دولت با تصدی گری در بخش ICT به جایی نمی رسد

دکتر معتمدی، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات (ICT)، طی سه سال اخیر عمده وقت خود را به عنوان استاد دانشگاه امیرکبیر در ساختمان ابوریحان این دانشگاه سپری کرده است. او در گفت وگو با تحلیلگران، ضمن دفاع محکم و قاطع از عملکرد خود در دوران وزارت از نقد عملکرد دولت فعلی در حوزه ICT غافل نشد، نقدی که البته با نهایت احتیاط، اما به طور دقیق و با ارائه آمار و ارقام انجام شد.
▪ سال ۲۰۰۳ شما همراه هیأتی به اولین اجلاس جامعه اطلاعاتی در شهر ژنو سوییس رفتید و از همان زمان بود که مباحث مربوط به ICT هم در کشور جدی تر گرفته شد. به طور قطع از آن زمان ایده آل هایی در ذهن شما شکل گرفت که برای رسیدن به آنها هم تلاش کردید. فکر می کنید الان با آن ایده آل ها چقدر فاصله دارید؟
ـ البته همه مطالبی که ما در ذهن داشتیم در عرصه اجرایی محقق نشد، اما من معتقدم دولت آقای خاتمی در پیشبرد مباحث ICT در کشور موفق بود. من در سال اول اجرای برنامه سوم مسوولیت وزارت ICT را پذیرفتم و از آن به بعد درجریان ریز مسائل هستم. در حوزه IT آن زمان تنها ۲ تا ۳۰۰۰۰۰ کاربر اینترنت در کشور وجود داشت، اما رفته رفته مردم و به خصوص جوانان و بخش های صنعت و خدمات با اینترنت آشنا شدند. وزارت هم زیرساخت های مورد نیاز را فراهم کرد و کار به جایی رسید که در انتهای برنامه سوم ۵/۷ میلیون کاربر اینترنت داشتیم. البته با چالش های زیادی هم مواجه بودیم. مسائل فنی و بودجه ای به راحتی حل می شد ولی دغدغه های سیاسی و فرهنگی که در مورد آن اجماعی در نظام وجود نداشت به راحتی قابل حل نبود. IT فناوری جدیدی بود. عده ای فقط جنبه های مثبت و عده ای تنها جنبه های منفی آن را در نظر می گرفتند. دولت آقای خاتمی و شخص ایشان اعتقاد داشتند IT فناوری جدیدی است که باید با رفع معایبش از آن استفاده شود. در نهایت مذاکرات زیادی به عمل آمد تا روی برخی چارچوب ها توافق شد. همانطور که می دانید در ایران پیشبرد امور بسیار دشوار اما متوقف کردن کارها بسیار راحت است. لذا موفقیت ما در ایجاد یک تفاهم نسبی در کشور در مورد لزوم گسترش IT و اینترنت اهمیت زیادی داشت.
▪ ولی به هرحال ما هنوز در زمینه دسترسی به اینترنت در شرایط مطلوب نیستیم. آیا شما در زمینه ایجاد زیرساخت های ارتباطی و برقراری شبکه فیبر نوری کندتر از حد انتظار حرکت نمی کردید؟
ـ ما مشکل زیرساخت نداشتیم. الان هم چنین مشکلی نداریم. آن زمان از طریق فیبر نوری ظرفیت برقراری تماس های بین المللی به میزان ۱۰۰۰ مگابایت تأمین شده بود. برای جلوگیری از وقوع هرگونه مشکل ظرفیت بیشتر از مصرف نیز درنظر گرفته شد. مشکلات حقوقی و قانونی را هم تا ۹۰ درصد حل کردیم. به عنوان مثال در ماه های آخر مسوولیت تداخل موجود بین قوانین وزارت ICT و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز حل شد. به لحاظ اعتبار هم مشکلی وجود نداشت. ما در حوزه ارتباط بین الملل همیشه ۱۰۰ الی ۱۵۰ مگابایت بیش از مصرف ظرفیت اضافه داشتیم. حدود ۱۰۰۰ مجوز هم در حوزه زیرساخت و از جمله PAPها، ISPها و... صادر شده بود و برای همه این ها هم آیین نامه و مصوبه وجود داشت.
▪ پس علت کند بودن دسترسی به اینترنت در کشور چیست؟
ـ فراهم بودن همه زیرساخت ها برای دسترسی به اینترنت با سرعت مناسب کافی نیست. الان اگر دسترسی به اینترنت در برخی ساعات با کیفیت لازم ممکن نیست نباید به دلیل نبود زیر ساخت و یا کمبود ظرفیت بین الملل باشد. احتملاً پهنای باند خریداری شده کم است و برای حل این مشکل باید با پرداخت پول بیشتر پهنای باند بیشتری خریداری شود، و یا اگر برخی ISPها پهنای باند خریداری شده را بین مشترکان شان تقسیم می کنند، باید به این تخلف در مراجع قانونی رسیدگی شود.
▪ شما در زمینه گسترش کاربردها و خدمات مربوط به IT چقدر تلاش کردید؟ چون بدیهی است که بدون ارائه خدمات اینترنت ایجاد زیرساخت بی فایده است؟
ـ باز هم تأکید می کنم که اصل بحث پا گرفتن IT در ایران توفیقی برای دولت آقای خاتمی بود، چون برخی حتی از بسته شدن کافی نت ها هم طرفداری می کردند. باید کل مجموعه تصمیم گیران مهم نظام در این مورد توجیه می شدند. بعد از انجام این کار و ایجاد زیرساخت ها بحث گسترش سرویس ها و کاربردهای IT در کشور مطرح شد. در برنامه چهارم توسعه به این مسأله توجه و طرح تکفا هم به همین منظور تدوین شد. تکفا حرکت خوبی داشت ولی متأسفانه متوقف شد، حال آنکه باید در بحث کاربردهای IT جدی تر حرکت کنیم.
▪ اگر دوران مدیریت شما تا سال ۸۸ ادامه می یافت، ایده آل هایتان در این زمینه برآورده می شد؟
ـ ما سند راهبردی برای بخش های مربوط به ICT در برنامه چهارم توسعه ارائه کردیم که فکر می کنم در دولت جدید کنار گذاشته شد. در آن سند به کاربردها توجه شده و قرار بود زیرساخت ها هم متناسب با گسترش خدمات IT گسترش یابد. قصد داشتیم مباحث مختلفی مانند بانکداری الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیک، بهداشت الکترونیک و از همه مهم تر دولت الکترونیک را پوشش دهیم. در این سند کاملاً مشخص شده بود که تا پایان برنامه چهارم درصد رجوع مردم به هر دستگاه از طریق سرویس های الکترونیکی باید در چه حدی باشد. برای تسریع در اجرای سند مذکور هم ۶۰ میلیارد تومان را در سال ۸۴ به چند دستگاه اختصاص دادیم تا آنها بتوانند سرویس های الکترونیک مورد نظر را ایجاد کنند. این مبلغ به دستگاه هایی مانند وزارت آموزش و پرورش، آموزش عالی، وزارت خانه های بهداشت، کشور و قوه قضاییه اختصاص داشت که مراجعان زیادی دارند، ولی بودجه کافی برای ایجاد سرویس های الکترونیک در اختیار ندارند. مصوبه پرداخت این پول را هم دریافت کردیم، ولی ظاهراً در دولت جدید این کار نیز انجام نشد.
▪ فکر می کنید عدم اجرای این مصوبه چه پیامدهایی به دنبال داشته است؟
ـ پیامدهای زیادی داشته، به عنوان مثال طبق همان سند راهبردی باید تا پایان برنامه چهارم توسعه ۳ میلیون پرت ADSL واگذار می شد، اما الان فقط اندکی بیش از ۱۰۰ هزار پرت مورد استفاده قرار گرفته، چون به بیش ازاین نیازی نیست. علت هم مشخص است، سرویس های مرتبط راه نیفتاده تا مردم به خاطر استفاده از آنها به بهره مندی از اینترنت پرسرعت ترغیب شوند. من اگر تا چهار سال دیگر مسوولیت داشتم، سعی می کردم آن سند را اجرا کنم، چون وظیفه همه دستگاه ها در بخش خدمات IT را در آن پیش بینی کرده بودیم. به اعتقاد من ضعف عمده در برنامه چهارم به عدم اجرای این سند برمی گردد. مسوولان فعلی در دولت ظاهراً به کارهایی که در ۲۵ سال اخیر انجام شده اعتقادی ندارند و می خواهند همه چیز را از نو آغاز کنند. درصورتی که باید از تجربه های گذشته برای حل مشکلات استفاده می شد. در این دولت بسیاری از کارها از صفر شروع شده است.
▪ برای اثبات این ادعا می توانید نمونه ای هم ذکر کنید؟
ـ به عنوان مثال بحث راه اندازی شبکه ملی اینترنت را در نظر بگیرید. شخصاً هنوز متوجه نشده ام که منظور از این عبارت چیست. اگر موضوع تقویت شبکه اینترنت از داخل و تأمین محتوا و خوراک داخلی برای آن است که اقدام درستی است. ما باید ۶۰ تا ۷۰ درصد از نیاز کاربر را در داخل تأمین کنیم. اما ظاهراً مفهوم دقیق اینترنت ملی مشخص نیست. حتی چندی قبل یکی از مسوولان پیاده سازی شبکه اینترنت ملی (که البته الان مسوولیتی ندارد) به من گفت: ما هم نمی دانیم منظور چیست.
باید توجه داشت که الان همه شبکه های رایانه ای به نوعی ملی است و به عنوان مثال ما مالک شبکه های اروپایی و آمریکایی نیستیم. آنها هم همین طور. ولی این شبکه ها با پروتکلی به هم وصل شده و بین المللی می شوند در دنیای اینترنت، ارتباطات تنگاتنگ است و نمی توان پذیرفت که یک شبکه ملی باشد و به جهان وصل نباشد و یک شبکه به بقیه شبکه های جهانی وصل باشد.
ساختار اینترنت به گونه ای است که باید برای برقراری ارتباط به جهان خارج متصل شویم. درشبکه ملی مجهز به روترها و سیستم های داخلی و در صورت استفاده از دامنه های ir، اطلاعات از کشور خارج نمی شود و نکته قابل تأمل آن که ۳ سال بعد از مطرح شدن بحث شبکه اینترنت ملی این بحث فروکش کرد و تنها نتیجه آن از دست رفتن فرصت های کشور بود. ظاهراً الان خیلی از تصمیماتی که قبلاً گرفته شده بود احیا شده ولی در نهایت ۳ سال فرصت از دست رفته و ما از رقبایمان در دنیا و در منطقه عقب افتاده ایم.
در دوران مسوولیت شما مرتب شنیده می شد که با آقای جهانگرد که ابتدا معاون تان در وزارتخانه بودند و بعداً مسوولیت طرح تکفا را برعهده گرفتند، اختلاف نظر دارید. آیا این اختلافات باعث کندی تحقق اهداف دولت در حوزه ICT نمی شد؟
اختلاف نظر همیشه وجود دارد، به خصوص اگر خودمان را صاحب نظر بدانیم. وقتی هم که افراد مسوولیت می پذیرند، اختلافات شان بیشتر بروز می کند و جدی تر می شود. به نظر من اختلاف نظر خوب است. ولی باید عاقل باشیم و اجازه ندهیم بر کارمان اثر بگذارد. طبیعی است که در وزارتخانه حرف آخر را من به عنوان وزیر می زدم و آقای جهانگرد هم می پذیرفت. در مجموع افراد در یک مجموعه دو دسته اند، یا بله قربان گو و یا قوی و منتقد و صاحب نظر که من به افراد دسته دوم اعتقاد دارم و معتقدم در حالت اول کاری انجام نخواهد شد. حتی پس از آن که دوره مسوولیت آقای جهانگرد بعنوان دبیر شورای اطلاع رسانی در سال ۸۳ به پایان رسید، من باز هم ایشان را معرفی کردم و جناب آقای خاتمی حکم صادر کردند. در مجموع اختلاف بین ما بروز خارجی نداشت و اگر شما از خود آقای جهانگرد هم سؤال کنید خواهند گفت که من نه تنها جلوی کارشان را نمی گرفتم، بلکه در اکثر موارد از طرح هایی که در دست ایشان بود دفاع می کردم، هرچند انتقادهایی به نحوه اجرای برخی از طرح ها داشتم.
فعالان IT در آن زمان می گفتند اختلاف نظرهای شما به خصوص در بحث تکفا باعث از دست رفتن فرصت ها می شود. تا وقتی آقای جهانگرد در وزارتخانه معاون من بود، اگر اختلاف نظری میان ما پیش می آمد در نهایت نظر من را قبول می کرد. وقتی ایشان در حوزه تکفا و همین طور سازمان مدیریت مسوولیت گرفت، با هم توافق کردیم که چون نمی توان چند کار را باهم انجام داد، ایشان دیگر در وزارتخانه مسوولیت نداشته باشند. ولی من تأکید می کنم اجرای طرح تکفا هرگز به خاطر اختلاف نظرهای ما متوقف یا کند نشد. من هم هرگز نگفتم تکفا طرح بدی بود. در مباحث مرتبط با بودجه هم من همیشه در دولت خواستار افزایش بودجه طرح تکفا بودم.
از طرف دیگر من هرگز نگفتم طرح تکفا باید در داخل وزارت ICT اجرا شود و زیرمجموعه آن باشد. به نظر من تعریف این طرح به خوبی انجام شد، اما من برای اجرای آن نظراتی داشتم و اعتقاد داشتم که بزرگترین مشکل طرح تکفا تمرکز بیش از حد آن است. تمرکز نه در ایران و نه هیچ کجای دنیا جواب نمی دهد. وقتی قرار است طرحی در چند دستگاه اجرا شود نباید اجرای مسائل مرتبط با آن به طور متمرکز در یک دستگاه صورت گیرد. بی توجهی به همین نکته مهم و کمبود اعتبار باعث کند شدن اجرای طرح تکفا شد. الان هم معتقدم یکی از مشکلات حوزه ICT توقف اجرای تکفاست.
▪ شما تابستان امسال گفته بودید که درآمد ماهانه شرکت مخابرات از اپراتور اول و دوم تلفن همراه ۲۲۵ میلیارد تومان است؟ زمان شما این رقم چقدر بود؟
ـ در زمان ما متوسط درآمد هر خط تلفن ۱۲ هزار تومان بود که الان به ۹ هزار تومان رسیده است. وقتی تعداد خطوط افزایش پیدا می کند، درآمد افت می کند. ما آن زمان در مجموع ماهانه ۸۰ میلیارد تومان درآمد داشتیم.
▪ با این پول کلان چه کاری انجام می دادید؟
ـ بخش عمده آن صرف توسعه زیرساخت ها و نصب تجهیزات جدید و به خصوص توسعه شبکه فیبر نوری و شبکه تلفن همراه می شد. به عنوان مثال وقتی قرارداد GCها منعقد شد مبلغ قابل توجهی از قرارداد پرداخت شد. در تلفن ثابت به ازای ایجاد ظرفیت برای هر خط جدید ۲۰۰هزار تومان به مراکز مخابرات استانی پرداخت می شد. برای ایجاد و بازسازی ۶هزار دفتر مخابراتی بین ۱۰ تا ۲۵میلیون تومان برای هر کدام پرداخت کردیم. گستره کار به اندازه ای بود که گاهی اوقات از بانک مرکزی درخواست فاینانس می کردیم، چون هزینه هایمان زیاد بود و آنها هم خوشبختانه همکاری می کردند.
▪ به عنوان وزیر سابق ICT نظر شما درمورد بودجه هایی که در حال حاضر به صنعت مخابرات تزریق می شود چیست؟ پیشرفت های چند سال اخیر این صنعت باتوجه به سطح درآمد آن خوب بوده است ؟
ـ در بخش زیرساخت عمده توسعه شبکه در برنامه سوم صورت گرفت. در برنامه چهارم ظاهراً شبکه های فرعی گسترش پیدا کرده است. در دولت آقای خاتمی بحران جدی در این بخش وجود داشت و اگر مشکل زیرساخت حل نمی شد امکان واگذاری بیش از ۳ میلیون سیم کارت وجود نداشت و شاید قیمت آن به ۳میلیون تومان هم می رسید. برای گسترش زیرساخت ها شخصاً هفته ای یک جلسه می گذاشتم و مدیران و کارشناسان هم تلاش زیادی داشتند . حتی علی رغم آن که چندان متداول نبود بارها با مدیران کل راه و ترابری استان ها برای حل مشکلات شخصاً صحبت می کردم، چون در غیر این صورت ممکن بود کار قفل شود. در حوزه تلفن ثابت هم بخش عمده کارها در برنامه سوم انجام شد، به خصوص که در آن زمان افکار عمومی و مجلس به این قضیه توجه زیادی داشتند. در ابتدای مسوولیتم ۹میلیون شماره تلفن ثابت موجود بود که در سال ۸۴ به بیش از ۱۸میلیون شماره رسید. به غیر از کرج و برخی نقاط تهران واگذاری تلفن ثابت در بسیاری از نقاط به روز شد. در این فاصله واگذاری تلفن ثابت از یک میلیون شماره در سال به ۵/۲میلیون شماره در سال رسید، اما الان مجدداً به کمتر از ۵/۱میلیون واگذاری در سال رسیده ایم.
▪ شاید ظرفیت درحال اشباع است و نیازی احساس نمی شود.
ـ نه هنوز نیاز وجود دارد. در آن زمان هم در بسیاری از استانها گفته می شد دیگر فروش نداریم و تقاضا وجود ندارد. ولی وقتی در یک سال ۵/۱میلیون شماره واگذار می شد و در سال بعد باز هم به همین میزان تقاضا وجود داشت، مشخص می شد که درخواست هست و دغدغه وجود دارد.
▪ این مقایسه را دو بخش تلفن همراه هم انجام می دهید؟
ـ در این زمینه هم ما از برنامه عقب نبودیم، دولت فعلی هم عقب نیست. در مجموع ۲۸میلیون مشترک همراه اول وجود دارد که به لحاظ کمی رقم خوبی است. در برنامه سوم قرار بر این بود که با آغاز به کار اپراتور دوم، در سال اول برنامه چهارم بیشتر به ارتقای کیفیت شبکه توجه شود. علت هم کیفیت پایین کمبود تجهیزات نسبت به تعداد سیم کارت های درحال استفاده بود. همیشه علت کیفیت پایین شبکه همراه عمدتاً همین مسأله بوده است. با افزایش واگذاری کیفیت شبکه افت می کرد و وقتی سایت های جدید ایجاد می شد کیفیت شبکه ارتقا می یافت. مهم ترین مشکل فعلی شبکه هم کمبود تجهیزات است. در برنامه چهارم قبل از ارتقای کیفیت و نصب تجهیزات جدید چندین بار سیم کارت واگذار و همین باعث افت شدید کیفیت شبکه تلفن همراه شد.
▪ نظرتان در باره آمار و ارقام ارائه شده توسط دولت در مورد عملکرد آنها در حوزه ICT چیست؟
ـ به هرحال آماری که جناب آقای رئیس جمهور به مقام معظم رهبری ارائه کردند با آماری که در وب سایت شرکت مخابرات وجود دارد، اختلاف دارد. اولاً انتظار می رود در ارائه آمار دقت بیشتری صورت گیرد، در ثانی اگر قرار است کار گذشتگان نفی شود باید مسائل به دقت تجزیه و تحلیل شود. به عنوان مثال باید به این مسأله هم توجه کرد که راه اندازی اپراتور دوم جزو افتخارات دولت آقای خاتمی است، اپراتور سوم هم هنوز راه اندازی نشده که بتوان در موردش نظر داد. اعطای اکثر مجوزها و ایجاد زیرساخت ها هم در دولت آقای خاتمی انجام گرفت و بستر لازم برای دولت جدید فراهم شد. باید توجه داشت که بسیاری از شماره های اعتباری هم عملاً مورد استفاده قرار نمی گیرند و نباید آنها را جزو آمار محسوب کرد.
یک بحث مهم دیگر آن است که ثمره کار هر دولت در بخش مخابرات در بهترین حالت دو سال بعد مشخص می شود. چون نصب و راه اندازی تجهیزات نیاز به زمان دارد. اولین مناقصه ها در این دولت ۷ تا ۸ ماه طول کشید تا امضا شده و اجرایی شوند. از طرف دیگر ایجاد بسیاری از سایت های جدید تلفن همراه در تهران و شهرستان ها محصول امضای قرارداد با GC هاست که آن را هم ما در دولت آقای خاتمی آغاز کردیم. البته نمی خواهم زحمات مدیران فعلی را ندیده بگیرم ولی اگر قرار شود کار دولت قبل نفی شود و آمار نادرست ارائه شود، باید مسائل را با دقت بیشتری بررسی کرد تا مشخص شود چه میزان از محصول امروز نتیجه کار دولت قبل است. اتفاقاً از سوی دولت فعلی به قرادادهای GC انتقادهای زیادی وارد می شود و حتی این قرارداد نفی شده و پر از اشکال دانسته می شود!
اگر می خواهند این قرارداد را تجزیه و تحلیل کنند، اشکالی ندارد. ولی نباید گذشته را نفی کنند. اگر قصد نفی گذشته را دارند باید واقعیات به مردم گفته شود. به هرحال خواهیم دید که این دولت چه بسترهایی را برای فعالیت مخابراتی دولت بعدی آماده خواهد کرد.
▪ دی ماه ۸۶ در مصاحبه ای با روزنامه اعتماد ملی از قرارداد GC دفاع کردید. بلافاصله وزارت ICT واکنش نشان داد و از ۱۰۰ صفحه تخلف در این قرارداد که به تأیید سازمان بازرسی و کمیسیون اصل ۹۰ و پیمانکاران رسیده سخن گفت و مدعی شد این قرارداد با نصف قیمت هم قابل انجام بود. با این حساب این قرارداد باز هم از نظر شما دقیق و کارشناسی بود؟
ـ از نظر ما هیچ تخلفی انجام نشده و اگر واقعاً این طور بود حتماً ما را بازخواست می کردند. آنهایی هم که مدعی هستند این قرارداد با نصف قیمت قابل اجرا بود خودشان بروند این کار را انجام بدهند. باز هم می گویم که قراداد GCها جزو بهترین طرح های ما بود. اجرای آن هم کاملاً شفاف بود و مجریان آن هم از بهترین نیروهای متخصص و متعهد بودند. اگر این قرارداد را منعقد نمی کردیم توسعه شبکه تلفن همراه ممکن نبود، چون در سیستم دولتی برای اجرای هر بخش کوچک کار باید یک مناقصه برگزار می شد و لذا ما در نهایت به ارائه یک بسته کامل مناقصه به بخش خصوصی روی آوردیم.
وقتی می گویند با نصف قیمت قابل انجام است، به این نکته توجه نمی کنند که در بخش دولتی بعضی از هزینه های پنهان محاسبه نمی شود، ولی بخش خصوصی به این هزینه ها مثل استهلاک سرمایه، هزینه خرید تجهیزات، اجاره ساختمان و... توجه دارد و آنها را محاسبه می کند.
▪ شما تجربه ناموفق ترک سل را به خاطر دارید. برای آن که در زمینه اجرای پروژه مناقصه اپراتور سوم همان مشکلات پیش نیاید باید چه کاری انجام شود؟
ـ باید با استفاده از روش های مناسب راه برای مشارکت مردم و بخش خصوصی هموار شود. دولت تصدی گر هرگز موفق نخواهد بود و بازگشت به روش های قدیمی گذشته پاسخگوی نیازهای فعلی ما نیست. ما باید از تجربه اپراتور دوم استفاده کنیم. البته تا آنجا که اطلاعات منتشر شده فراخوان اپراتور سوم شبیه فراخوان اپراتور دوم است. در حالی که باید برای تقویت آن از نظرات کارشناسی مشاوران قوی استفاده می شد، چون شرایط تغییر کرده است. علاوه بر این باید شرایط به گونه ای باشد که شرکت های خصوصی به وزارت ICT اعتماد کنند. هرچه شرکت کننده و رقابت بیشتر باشد قیمت هم بالا می رود.
▪ فیلترینگ اینترنت از زمان وزرات شما به طور جدی آغاز شد. آیا با فیلترینگ به شیوه فعلی موافقید؟
ـ هیچ شبکه ای در دنیا بدون فیلتر نیست. این کار برای شناسایی ناقضان حقوق مردم و حفاظت از اسناد اطلاعات مهم لازم است و کسی با اصل فیلترینگ مخالف نیست. بعد از واقعه ۱۱سپتامبر هم فیلترینگ به طور جدی در غرب اعمال شد. به نظر من شبکه بدون فیلتر را باید تعطیل کرد، ولی افراط و تفریط در این زمینه هم کار غلطی ست. برای همین ما هرگز لغات را فیلتر نکردیم. ما سایت ها را بر طبق آدرسشان فیلتر می کردیم. در مورد سایت های مستهجن، ضد اخلاقی و ضد دین دستگاه های امنیتی به طور مرتب به ما فهرست می دادند و ما عمل می کردیم. به طور کلی ما فقط بر اساس آیین نامه مصوب شورای امنیت ملی عمل می کردیم و هیچ نامه یا توصیه ای را برای فیلتر کردن یک سایت نمی پذیرفتیم. اعتقاد دولت آقای خاتمی این بود که در فیلترینگ افراط و تفریط نباشد. الان استنباطم این است که در زمینه فیلترینگ افراط شده و این امر دسترسی به شبکه را هم کند کرده است.
▪ الان فیلترینگ به صورت فراقانونی اعمال می شود؟
ـ اطلاع ندارم. شاید آیین نامه های قبلی تغییر کرده باشد. در زمان ما بحث اصلی بر روی ۵ تا ۶ سایت سیاسی مهم بود و ما هم به گردانندگان شان توصیه می کردیم معتدل عمل کنید تا دستگاه های ذیربط حکم به فیلتر سایت شما ندهند. در نقطه مقابل هم افراط صورت می گرفت. برخی از ما انتظار داشتند با هر نامه ای از هر نهادی سایت ها را فیلتر کنیم و خواستار فیلتر شدن یک سایت خاص می شدند، اما ما رد می کردیم و فقط حکم قاضی را می پذیرفتیم. چون حکم قاضی به سادگی صادر نمی شود و روند خاصی دارد.
▪ بحث پرتاب ماهواره های زهره و مصباح به کجا رسید؟
ـ زمان ما قراردادهای مربوط به هر دو ماهواره نهایی شد و در سطح وزرا به امضا رسید. این قراردادها بین ۲ شرکت امضا نشده بود بلکه در سطح دولت ها بود و لذا ضمانت اجرایی بالایی داشت. ولی متأسفانه پیگیری نشد و ظاهراً روس ها اجرای آن را منتفی کرده اند. در آن زمان هم فقط روس ها حاضر به عقد قرارداد با ما بودند. زهره که در نهایت پرتاب نشد و مصباح که ساخت ایران بود هم پرتاب نشده و وقتی زحماتی که در این زمینه کشیده شد را به خاطر می آورم، واقعاً دلم می گیرد. چون تمام این کارها برای حفظ منافع کشور انجام شد. ماهواره زهره یک پروژه ۳۰ساله بود که بعد از ۴ سال دوندگی توسط وزارت ICT، امور خارجه، برخی سفرای ایران در خارج از کشور و... به نتیجه رسید. الان هم این پروژه به صدا و سیما واگذار شده و کار از ابتدا شروع شده است، آنها هم باید چندین سال دوندگی کنند تا به مقطع سال ۸۴ برسند.
▪ قضاوت شما در مورد عملکرد آقای دکتر سلیمانی وزیر فعلی ICT چیست؟
ـ ایشان از دوستان بنده هستند و به لحاظ اخلاقی و رفاقت قبول شان دارم. اگر بخواهم قضاوت کنم باید به طور دقیق بررسی کنم و ببینم ایشان چقدر اختیارات و ابزار در دست دارد. به خودتان از ۲۰ چه نمره ای می دهید؟ نمره نمی دهم، مردم و کارشناسان باید درباره ما قضاوت کنند.

نویسنده: علی محمدزاده ، احسان موحدیان

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات