اکولیبلینگ در صنایع فرآوری و آبزی پروری

سازمان همکاری اقتصادی و توسعه(۱) اکولیبلینگ را به این صورت تعریف کرده است:
درج اختیاری برچسبی بر روی محصول که به مصرف کننده اطمینان دهد محصول تولیدی نسبت به دیگری محصولاتی که فاقد این برچسب هستند با محیط زیست سازگاری بیشتری دارد. از این رو مفهوم صنایع متکی به منابع (۲) شامل استفاده ی پایدار از منابع طبیعی بهره برداری شده و حفاظت از زیستگاه ها و اکوسیستم های مرتبط است.
اکولیبلینگ در صنایع فرآوری و آبزی پروری بر مفاهیم یاد شده تاکید دارد. مفهوم اکولیبلینگ نخستین بار در همایش توسعه و محیط زیست سازمان ملل (اجلاس ریودوژانیرو، ۱۹۹۲) بیان شد. کشورهای صنعتی در دهه ی ۱۹۹۰ روش درج این برچسب بر روی محصولات مختلف را مشخص کردند. اکولیبلینگ در صنایع فرآوری و آبزی پروری در سال ۱۹۹۶ مورد استفاده قرار گرفت.
● اهمیت
اکولیبلینگ یک ابزار اقتصادی بر پایه ی نیازمندی های بازار است که هدف آن جلب توجه مصرف کننده به مسایلی غیر از قیمت محصول است.این مسایل و ویژگی ها می تواند اقتصادی و اجتماعی ، زیست محیطی و اکولوژیکی باشد. سلیقه ها و انتظارهای مصرف کنندگان انگیزه ی توجه تولیدکنندگان به دریافت گواهی نامه های اکولیبلینگ است.
برچسب به مصرف کننده کمک می کند تا بی درنگ به ویژگی های دلخواه خود پی ببرد. اکولیبلینگ در صورتی موفق خواهد بود که بتواند اعتماد و اطمینان مصرف کننده را جلب کند. بعلاوه این برچسب باید به سادگی قابل فهم بوده و گواهی نامه ی آن طی فرآیندی مستند از یک شرکت گواهی دهنده ی معتبر گرفته شده باشد. برای پرهیز از سر در گمی و یکسان نبودن معیارهای دریافت گواهی نامه ی اکولیبلینگ، فرآیند هماهنگ سازی باید به اجرا درآید.
● مزایای اکولیبلینگ
اکولیبلینگ مزیت های بسیاری دارد. در مورد محیط زیست این مزیت ها شامل شناسایی و کاهش تاثیرات منفی تولید در مدیریت پایدار ذخایر است. در صنایع فرآوری و آبزی پروری ، دست یابی به بازارهای جدید، رقابت محصول در بازار ، تایید مدیریت صحیح منابع و ارزش بیش تر محصولات برچسب گذاری شده از مزیت های این برنامه است.
▪ برای شرکت های تجاری این مزیت ها شامل موارد زیر است:
- افزایش شهرت و اعتبار؛
- مدیریت خطر و کنترل مخاطره ها؛
- ابزاری برای برآورده کردن تقاضای مصرف کنندگان؛
- شناساندن نام تجاری ؛
- ارزش افزوده ی بیش تر.
● مشکلات
علیرغم مزیت های یاد شده اجرای این برنامه در کشورهای در حال توسعه با موضوع هایی نظیر موانع غیر تعرفه یی تجارت مواجه شده است. برخوردهای تشویقی و یا تنبیهی بعضی از سازمان های غیر دولتی فعال در زمینه ی محیط زیست با واحدهای تولیدی موضوع مهم دیگری است که باید به آن توجه شود. ماهیت منحصر به فرد ماهیگیری یا آبزی پروری در مقیاس خرد و مدیریت پیچیده ی آن ها اجرای اکولیبلینگ را بسیار مشکل کرده است.
اجرای این برنامه در ماهیگیری در مناطق گرمسیری که گونه های متفاوتی صید می شوند خالی از اشکال نیست. استانداردهای مختلف ، مشخص نبودن کامل بازارهای محصولات دارای برچسب اکولیبلینگ، فقدان منابع فنی، مدیریتی و مالی و هزینه بر بودن اجرای این برنامه به خصوص برای ماهیگیران و پرورش دهندگان خرد از مواردی است که باید بدان ها توجه شود.
● توصیه های فائو
سازمان فائو در سال ۲۰۰۵ اصول اولیه ی برنامه ی اکولیبلینگ را تدوین کرد. این برنامه باید براساس پیمان و قانون دریاها مصوب سازمان ملل متحد(۱۹۸۲) و مقررات حفاظت و مدیریت ذخایر ماهی ، آیین نامه ی ماهیگیری مسوولانه و قوانین سازمان تجارت جهانی اجرا شود. این برنامه ها باید حقوق مسلم دولت ها و قوانین آن ها را محترم شمارد. اکولیبلینگ باید براساس استانداردهای جهانی و به طور اختیاری اجرا شده و مانع تجارت محصولات در بازارهای مختلف نشود.
● اجرای اکولیبلینگ
در حال حاضر شرکت های مختلفی برنامه ی اکولیبلینگ را در صنایع فرآوری و آبزی پروری اجرا می کنند.نشان تعدادی از این برنامه ها در زیر آورده شده است. آسیا ، امکانات بسیار زیادی برای اجرای اکولیبلینگ دارا است. ذخایر آبزیان در این منطقه نسبت به دیگر مناطق جهان از وضعیت بهتری برخوردار است. در بسیاری از کشورهای آسیایی ماهیگیری و آبزی پروری سازگار با محیط زیست است بنابراین صلاحیت و شرایط اجرای اکولیبلینگ را دارا هستند.

غلامرضا شویک لو
توضیحات متن:
۱- The Organisation for Economic Cooperation and Development
۲- Resource-based industries
منبع:
INFOFISH International ۱/۲۰۰۷, p: ۷۰-۷۱

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران