موسیقی بومی ، استان‌ فارس

موسیقی بومی ایل قشقایی با نام «عاشیق‌ها»، «چنگیان» و «ساربانان» درآمیخته و در این میان موسیقی عاشیقی از جایگاه والایی برخوردار است، موسیقی عاشیقی كهن و گسترده است و با شعر فولك درآمیخته است.
عاشیق‌ها برای رویدادهای غمناك و شاد نوایی در سینه دارند. در هنر عاشیقی حماسه جایگاه ارزنده‌ای دارد و در شعر آن نیز عرفان مقامی شایسته. حضور این هنرمندان را نه تنها در فارس، بلكه در آذربایجان و بیرون از مرزهای این سرزمین نیز می‌‌توان پی گرفت. از خلال روایات قومی می‌‌توان دریافت كه عاشیق‌های قشقایی در اصل از مناطقی همانند قفقاز، شیروان و شكی به فارس مهاجرت كرده‌اند و وجوه اشتراك قابل توجهی بین عاشیق‌های قشقایی و آذربایجانی به ویژه در زمینه بیان شجاعت و مردانگی افسانه‌وار «كوراوغلو» وجود دارد، ولی از نظر شیوه اجرا تفاوت‌هایی نیز با همدیگر دارند. آهنگ‌هایی همچون «كرمی»،‌«معصوم»، «محمود» و ... را با كمی اختلاف عیناً در اجرای عاشیق‌های آذربایجان هم می‌توان ملاحظه كرد.
سازی كه عاشیق قشقایی می‌نوازد شیبه سه تار و دارای 9 سیم است كه عموماً آن را با مضراب و یا پنجه می‌نوازند، ولی در دهه‌های اخیر كاربرد تار، كمانچه و دیگر آلات موسیقی نیز جایگاهی در میان موسیقی قشقایی یافته‌اند كه عمدتاً مورد استفاده هنرمندان جوان قرار می‌گیرند.
از آهنگ‌های قدیمی و امروزی عاشیق‌های قشقایی می‌توان از «سحرآوازی»، «جنگ‌نامه»، «محمد طاهر بیك»، «معصوم»، «صمصام»، «كوراوغلو»، «محمود و صنم»، «محمود و نگار»، «باش خسرو»، «هلیله خسرو»، «بیستون»، «حیدری»، «گرایلی»، «باش گرایلی»، «باسما گرایلی»، «كرمی» و ... نام برد كه برخی از آن‌ها همراه با داستانی كه عمدتاً مایه مهر و محبت و دلدادگی دارند، خوانده می‌شود. هر كدام از آهنگ‌های مذكور با پیشینه قومی و تاریخ قوم قشقایی و دیگر اقوام ترك زبان ارتباط جدایی‌ناپذیر یافته‌اند.
عاشیق‌های قشقایی معمولاً همراه عشایر كوچ می‌كنند. از معروف‌ترین عاشیق‌های معاصر ایل قشقایی می‌توان به «عاشیق صیاد» و «عاشیق اسماعیل» اشاره كرد.
گذشته از عاشیق‌ها، در میان ایل قشقایی هنرمندان دیگری نیز هستند كه به «چنگیان» معروفند. این هنرمندان «كرنا» و «نقاره» می‌نوازند و پیشه اصلی آن‌ها نوازندگی است. اغلب مردم ایل، این گروه را چندان حرمت نمی‌نهند و آن‌ها را گروهی پست می‌شمارند و حتی از وصلت با آن‌ها خودداری می‌كنند.
چنگیان كه نمی‌توانند تنها از راه هنرمندی به زندگیشان ادامه دهند، به كارهایی مانند اصلاح سر و صورت، كشیدن دندان، ختنه كردن كودكان و ... می‌پردازند. از هنرمندان منسوب به گروه چنگیان می‌توان از «گنجی» و «فرامرز» نام برد كه بیشتر اوقات همراه ایل كوچ می‌كنند. فرامرز در اجرای كرنا شیوه و سبك خاص دارد.
«ساربانان» گروهی دیگر از خادمان موسیقی ایل قشقایی هستند كه صرفاً براساس ذوق و علاقه شخصی به كار موسیقی كشانده شده‌اند. آنان آهنگ‌های قومی ایل قشقایی را با «نی» می‌نوازند. نی در میان قشقایی‌ها سازی قدیمی و شناخته شده است كه هنوز از محبوبیت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از آهنگ‌های مخصوص ساربانان «گدان دارغا» را می‌‌توان نام برد كه در وصف شترهای در حال حركت است.
ترانه‌های عاشیق‌ها و چنگیان به زبان تركی قشقایی است، ولی ساربانان با زبانی غیر از تركی قشقایی آواز می‌خوانند كه در اصطلاح محلی به نام «كوروشی» مشهور است. جای شگفتی است كه ساربانان با آنكه دارای فرهنگ ایل قشقایی هستند با زبانی شبیه زبان پهلوی سخن می‌گویند. در حال حاضر به دلیل تعداد اندك این قبیل افراد، زبان آن‌ها نیز در حال از بین رفتن است، تا جایی كه حتی فرزندان آن‌ها نیز رغبتی به تكلم با این زبان را ندارند.