چکیده‌ای از اسرار حج

چون اسرار عبادتها در قیامت ظهور می‌كند كه روز ظهور باطن افراد و اعمال آنان است، اسرار نماز و روزه و سایر عبادات در قیامت ظهور می‌كند اما اگر كسی در دنیا توانست بفهمد حجش مورد قبول یا مردود واقع شده می‌تواند به گوشه‌ای از اسرار حج واقف شود.
اولین عمل در عمره تمتع یا عمره مفرده و حج تمتع یا حج افراد، احرام در میقات است.
● محرم شدن واجبات و مستحباتی دارد
یكی از مستحبات احرام غسل است و برای انجام غسل باید لباس دوخته را بیرون آورد به این معنا كه یك وقت انسان لباس چركین و كهنه را از بدن بیرون می‌آورد و لباس نو و پاكیزه می‌پوشد اما در اعمال حج، علاوه بر این كار، بدن را شستشو می‌دهد.
وقتی لباس كهنه و دوخته را از تن در می‌آورد یعنی لباس معصیت را از خود دور می‌كند و معنای غسل آن است كه گناهان گذشته را با آب توبه شستشو می‌دهم یعنی خدایا من دیگر گناه نمی كنم و حتی گناهان گذشته را می‌خواهم شستشو دهم.
پس سر غسل آن است كه خدایا من همه آن معاصی و گناهان را در پای توبه تو ریختم و اینك با بدن پاك، قلب پاك و جامه پاك جامه طاعت در بر می‌كنم.
لذا امام سجاد علیه السلام به گوشه‌ای از این اسرار اشاره نموده و فرمودند:‌شما وقتی در میقات تنظیف می‌كنید، در حقیقت خود را از ریا و نفاق تطهیر می‌نمایید.
● طاهر نمودن بدن، الگو و نمونه‌ای از تطهیر دل و قلب از ریا و نفاق است.
آنگاه كه احرام می‌بندید، هر آنچه را كه خداوند متعال بر شما حرام كرده است، شما هم بر خود حرام می‌كنید و متعهد می‌شوید كه در مرز حرام راه نروید.
اینكه احرام مردان در لباس مخیط و دوخته صحیح نمی‌باشد چون می‌خواهد به انسان تفهیم كند او روزی را در پیش دارد كه باید با لباس ندوخته وارد آن شود و آن روز مرگ است كه كفن در بر می‌كند و قیامت با همان كفن ظهور و حضور پیدا می‌كند.
چون می‌خواهند اسرار قیامت را در مناسك و مراسم حج تجلی دهند، از این رو فرمودند: لباس ساده در بر كنید كه هرگونه فخر برطرف شود.
پس لباس احرام بپوشید تا سفر مرگ در نظرتان مجسم شود و مسئله مردن و قیامت در حضورتان حاضر باشد.
● تلبیه
می‌دانیم كه زبان، قلیل الجرم و كثیر الجرم است.
گناهان فراوانی به وسیله زبان انجام می‌گیرد مانند غیبت، تهمت، دروغ، افترا، مسخره كردن و...
راز لبیك گفتن این است كه خدایا! از این لحظه متعهد می‌شوم هرچه را كه طاعت توست بر زبان جاری كنم و از هرچه معصیت است زبانم را ببندم، پس سر لبیك گفتن، زبان به اطاعت گشودن و برای همیشه از معصیت بستن است، لذا متعهد می‌شوم كه تا آخر عمر زبانم را برای معصیت باز نكنم.
● طواف
یكی از اركان مهم حج، طواف است و طواف یعنی هفت مرتبه دور خانه كعبه گردیدن و هر دوری را شوط گویند پس طواف عبارت از هفت شوط است.
● كعبه تمثل عرش است.
كعبه در محاذات بیت معمور و عرض خدا واقع است.
خدای سبحان برای اینكه انسان فرشته‌خو شود و آثار فرشتگان در او ظاهر شود همان‌طور كه با دستور روزه گرفتن از انسانها می‌خواهد از كارهای حیوانی حذر كنند، همین‌طور با قرار دادن كعبه در زمین كه محاذی بیت معمور و تمثل عرش خداوند است، به انسانها امر كرده تا برگرد آن طواف كنند و نام خداوند تعالی را زمزمه كنند و برای خود و دیگران از خدا آمرزش بخواهند و اینگونه به ملائكه عرش الهی اقتدا كنند و به آنها شباهت پیدا كنند چون فرشتگان بر گرد عرش طواف می‌كنند و خداوند متعال را تسبیح و برای مومنان طلب آمرزش الهی می‌كنند.
● نماز طواف
نماز طواف باید پشت مقام ابراهیم خوانده شود اما ظاهر نماز طواف این است؛ انسان در مكانی كه ابراهیم علیه‌السلام ایستاده، به نماز ایستد ولكن باطن نماز آن است كه مكانت حضرت ابراهیم خلیل را دریابد و نمازی چون نماز حضرت ابراهیم علیه‌السلام به جا آورد لذا ابراهیم گونه نماز بخواند و بینی شیطان را به خاك بمالد و كسی كه در حال نماز، خلوص، خضوع و حضور قلب ندارد و گرفتار وساوس است در جای حضرت ابراهیم علیه‌‌السلام نایستاده و او طعمه شیطان است و شیطان، بینی او را به خاك مالیده است.
● تبرك به آب زمزم
مستحب است بعد از نماز طواف مقداری از آب زمزم بنوشد و مقداری بر سر و روی خود بریزد و به پیروی از رسول اعظم صلی‌الله علیه و آله این دعا را بخواند: اللهم اجعله علما نافعا و رزقا واسعا و شفاء من كل داء و سقم.
از خداوند تعالی علم سودمند، روزی فراوان و شفای از هر بیماری را طلب كند.
امام سجاد علیه‌السلام از شبلی پرسیدند: آیا هنگامی كه بالای زمزم آمدی در این قصد بودی كه خدایا، هرچه طاعت توست پذیرفتم و هرچه معصیت است ترك كردم.
لذا زائر عارف به اسرار حج، وقتی كه آب زمزم را بر سر و سینه یا در كام و دهان خود می‌ریزد، قصد او این است كه خدایا، من جام طاعت نوشیدم و جام معصیت را ترك كردم.
● سعی
سعی آن است كه از كوه صفا برود به مروه و از مروه برگردد به صفا.
به این معنی كه از صفا به مروه رفتن یك شوط است و از موره به صفا برگشتن نیز یك شوط می‌باشد به طوری كه واجب است سعی بین صفا و مروه هفت مرتبه باشد كه به هر مرتبه یك شوط گویند.
سر سعی، نیل به صفا و بار یافتن به مروت است به این معنا وقتی به سوی مروه می‌رود، سعی می‌كند تا مروت به دست آورد و آنگاه كه رو به جانب صفا دارد می‌خواهد خود را تصفیه كند و از صفای الهی برخوردار شود.
● تقصیر
تقصیر یعنی قدری از موها یا ناخنها را بزند اگرچه احتیاط آن است كه قدری از موها و ناخنها را بزند.
تقصیر به مانند سلام در نماز است همان‌طور كه سلام در اثنای نماز حرام است ولی در پایان نماز واجب می‌باشد و با سلام، نمازگزار از حالت نماز خارج می‌شود و اموری كه در نماز بر او حرام بود با تسلیم و سلام بر نمازگزار حلال می‌شود، همان‌طور تقصیر چنین است كه با انجام آن در اثنای اعمال حرام است اما در پایان اعمال واجب است و شخص از حالت احرام خارج شده و انجام آن اموری كه بر محرم، حرام بود، حلال می‌شود.
وظیفه زنان در تمامی اعمال اعم از عمره مفرده یا عمره تمتع یا حج تمتع تقصیر است حتی زنان مخیر بین تقصیر و حلق نیستند و فقط تقصیر در پایان اعمال بر آنان واجب است اما مردم در عمره مفرده مخیر بین تقصیر و حلق هستند.
ولی حلق رجحان بر تقصیر دارد چون رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم دو مرتبه برای “محلقین” كسانی كه سر خود را می‌تراشیدند طلب مغفرت می‌كند اما برای تقصیركنندگان یكبار طلب مغفرت می‌شود.
● وقوف در عرفات
اولین مرحله از مناسك حج تمتع بعد از احرام حج تمتع، وقوف از سرزمین عرفات می‌باشد و این عمل از بعد از زوال روز نهم ذیحجه تا غروب شرعی می‌باشد.
امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام درباره راز وقوف در عرفات فرمودند: عرفات خارج از مرز حرم است و میهمان خدا باید بیرون دروازه، آنقدر تضرع كند تا لایق ورود به حرم شود.
● البته اسرار وقوف در عرفات فراوان است از جمله:
۱) حج‌گزار بداند كه خداوند متعال به همه نیازهای او واقف و بر رفع همه آنها تواناست لذا امام سجاد‌ علیه‌السلام به سائلی كه در روز عرفه گدایی می‌كرد، فرمود: وای بر تو! آیا در چنین روزی، دست نیاز به سوی غیرخدا دراز می‌كنی، در چنین روزی برای كودكان در رحم، امید سعادت می‌رود.
۲) حاجی باید بداند كه خداوند متعال به نهان و آشكار او و حتی آنچه برای خود او روشن نیست، خداوند آگاه است.
امام سجاد علیه‌السلام فرمود: عصر روز عرفه و ظهر روز دهم، خدای سبحان بر ملائكه افتخار می‌كند و می‌فرماید؛ اینان بندگان من هستند كه از راه‌های دور و نزدیك با مشكلات بسیار به اینجا آمده و بسیاری از لذتها را بر خود حرام كرده و بر شن‌های بیابان‌های عرفات و منا خوابیده و اینچنین با چهره‌های غبارآلود در پیشگاه من اظهار عجز و ذلت می‌كنند.
آنگاه خداوند به ملائكه اجازه می‌دهد تا بر دلها و اسرار حاجیان آگاه شوند.
فرشتگان، گروهی را می‌بینند كه دل‌هایشان بسیار نورانی است.
خداوند سبحان می‌فرماید: این گروه، مطیع خدا و پیامبر او هستند.
پیامبر را امین وحی می‌دانند و معتقدند كه او از نزد خود هیچ نگفته و در همه مسائل و احكام الهی و از آن جمله در امامت و رهبری، سخنان و اقدام‌های او طبق وحی بوده است.
یكی از بهترین اعمال در روز عرفه، خواندن دعای امام حسین علیه‌السلام در این روز می‌باشد.
در این دعا، امام حسین علیه‌السلام همان‌طور كه روش حكومت اسلامی و دولت مكتبی و ظهور ولایت الهی را نشان می‌دهد، رسم سلحشوری و سنت سركوبی جنایتكاران را هم ارائه می‌كند.
در این روز، از حضور امام زمان علیه‌السلام غافل نشویم كه هر سال در مراسم حج و به ویژه در عرفات و منا حضور دارند.
امید آن كه حاجیان هر چند اندك بتوانند آن وجود مبارك را بشناسند.
● وقوف در مشعرالحرام
پس از غروب آفتاب روز نهم ذیحجه از سرزمین عرفات به سوی مشعرالحرام حركت می‌كنند.
اما مشعرالحرام جزو محدوده حرم و اولین در ورودی حرم است، لذا كسی كه در عرفات و در روز عرفه به علوم و معارف الهی عارف شده، لایق است كه وارد حرم شده و در راهرو و دالان ورودی آن شبی را بیتوته كند و از همانجا سنگریزه‌هایی را جمع‌آوری نماید تا در روز دهم در منا جمرات و شیطان را رمی كند.
راز وقوف در مشعرالحرام آن است كه قلب خود را با شعار تقوا آگاه كند تا قلب او با تقوا شناخته شود و با جمع‌آوری سنگریزه‌ها نیرو می‌گیرد و خود را مسلح می‌كند تا با شیطان به نبرد برخاسته و با طاغوت بجنگد.
● سرزمین منا
حاجیان پس از طلوع آفتاب روز دهم ذیحجه به منا می‌آیند تا اعمال خاص آن سرزمین را بجا آورند.
منا، سرزمین نیل به تمنیات صادق است.
منا، سرزمین برآوردن آرزوهاست.
منا، سرزمین مطلوبها و خواسته‌هاست.
امام سجاد علیه‌السلام از شبلی پرسیدند، آیا آرزوهای دیگران را هم برآوردی، آیا به آن پایه از كمال رسیدی كه مردم از زبان و دل و دست تو آسیب نبینند؟
مردم باید از دست و زبان حاجی در آسودگی باشند و حاجی نباید با زبانش كسی را نه به صورت جدی و نه به صورت شوخی و به بهانه طنزگویی اذیت كند و بالاتر از آن، قلب او نیز به كسی آسیب نرساند و صدمه و آسیب قلبی آن است كه انسان كینه كسی را در دل داشته باشد و یا نسبت به كسی حسادت ورزیده و بدخواه او باشد.
● رمی جمرات
اولین عمل در سرزمین منا رمی جمره عقبه می‌باشد.
معنای سنگ زدن به جمره آن‌ است كه من هر شیطان و شیطنتی را رمی كردم، پس اگر انسانی خود جزو شیاطین انسانی باشد هرگز قدرت و لیاقت رمی را ندارد.
پس حاجی متوجه باشد كه آن‌ جمره،‌ شیطان نمی‌باشد و این سنگ زدن رمی شیطان و راندن شیطان نیست و شیطان هرگز با هفت سنگ طرد نمی‌شود، تنها راه در امان ماندن از آسیب‌های شیطان پناه بردن به خداوند متعال می‌باشد اما كسی كه غافل باشد از یاد خداوند متعال، شیطان قرین او می‌شود و كسی كه شیطان قرین او شد هرگز نمی‌تواند شیطان را رد كند و چنین كسی حقیقتا اعمال منا را انجام نداده اگرچه ظاهرا انجام داده است و این شخص به سر رمی جمرات نرسیده است.
● قربانی
دومین عمل در سرزمین منا، قربانی كردن است.
سر قربانی كردن آن است كه قربانی كننده، گلوی دیو طمع را بریده و او را بكشد.
پس قربانی نمودن یعنی، طمع را سر بریدن.
تراشیدن موی سر (حلق)
سومین عمل در سرزمین منا، حلق است.
موی سر انسان به حسب ظاهر، جمال و زیبایی انسان است.
اگر كسی موی سر شخصی را به اجبار بتراشد باید دیه بپردازد چون زیبایی را از او گرفته است.
اما در منا، باید سر خود را بتراشد و راز تراشیدن این است كه انسان هرگونه غرور و كبر ومنیت را از سرش به در كند و خود را از هر معصیتی تطهیر و تنظیف نماید.
● حج مقبول
رسول اعظم صلی‌الله علیه و آله و سلم در بیان معیار حج مقبول فرمودند، نشانه قبولی حج این است كه حج گزار از آن پس، مرتكب گناه نشود اما اگر همچنان به تباهی و گناه تن داد، این نشان از مردود بودن حج اوست.
پس حاجی با انجام مناسك حج، از هر پلیدی پاك می‌شود.
از این رو مادامی كه به گناه آلوده نگردد، نورانی است.
و چون اسرار عبادتها در قیامت ظهور می‌كند كه روز ظهور باطن افراد و اعمال آنان است، اسرار نماز و روزه و سایر عبادات در قیامت ظهور می‌كند اما اگر كسی در دنیا توانست بفهمد حجش مورد قبول یا مردود واقع شده می‌تواند به گوشه‌ای از اسرار حج واقف شود.

منبع: “جرعه‌ای از صهبای حج” و “عرفان حج” آیت‌الله جوادی آملی

منبع : خبرگزاری فارس