رویکرد به انرژی‌های نو ضرورت انکارناپذیر قرن بیست و یکم باد؛ انرژی پنهان

پیش‌بینی کاهش ذخایر سوخت‌های فسیلی در جهان با اولویت نفت، گاز، زغال سنگ و ... از یک سو و افزایش ناگهانی قیمت نفت و تهدیدهای هسته‌ای علیه یکی از صاحبان اصلی این مواد معدنی یعنی ایران به عنوان چهارمین تولید کننده نفت جهان و دومین دارنده ذخایر گاز از سوی دیگر، جهانیان را بر آن داشته تا خود را از وابستگی کامل به این مواد برهانند و حداقل برای تامین نیازهای خود در تامین انرژی و به‌ویژه برق به استفاده از انرژی‌های نو روی آورند؛ به طوری که براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در اروپا تا سال ۲۰۲۰ حدود ۲۰ درصد از انرژی در این کشورها از طریق انرژی‌های نو تامین خواهد شد.
انرژی‌های نو شامل انرژی‌های بادی، خورشیدی، دریایی، زمین گرمایی و زیست توده است که تجدیدپذیر هستند و از بین نمی‌روند. در این میان استفاده از انرژی باد از حدود چند سال پیش در ایران مطرح شده و فعالیت‌هایی به صورت تحقیقاتی انجام و در بعد عملیاتی نیز چندین توربین و نیروگاه بادی در مناطقی از کشور همچون منجیل نصب شده‌ است که البته میزان تولید آنها عدد قابل توجهی نیست. این در حالی است که بیشتر منابع انرژی بادی در نواحی ساحلی و کوهستانی واقع است و با توجه به اقلیم متنوع همراه با مناطق بادخیز در سطح کشور، بستر مناسبی برای گسترش بهره‌برداری از توربین‌های مولد برق و پمپ توربین‌های بادی به ویژه در مناطق دور از شبکه برق سراسری فراهم کرده است. همچنین با توجه به رایگان بودن انرژی باد و توسعه نگرش‌های زیست محیطی و راهبردهای صرفه‌جویانه در بهره‌برداری از منابع تجدیدناپذیر، انرژی باد در مقایسه با سایر منابع انرژی مورد استفاده در بسیاری از کشورهای جهان رو به فزونی گذاشته است و توربین‌های بادی مولد برق گزینه مناسبی برای نیروگاه‌های گازی و بخاری رایج به‌شمار می‌روند.
● پتانسیل موجود در ایران
توجه به این آمار شاید جالب باشد که ایران با ۲۳ مگاوات ظرفیت نصب شده در بین ۵۷ کشور جهان که ۴۷ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده پتانسیل باد دارند، در رتبه ۳۳ قرار گرفته و این در حالیست که آلمان با ۱۷ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده مقام اول را داراست. براساس مطالعات وزارت نیرو، پتانسیل انرژی باد در ایران حدود ۶۵۰۰ مگاوات برآورد شده است که انتظار می‌رود از این میزان پتانسیل حدود ۲۰ هزار مگاوات ساعت برق تولید شود. برآورد پتانسیل تولید انرژی برق از باد معادل ۱۵ برابر انرژی مصرفی فعلی جهان است، به طوری که پیش‌بینی می‌شود با نصب حدود ۱۸۰ هزار مگاوات توربین بادی تا سال ۲۰۲۰ بتوان ۳۷۵ مگاوات ساعت انرژی الکتریکی تولید کرد.
همانطور که گفته شد ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های بادی در ایران بیش از ۲۳ مگاوات است، در حالی که با انجام مطالعات آماری صورت گرفته ۲۶ منطقه بادخیز در کشور شناسایی شده که می‌توان در مجموع از این مناطق ۶۵۰۰ مگاوات انرژی به دست آورد. هرچند که گفته می‌شود به دلیل نبود سواحل طولانی در کشور ما در مقایسه با سایر کشورهای هم‌جوار با اقیانوس، پتانسیل و ظرفیت مناطق برون ساحلی برای تولید برق در ایران قابل توجه نیست.
دکتر حسین کارگر ـ عضو هیات علمی دانشگاه زنجان ـ می گوید: در حال حاضر ۳۴ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده نیروگاهی در کشور وجود دارد که حداکثر ۱۰تا۱۵ درصد کل این ظرفیت قابلیت استفاده از انرژی‌های نو همچون نیروگاه‌های بادی را دارد.
مهندس حمیدرضا لاری - مدیر گروه انرژی‌های نو پژوهشگاه نیرو – نیز عقیده دارد که با در نظر گرفتن امکان احداث ۳ هزار مگاوات ظرفیت برای نصب نیروگاه بادی در برنامه بلند مدت کشور و ظرفیت ۵/۱ مگاواتی هر توربین، تعداد توربین مورد نیاز در کشور ۲ هزار واحد خواهد بود، بنابراین سرمایه‌گذاری در ساخت این توربین‌ها حتی جهت تامین تقاضای برق مورد نیاز در کشور بسیار مناسب است.
وی، تعیین پتانسیل کل انرژی قابل تولید از باد در هر کشور را منوط به انجام مطالعات کامل در این خصوص دانسته و می‌گوید: در برآورد اولیه پتانسیل ۱۶ هزار مگاوات برای نصب توربین‌های بادی در کشور به دست آمده است که این عدد حاصل از مطالعات فاز صفر پتانسیل‌سنجی انرژی باد است.
لاری، تخمین دقیق‌تر در برآورد پتانسیل را منوط به تکمیل مطالعات و نصب ایستگاه‌های هواشناسی که در حال حاضر توسط سازمان انرژی‌های نو ایران در دست انجام است، می‌داند.
وی در مقایسه پتانسیل‌های موجود کشور با دیگر کشورها تصریح می‌کند: در ایران نقاط موضعی مانند منجیل و دیزباد وجود دارد که در کانال‌های باد قرار می‌گیرند و این امر موجب می‌شود که سرعت متوسط سالانه برای ارتفاع ۴۰ متری به دست آید، ولی در دیگر کشورهای جهان مثل دانمارک و آلمان گستره باد بیشتر بوده و سرعت متوسط سالانه منطقه‌ای پایین تری دارد. ضمن این که این کشورها از پتانسیل انرژی باد در سواحل اقیانوس نیز برخوردار هستند که محل مناسبی جهت نصب توربین‌های برون ساحلی است.
در کشور ما انرژی‌های نو در حد نام آن، نو باقی مانده و این در حالیست که ظرفیت تولید برق در مناطقی که پتانسیل‌های مناسب باد در آنجا شناسایی شده، بسیار بالاست.
مهندس آرش حق‌پرست کاشانی ـ مدیر پروژه پتانسیل‌سنجی باد در منطقه آذربایجان ـ با بیان این مطلب و با اشاره به وضعیت حال حاضر تولید برق از انرژی باد در کشور می‌افزاید: در حال حاضر کل برداشت انرژی از باد کشور در منطقه منجیل با ۳۰ دستگاه توربین نصب شده - هر توربین با ظرفیت حدود ۵۰۰کیلووات - با تکنولوژی ۱۰ سال گذشته که اغلب آنها نیز خراب است و پنج دستگاه توربین در منطقه دیزباد خراسان هرکدام به ظرفیت ۶۶۰ کیلووات انجام می‌شود و این در حالیست که برداشت از منطقه منجیل در حال توسعه و در مناطقی مانند سیستان و آذربایجان علاوه براطلاعات بومی که در دسترس است، مطالعات بادسنجی نیز انجام شده است.وی تاکید می‌کند: در دنیا توربین‌هایی با ظرفیت دو مگاوات تجاری شده و در ایران هنوز هم از توربین‌هایی با ظرفیت ۶۶۰ کیلووات استفاده می‌شود، در حالی که پتانسیل باد در ایران به گونه‌ای است که می‌توان از توربین‌های با سایز بزرگ و چند مگاواتی استفاده شود.
مدیر پروژه پتانسیل‌سنجی باد منطقه آذربایجان با اشاره به تحقیقاتی که روی توربین ۶/۱ مگاواتی یک شرکت دانمارکی انجام شده، ادامه می‌دهد: با توجه به امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری که در کشور وجود دارد، برای افزایش تولید برق از طریق نیروگاه‌های بادی می‌توانیم ظرفیت بسیار بالایی را در ساخت توربین‌ها به کار گیریم.
شاید بیان این موضوع خالی از لطف نباشد که کشورهای آلمان، هلند، دانمارک، هند و چین در زمینه استفاده از انرژی‌های نو پیشرو هستند و در این میان، هند با چهار هزار دستگاه توربین بادی و ظرفیت تولید دو هزار مگاوات برق تصمیم گرفته که هر سال حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد به این ظرفیت‌ها بیفزاید.
حق‌پرست، علت پیشگامی هندی‌ها را همکاری این کشور با شرکت‌های خارجی دانسته و می‌گوید: باید بپذیریم که اگر تصمیم به سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی‌های نو به ویژه انرژی باد داریم، ابتدا باید با همکاری و هم‌فکری شرکت‌های خارجی شروع کنیم و سپس به تدریج دانش فنی آن را به سمت بومی کردن پیش ببریم.
سرپرست معاونت امور انرژی وزارت نیرو نیز درباره پتانسیل موجود در ایران برای استفاده از انرژی باد می‌گوید: ظرفیت نصب شده نیروگاهی دنیا در بخش انرژی بادی ۴۰ هزار مگاوات است که حدود ۳۷ درصد آن تنها مربوط به کشور آلمان می‌شود و در مجموع حدود ۳۰ درصد از ظرفیت‌های نصب شده بادی طی سال‌های گذشته تحقق یافته است.
مهندس بختیار با اشاره به برنامه‌های تدوین شده در برنامه چهارم توسعه یادآور می‌شود: تا پایان این برنامه در نظر داریم یک درصد از ظرفیت‌های نصب شده در زمینه انرژی‌های نو که حدود ۵۰۰ مگاوات است را محقق کنیم. در این میان سهم انرژی زمین گرمایی ۵۵ مگاوات، انرژی زیست توده ۱۰۰ مگاوات و سهم انرژی باد دو نیروگاه ۶۰ و ۱۰۰ مگاواتی در منجیل با هدف توسعه تکنولوژی‌های جدید و استفاده از توربین‌های با ظرفیت بالاست؛ ضمن این که سعی داریم در روستاهایی که از شبکه سراسری برق دور هستند، عملیات برق رسانی را با استفاده از سلول‌های خورشیدی انجام دهیم.
وی، پتانسیل تولید برق از انرژی باد کشور را در برآوردهای اولیه حدود ۶۵۰۰ مگاوات دانسته و خاطرنشان می‌کند: با اتمام پروژه تهیه اطلس باد کشور و انجام بررسی‌های دقیق در این زمینه پتانسیل انرژی باد برای تولید برق ۲۰ هزار مگاوات خواهد بود.
به گفته او برای تهیه اطلس باد کشور در پنج نقطه دکل‌های بادسنجی نصب می‌شود که با نصب آنها پتانسیل‌های موجود در کشور به طور دقیق‌تر مشخص می‌شود.
همچنین یک کارشناس برق در خصوص تعیین پتانسیل باد ایران در مطالعات فاز صفر (تعیین پتانسیل باد در ایران) اظهار می‌کند: در ایران ۱۶ منطقه در ۴۵ سایت مورد مطالعه قرار گرفته است که براساس نتایج این مطالعه، باد بعضی از این مناطق با سرعت متوسط ۶ متر بر ثانیه برای تولید برق مناسب و مداوم است.
امیردهی، توان بالقوه در سایت‌های مورد مطالعه را براساس اطلاعات دریافت شده از معاونت انرژی وزارت نیرو حدود شش هزار و ۵۰۰ مگاوات دانسته و می‌افزاید: از مجموع انرژی‌های تولید شده توسط نیروگاه‌های مختلف کشور فقط ۰۲/۰ درصد سهم نیروگاه‌های بادی بوده است.
این کارشناس، توجه به استفاده از انرژی‌های نو را در سال‌های اخیر به دلیل وقوع بحران‌های انرژی دردهه ۷۰ میلادی اعلام کرده و می‌گوید: انرژی باد از جمله منابع انرژی تجدیدپذیری است که از نظر جغرافیایی گسترده و در عین حال به صورت پراکنده و غیرمتمرکز تقریبا همیشه در دسترس است.
وی با اشاره به پیشرفت‌های زیادی که در زمینه تولید برق از توربین‌های بادی به عمل آمده، می‌گوید: در سال ۱۹۸۰ اولین توربین بادی متصل به شبکه سراسری نصب و پس از مدتی کوتاه، نخستین مزرعه بادی چند مگاواتی در آمریکا نصب شد و به بهره‌برداری رسید. ضمن این که تولید برق از انرژی باد در سال‌های اخیر براساس مطالعات سازمان انرژی‌های نو ایران (سانا) حدود ۳۰ درصد رشد داشته است.
● هزینه‌ نیروگاه‌های بادی در مقایسه با نیروگاه‌های موجود
هزینه‌کرد و به عبارت دیگر بررسی صرفه اقتصادی استفاده از نیروگاه‌های بادی در مقایسه با سایر نیروگاه‌های حرارتی و گازی می‌تواند یکی از مهمترین گزینه‌ها برای رویکرد به این انرژی باشد. هرچند که به نظر می‌رسد به دلیل سوخت ارزانی که در کشور موجود است و هزینه‌های سرمایه‌گذاری که برای نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و گازی بدون در نظر گرفتن هزینه واقعی سوخت انجام می‌شود، به کارگیری نیروگاه‌های بادی توجیه اقتصادی نداشته باشد.
دکتر کارگر در این باره با بیان این که هزینه نصب نیروگاه‌های بادی متغیر است، خاطرنشان می‌کند: به طور متوسط هزینه تجهیزات هر کیلووات ساعت ۷۵۰ دلار است و بابت اقدامات مهندسی، آماده‌سازی و نقل و انتقالات نیز ۲۵۰ دلار اضافه می‌شود و در مجموع هزار دلار برای هر کیلووات ساعت نصب توربین‌های بادی هزینه خواهد شد.از سوی دیگر شفیعی - عضو هیات علمی دانشگاه صنعت آب و برق - هزینه نصب و بهره‌برداری از نیروگاه‌های بادی را حدود هزار تا ۱۲۰۰ دلار در هر کیلووات دانسته و می‌گوید: یک مزرعه بادی می‌تواند ظرف مدت یک تا دو سال به بهره‌برداری برسد و این در حالیست که برای ساخت یک نیروگاه با سوخت فسیلی (به استثنای گاز) به زمان بیشتری نیاز است.
البته دکتر کارگر تاکید می‌کند که عامل مهم در تغییر هزینه نصب توربین‌های بادی و احداث نیروگاه، بومی‌سازی تجهیزات در داخل کشور است که در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد تجهیزات از نظر وزنی در داخل تولید می‌شود؛ با این وجود تنها ۲۰ درصد تکنولوژی و دانش فنی آن بومی شده است.
وی ادامه می‌دهد: در انتقال دانش فنی و ساخت تجهیزات چندان موفق عمل نکرده‌ایم، چراکه با انتقال دانش فنی به داخل کشور و ساخت تجهیزات، بدون دخالت در طراحی و ایجاد تغییرات و تنها با مشابه سازی نمی‌توان ادعای بومی‌سازی کرد.
وی، هزینه بهره‌برداری هر کیلووات نیروگاه بادی را یک سنت دانسته و می‌افزاید: این مقدار هزینه با نیروگاه‌هایی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند قابل مقایسه نیست، چراکه عمر مفید این نیروگاه‌ها با کارکرد سالانه ۱۲۰ هزار ساعت ۲۰ سال است و نیروگاه‌های فسیلی با توجه به نوع سوخت، محل نصب و... تنها ۱۵ سال عمر مفید دارند و این در حالیست که با گذشت ۱۰ سال از عمر آنها هزینه‌های بهره‌برداری‌شان افزایش می‌یابد.
به گفته او، هزینه اولیه برای نصب و احداث نیروگاه‌های بادی بیش از نیروگاه‌هایی است که با سوخت فسیلی کار می‌کنند، ولی این هزینه با توجه به دوران بهره‌برداری و هزینه‌های اجتماعی از قبیل آلایندگی، زیست محیطی و ... جبران می‌شود؛ ضمن این که در احداث یک نیروگاه مباحثی از جمله اشتغال‌زایی، آلایندگی، انتقال دانش فنی، بومی‌سازی و صدور آن به خارج از کشور و تولید انرژی در درجه اهمیت قرار دارند که با در نظر گرفتن این مباحث احداث نیروگاه بادی به صرفه و اقتصادی خواهد بود.
در این باره لاری هزینه خرید توربین، ساخت فونداسیون و نصب و راه اندازی یک توربین بادی ۶۶۰ کیلوواتی که در ایران تولید می‌شود را حدود ۶میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال اعلام و خاطر نشان می‌کند: قیمت جهانی سرمایه گذاری برای خرید مجموعه توربین‌های بادی هزار دلار برای هر کیلووات بوده و بدیهی است این هزینه نسبت به هزینه‌های سرمایه گذاری برای توربین‌های گازی با مبلغ ۳۰۰ دلار در هر کیلووات و نیروگاه‌های بخار با مبلغ ۵۰۰ دلار در هر کیلووات خیلی بیشتر است.
به گفته او ضریب عملکرد توربین‌های بادی ۲۵/۰ تا ۴/۰ خواهد بود که با احتساب هزینه‌های زیست محیطی نیروگاه‌های فسیلی و همچنین روند افزایش قیمت سوخت‌های فسیلی تا حدی این هزینه‌ها با یکدیگر قابل مقایسه هستند.
به گفته شفیعی، هزینه ساخت نیروگاه بخاری حدود ۶۰۰ دلار در هر کیلووات و نیروگاه گازی نیز حدود ۳۰۰ دلار در هر کیلووات است. البته باید توجه داشت که بهره‌برداری از نیروگاه بادی در مقایسه با نیروگاه‌هایی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند، صدمه‌ای به محیط زیست وارد نمی‌کند؛ به گونه‌ای که با تولید هر یک مگاوات ساعت برق از نیروگاه بادی می‌توان از تولید ۷/۰ تن گاز CO۲ جلوگیری کرد.
وی، هزینه نصب و راه‌اندازی نیروگاه‌های بادی را در دنیا به ازای هر کیلووات نصب شده حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ دلار اعلام کرده و می‌افزاید: در کشور ما نیز این هزینه حدود هزار دلار در هر کیلووات خواهد بود که هزینه‌های حمل و نقل و بیمه نیز به آنها افزوده می‌شود.
حق‌پرست نیز تاکید می‌کند: قیمت برق نیروگاه‌های فسیلی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ دلار در هر کیلووات است، ولی چون پولی بابت سوخت پرداخت نمی‌شود، به نظر می‌رسد احداث نیروگاه‌های فسیلی مقرون به صرفه‌تر از نیروگاه‌های بادی است.
به گفته او در امر احداث نیروگاه‌های بادی علاوه بر مقایسه قیمت برق تولیدی با نیروگاه‌های فسیلی، هزینه‌های اجتماعی و عدم آلایندگی این نیروگاه‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
وی راهکارهایی که برای توجیه اقتصادی استفاده از نیروگاه‌های بادی وجود دارد را تهیه اطلس باد کشور، دسترسی به شبکه سراسری برق، جاده‌های مناسب و قابل دسترسی و استفاده از پتانسیل‌های محلی برشمرد.
حق‌پرست از ۶۰ تا ۷۰ درصد امکان ساخت توربین‌های بادی در ایران خبر داده و یادآور شد: ایران در زمینه تولید سازه‌های فلزی توانایی بسیار زیادی دارد، ولی برخی قطعات به دلیل فرآیند پیچیده تولید آنها معمولا از خارج وارد می‌شود که باید سعی شود با مرور زمان و مانند تجربه‌ای که در صنعت خودرو کسب کردیم، ساخت داخل این قطعات را اقتصادی کنیم.
وی، بازگشت سرمایه ساخت و راه‌اندازی توربین‌های بادی در دنیا را حدود ۷ تا ۱۰ سال عنوان و تصریح کرد: اگر عمر یک توربین بادی ۲۰ سال باشد ۱۲ سال نیز برای تولید برق سودده خواهد بود.
وی همچنین با اشاره به قیمت برق تولیدی از سوخت‌های فسیلی گفت: قیمت پیش‌بینی شده برای خرید برق تولید شده از انرژی‌های نو بالاتر از قیمت برق فسیلی است، در نتیجه مابه‌التفاوت آن باید از محل منابع عمومی تامین شود، چراکه در واقع دولت بر توسعه کاربرد این انرژی‌ها توسط بخش خصوصی تاکید فراوان دارد.در این رابطه باید توجه داشت که طی سالیان گذشته هزینه‌های تمام شده انرژی باد مرتبا کاهش داشته، به طوری که در دنیا عملا توجه بسیار جدی به توسعه این انرژی شده است.
● تبیین استراتژی استفاده از انرژی باد
با توجه به سیاست تنوع‌بخشی در استفاده از منابع تجدیدپذیر در برنامه‌های سوم و چهارم توسعه، به نظر می‌رسد به بهره‌گیری از منابع تجدیدپذیر در تولید برق توجه خاصی شده و دلیل آن هم اختصاص بودجه برای کار پتانسیل‌سنجی و شناخت این منابع است. هم اکنون احداث طرح‌های پایلوت در خصوص باد، خورشید، زیست‌توده و ژئوترمال توسط سازمان انرژیهای نو ایران در سطح کشور ادامه دارد؛ به طوری که قرار است تا پایان برنامه چهارم توسعه و با توجه به افزایش سهم تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر، یک درصد ظرفیت نصب شده نیروگاهی کشور (حدود ۵۰۰ مگاوات) از این منابع تامین شود.
مهندس یوسف آرمودلی - مدیرعامل سازمان انرژیهای نو ایران- در این باره می‌گوید: در برنامه چهارم توسعه دولت با تخصیص اعتبار برای خرید تضمینی برق از منابع تجدیدپذیر تولید شده توسط بخش خصوصی از این امرحمایت خواهد کرد، همان طور که این هدف هم‌اکنون در حال اجرایی شدن است.
وی با اشاره به این که هم اکنون حدود ۶۰ میلیون کیلووات ساعت برق توسط انرژی باد و بخش کوچکی هم توسط خورشید در کشور تولید می‌شود، اظهار امیدواری می‌کند که با توسعه نیروگاههای بادی در طرح های بینالود و منجیل در طول برنامه چهارم، این ظرفیت به بیش از ۳ برابر ظرفیت موجود در بخش نیروگاه های دولتی افزایش یابد.
لاری نیز در این رابطه عقیده دارد که بر اساس تجربیات به دست آمده در ابتدای امر، برای احداث نیروگاه بادی بهترین راهکار، خرید تکنولوژی یا تولید تحت لیسانس از یک تولید کننده معتبر است و بعد از آن باید با تقویت، تربیت و آموزش نیروی متخصص اقدام به تولید قطعات با فن آوری داخلی کرد که در این صورت می‌توان تا ۷۰ درصد از تجهیزات نیروگاه‌ها را در برنامه میان مدت در داخل کشور تولید کرد.
مدیر گروه انرژی‌های نو پژوهشگاه نیرو ادامه می‌دهد: باید توجه داشت که اگر هدف خودکفایی در تولید به منظور تامین نیازهای داخلی باشد، با توجه به تعداد محصول و سرمایه گذاری مورد نیاز باید ارزیابی اقتصادی درستی انجام شود که آیا تکنولوژی ساخت قطعه در داخل درست است یا این که قطعه مربوطه بهتر است از خارج وارد شود.
بختیار نیز در همین زمینه می‌گوید: توربین ۶۶۰ کیلوواتی نیروگاه بادی منجیل توسط متخصصان داخلی ساخته شده است که از همین طریق صاحب تکنولوژی ساخت توربین‌های بادی در داخل نیز شده‌ایم و جزو معدود کشورهایی هستیم که تکنولوژی طراحی و ساخت این توربین‌ها را در اختیار دارد؛ به همین دلیل سعی می‌کنیم به گونه‌ای تکنولوژی‌های به دست آمده را صنعتی کنیم که امکان صادرات آنها وجود داشته باشد.
سرپرست معاونت امور انرژی وزارت نیرو، با بیان این که تاکنون درخواست‌ها و پیشنهادهای بسیاری از طرف بخش خصوصی مبنی بر سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی‌های نو به ویژه انرژی باد انجام شده، تصریح می‌کند: انرژی باد از آن دسته انرژی‌های نو است که در کشور اقتصادی شده و علت اصلی آن افزایش قیمت سوخت‌های فسیلی و بهبود تکنولوژی‌های مربوط به این انرژی در سطح دنیاست.
وی، خرید تضمینی برق از انرژی‌های نو، حمایت از طراحی و ساخت توربین‌های بادی بالای ۵/۱ مگاوات، احداث نیروگاه‌های بادی ۳۰ مگاواتی بینالود، ۶۰ مگاواتی منجیل و ۹۰ مگاواتی تسکولان و سیاه‌پوشان را از جمله مهمترین پروژه‌های وزارت نیرو در زمینه توسعه نیروگاه‌های بادی می‌داند که در طول برنامه چهارم اجرا یا تکمیل خواهند شد.
قابل توجه است که برای تامین یک درصد ظرفیت تولید برق کشور از انرژی‌های نو که حدود ۵۰۰ مگاوات خواهد شد، می‌توان از ظرفیت نیروگاه‌های بادی برای تولید ۴۵۰ مگاوات برق بهره برد.
امیردهی، مهمترین اهداف وزارت نیرو در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه باد را فراهم کردن اطلاعات قابل اعتماد برای سرمایه گذاران، توسعه دهندگان و برنامه‌ریزان، تدوین و اجرای برنامه‌های حمایتی و تشویقی برای جلب مشارکت سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی، ظرفیت‌سازی، تقویت زیرساخت‌ها، رفع موانع یا کمبودهای ساختاری و قانونی و ایجاد بستر مناسب برای توسعه انرژی باد، آموزش و آگاه‌سازی و اجرای برنامه‌های اشاعه و ترویج کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر می‌داند که علاوه بر این، تامین یک درصدی تولید برق کشور از انرژی‌های نو در پایان برنامه چهارم توسعه کشور نیز به عنوان هدف کمی در دستور کار این وزارتخانه قرار گیرد.
این کارشناس برق با بیان این که برق تولید شده از انرژی باد می‌تواند به عنوان انرژی پایدار در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور مورد استفاده قرار گیرد، تاکید می‌کند: برای تولید یک کیلووات برق از توربین بادی حدود ۷۰۰ دلار سرمایه‌گذاری لازم است که این رقم نزدیک به سرمایه‌گذاری برای احداث نیروگاه‌های بخاری است.وی می‌افزاید: روند گسترش استفاده از نیروگاه‌های بادی در راستای کاهش بهای تمام شده برق تولیدی آنها نیز می‌تواند تاثیر چشمگیری در افزایش کاربرد آنها داشته باشد. به گونه‌ای که هرکیلووات ساعت برق تولیدی انرژی باد از ۴۰ سنت در سال ۱۹۹۰ به حدود شش سنت در سال ۲۰۰۲ کاهش یافته است.
به گفته او هزینه هر کیلووات برق تولیدی از نیروگاه‌های هسته‌ای نیز حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار دلار در کیلووات خواهد بود.
● نقش دولت در توسعه فرهنگ استفاده از انرژی‌های نو
حمایت دولت از احداث نیروگاه‌های بادی می‌تواند به صورت اعطای وام‌های بلند مدت با بهره پایین،‌ معافیت مالیاتی تولید کنندگان، پرداخت یارانه تولید و نیز معافیت‌های گمرکی باشد تا سرمایه گذاران خصوصی ترغیب به سرمایه گذاری در این بخش شوند.
کارگر با اشاره به حمایت دولت از بخش خصوصی در احداث نیروگاه و تولید برق یادآور می‌شود: دولت باید قوانین جدیدی در زمینه حمایت از تولیدکنندگان بخش خصوصی وضع کند، چراکه در حال حاضر برقی که در ساعت پیک از تولیدکننده برق از نیروگاه حرارتی یا گازی خریداری می‌شود (۶۰ تا ۷۰ تومان به ازای هر کیلووات) در مقایسه با تولیدکننده برق از انرژی باد با توجه به نبود تضمین برای وزش باد در ساعت پیک، مقرون به صرفه نیست.
شفیعی نیز به یارانه پرداختی دولت برای تولید برق از سایر نیروگاه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: برای نصب و بهره‌برداری از نیروگاه‌های بادی، دولت می‌تواند به صورت مستقیم عمل کرده و یا به بخش خصوصی کمک کند که با توجه به محدود بودن توان مزارع بادی و سرمایه اولیه (نسبت به نیروگاه‌های حرارتی) بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه و با استفاده از کمک‌های یارانه‌ای فعال شود.
بختیار، سیاست حمایتی دیگری که در قانون پیش‌بینی شده و موجب ایجاد انگیزه برای بخش خصوصی خواهد شد را خرید برق تولیدی این بخش به قیمت ۶۵ تومان در ساعت پیک (اوج مصرف) و ۴۵ تومان در ساعت غیرپیک ذکر و تاکید می‌کند: بسته به این که سرمایه‌گذار چه نوع تکنولوژی را به خدمت می‌گیرد، هزینه تمام شده طرح‌ها با هم متفاوت است، ولی با بررسی هر طرح متناسب با شرایط خود مشخص می‌شود که سود حاصل از این سرمایه‌گذاری تا چه حد خواهد بود، هرچند که با قیمت‌های پیش‌بینی شده سود معقولی نصیب سرمایه‌گذار می‌شود.
● مشکلات فراروی بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش
باید توجه داشت که این صنعت در میان سایر صنایع انرژی در جهان دارای رشد بالایی بوده و در ایران نیز بعد از زلزله منجیل، نخستین نیروگاه بادی با خرید توربین از خارج راه‌اندازی شد. در حال حاضر نیز با توجه به حرکتی که در برنامه سوم توسعه انجام شده، حمایت از تولیدکنندگان خصوصی برق بادی به یک ضرورت تبدیل شده است.
البته مسوولان وزارت نیرو وعده می‌دهند که برای خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های بادی مشکلی وجود ندارد، ولی با گذشت بیش از سه سال از کسب موافقت اصولی اولین نیروگاه بادی، بخش خصوصی هنوز موفق به دریافت تضمین خرید و انعقاد قرارداد خرید برق نشده است.
محسن قاسمی - ‌رییس هیات مدیره و مدیر عامل نیروگاه‌های زنجیره‌ای برق قائم – در این زمینه می‌گوید: بر اساس ماده ۶۲ قانون مصوب سال ۸۱، وزارت نیرو مکلف به خرید تضمینی برق تولیدی بخش‌های خصوصی شده است، ولی از زمان تصویب و ابلاغ این قانون، وزارت نیرو عملا از انعقاد قرارداد طفره رفته و اجرای این طرح را بلاتکلیف گذاشته است.
وی تاکید می‌کند: نبود تضمین برای خرید برق توسط شرکت مادر تخصصی توانیر عملا وضعیت این نیروگاه را در حالت انتظار قرار داده است.
قاسمی ‌تصریح می‌کند: مکاتبات و پی‌گیری‌های انجام شده با رییس‌جمهور، رییس کمیسیون انرژی مجلس، رییس کمیسیون اصل ۹۰ و رییس مجمع نمایندگان خراسان نسبت به اجرای ماده ذکر شده و امضای قرارداد خرید برق تاثیر گذار بوده، ولی با وجود این پیگیری‌ها متاسفانه تا این لحظه هیچ اقدام جدی از طرف مسؤولان وزارتخانه صورت نگرفته است.
وی با بیان این که فاز اول نیروگاه قائم با ۱۰۰ مگاوات حداکثر سه سال بعد از انعقاد قرارداد در منطقه دیزیاد خراسان راه اندازی و وارد مدار می‌شود، تاخیر در راه اندازی اولین فاز این نیروگاه‌ها را همراه با ضرر مالی بسیار زیادی دانسته و می‌افزاید: این نیروگاه آماده راه‌اندازی هزار مگاوات برق از انرژی باد بوده و این مطلب را نیز به وزارت نیرو اعلام کرده است.
و اما پاسخ سرپرست معاونت امور انرژی وزارت نیرو: رویکرد وزارت نیرو حمایت جدی از بخش خصوصی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر خصوصا باد است که با تنظیم ماده ۶۲ قانون بخشی از مقررات مالی دولت ابزار و مقدمات آن فراهم شده است.
بختیار می‌افزاید: در حال حاضر بخش خصوصی فعالیت خود را شروع نکرده است و امیدوار به تشویق و حضور مستقیم این بخش هستیم تا طی سالیان آینده حداقل به تولید ۲۵۰ مگاوات برق از نیروگاه‌های بادی اقدام کنند.
آنچه که واضح است این که تصمیم‌گیران باید هرچه سریع‌تر موضع خود را در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و به‌ویژه باد اعلام کنند و فارغ از تشریفات و سردادن شعارهای غیرعملیاتی شرایط و زمینه را برای استفاده و بهره‌گیری هرچه بیشتر از این انرژی رایگان خدادادی در کشور مهیا کنند. درست است که وضعیت جغرافیایی ایران برای این منظور در شرایط ایده‌آل ۱۰۰ درصد نیست، ولی باید توجه داشت که برای بهره‌مندی از همین مقدار پتانسیل موجود نیز داشتن استراتژی مشخص و هدفمند مهمترین قدم است.

حسین غلامی

منبع : مجله گسترش صنعت