسیت داده و به ماده تبدیل می شود. به همین دلیل نابودی كامل آنها تا رسیدن به ملكه از اهمیت خاصی برخوردار است.
● زندگی موریانه ها
مطالعه در کشور عجیب، منظم و دو سه میلیونی موریانه ها، همچنین بررسی ارتباط دائم آنها با یکدیگر، بیانگر این حقیقت است که موریانه ها هم حرف می زنند و هم زبان مخصوص به خود دارند.
لانه موریانه ها که نیمی از آن در زیر زمین و نیمی از آن روی زمین است، مخروطی شکل و با ارتفاع شش الی هشت متر از دور دیده می شود. در هر یک از این لانه ها یک ملکه وجود دارد که حدود ده تا پانزده سال عمر می کند و هر سال تعداد فرزندان وی زیاد می شود. چرا که ملکه هر دو ثانیه یک تخم می گذارد.
ساختمان خانه موریانه ها از دارای چندین طبقه است که در ورودی آن، برخلاف ساختمان های بشری، در بالای عمارت قرار دارد. طبقات و ساختمان خانه موریانه ها به شرح زیر است:
▪ طبقه دوم: خوابگاه تابستانی کارگران.
▪ طبقه سوم: اطاق نهار خوری تابستانی.
▪ طبقه چهارم: انبار آذوقه.
▪ طبقه پنجم: سرباز خانه.
▪ طبقه ششم: مقر تابستانی ملکه.
▪ طبقه هفتم: انبار تره بار.
▪ طبقه هشتم: آغل حیوانات شیرده . (موریانه ها شته درختان را اسیر کرده، به لانه خود برده، از آنها مراقبت می کنند و از شیره و عصاره ای که این شته ها می سازند، استفاده می کنند.)
▪ طبقه نهم: اطاق بچه ها.
▪ طبقه دهم: اطاق بازی.
▪ طبقه یازدهم: بیمارستان و تأسیسات پزشکی.
▪ طبقه دوازدهم: خوابگاه زمستانی کارگران و گورستان.
▪ طبقه سیزدهم: مقر زمستانی ملکه.
اگر این کشور عجیب دو سه میلیونی را خطری تهدید کند، بلافاصله همه موریانه ها به وسیله ماموران انتظامات یا فرد مطلع با خبر شده و آماده مقابله با خطر می گردند.
● تعویض موریانه نگهبان و احوالپرسی آنان
سربازان نگهبان در ورودی به لانه، به پاسداری مشغول اند و لحظه ای غفلت نمی کنند. این سربازان ریز به محض احساس خطر، دیگران را خبر می کنند. نگهبانان در فواصل معین و دقیق عوض می شوند، از اینجا می توان استنباط نمود که موریانه دارای قادر به تشخیص وقت است. همچنین از نزاکت و ادب نیز بی بهره نیستند، هنگامی که همدیگر را ملاقات می کنند، به هم نزدیک شده و بینی به همدیگر می مالند. مثل اینکه می خواهند یکدیگر را بشناسند یا سلام و احوالپرسی کنند. پس از آن خداحافظی کرده و به راه خود ادامه می دهند.
● اعلام خطر موریانه ها
موریانه ها برای اینکه خطر را به سایرین اطلاع دهند، سرشان را به دیواره چوبی لانه خود میکوبند، در نتیجه ارتعاشی در داخل محفظه خالی درخت ایجاد شده و سایر موریانه ها آگاه می گردند. دارکوب ها وقتی می خواهند به طعام لذیذی از موریانه دست یابند، چند بار به درخت پوسیده ای نوک می زنند، ضربه های وارده در داخل حفرات و لانه موریانه ها ارتعاشاتی شبیه به آنچه گفته شد، به وجود می آورد و موریانه ها به خیال اینکه خطری آنها را تهدید می کند، از یک سمت لانه راه فرار اختیار می کنند. اما دارکوب با زبان باریک و چسبناک خود راه را بر آنها می بندد و دام چرب و نرمی برایشان می گستراند.
● گفتگو با گرسنه ها
موریانه ها مانند مورچه ها در تمام امور با هم همکاری می کنند. این همکاری دلالت بر ارتباط مستقیم و دقیق همه آنها با یکدیگر دارد. به عنوان مثال در جامعه موریانه ها گرسنه وجود ندارد. یعنی گرسنه با سیر تماس می گیرد و احتیاج خود را با او در میان می گذارد. خمیری که موریانه های مأمور تهیه غذا از چوب می سازند، پیش از آن که کاملاً هضم شود، از ده معده مختلف عبور می کند. تقسیم آن بنا بر قاعده بسیار صحیحی انجام می گیرد. هر قدر موریانه ای گرسنه تر باشد، از محتوای" معده اجتماع" خود کمتر به دیگران می دهد و در عوض از عابرین، بیشتر خوراک هضم شده می گیرد. اگر موریانه ای که بسیار گرسنه است، با موریانه ای که گرسنه تر از خود او است برخورد نماید، بدون تأمل، قسمتی از غذای کمی که در معده دارد را به او می دهد. بدین طریق شرایط تغذیه در تمام کشور موریانه ها یکسان است. در جوار موریانه های سیر موریانه گرسنه ای وجود ندارد. در کشور آنها فقیر و ثروتمند نیست. آنها با این روش بسیار هوشمندانه و ساده، جامعه کاملی را بنا نهاده اند . به علاوه بد نیست بدانیم که تشکیلات جامعه مورچه ها و زنبورها هم همین طور است.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان