درام های فوتبال و سینما

شیفتگان سینما و فوتبال برای پیدا كردن نقطه تلاقی این دو پدیده ،گاه از مرزهای قانونی و حقیقی و چارچوب های تعیین شده پا را فراتر گذاشته و وجوه اشتراك فوتبال و سینما را چنان اغراق آمیز ترسیم كرده اند كه از هر جز فوتبال یك سهم هم به سینما داده اند. تاریخ پیدایش فوتبال نوین را با تاریخ پیدایش سینما به یكدیگر نزدیك كرده اند و حتی در عناصری كه ژانرهای مختلف سینمایی را تشكیل می دهند، فوتبال را نیز شریك نموده اند. شیفتگان نزدیكی این پدیده از فوتبال بخش های تراژیك آن را نیز به سینما نسبت داده اند.برای فوتبال پروتاگونیست (قهرمان) و آنتاگونیست(ضدقهرمان) ساخته اند، آنها می گویند: فوتبال چون سینما فیلمنامه دارد (تاكتیك) و در آن سه عامل فضا(مكان)، زمان و حركت جاری است و مسأله سطح و اندازه نیز كاملاً در فوتبال رعایت می شود.
حوزه دید دارد و نوع میزانسن ها در تصویربرداری فوتبال چون سینماست. فوتبال در تلویزیون و تصویربرداری، سه عامل اصلی را رعایت می كند. توپ داخل كادر، بازیكن خارج از كادر و شخصی كه كادر را می بندد.
آیا روح حقیقی فوتبال در نمای اصلی و لزوم هماهنگی با آن نهفته است. «شارل تسون» آن را تأیید می كند، منتقدی كه سینما را دوست دارد، اما عاشق فوتبال است. در عرصه منتقدان سینمای ایران نیز از این دست عاشقان فوتبال فراوانند، اما وجوه مشترك فوتبال و سینما را من به وضوح نمی بینم و این موضوع همیشه برای این دوستان جای تعجب، اعتراض و گاه عصبانیت است.
می توانم فوتبال را به طور مجزا با واژه های زیبا بیان كنم و اتفاقاً بد نیست كه از پیوند فوتبال و سینما بتوانیم تماشاگران این دو پدیده را به یكدیگر مربوط كنیم و هر دو طرف از آن سهمی ببرند.
فوتبال بویژه در جام جهانی ارزش های اجتماعی، مردمی، فرهنگی و اقتصادی خاص خودش را دارد. جام جهانی فوتبال، پنجره ای تماشایی از اقتصاد بازار، پژواك ویژه ای از نبض و شوق كل جوامع و ستایش اغراق آمیزی از فرهنگ فراجهانی است. جام جهانی نمایش نیست، فیلم نیست! جام جهانی یك كاردستی مصنوعی كه با حقه های بعد از تولید شكل گرفته نیست! این یك اتفاق واقعی، زنده، غیرقابل پیش بینی با همه لحظات اعصاب خردكن همچون اشتباه حیاتی یك دروازه بان یا ناراحتی شدید ناشی از دست دادن یك ضربه پنالتی است. جام جهانی همچون موسیقی پاپ، نمایش های مد، فروش فروشگاههای زنجیره ای و نوسانات بازار یكی از كلیدهای درك جهان ماست، اما سینما نیست، فیلم از پیش ساخته شده نیست، در آن درنگ جایز نیست، میزانسن، دكوپاژ ، تدوین، موسیقی و درام هایش، همه با هم انجام می شود.
«به یمن فوتبال كه در سراسر جهان از حلبی آبادهای نیجریه تا حومه تهران بازی می شود- زندگی كه برای شكسپیر چیزی غیر از یك «امر بسیار تأسف انگیز» (تراژدی) نبود به یك سرگرمی هیجان انگیز و امر حیات بخش تبدیل شده است.»
همچنین به یمن فوتبال، واقعیت خود را در شكل افسانه انعكاس می دهد.
آیا این امر خطرناكی است كه ۵/۲ میلیارد نفر از جمعیت جهان معصومانه در یك محفل و بزم ناسیونالیستی شركت كنند؟ در یك امپراتوری نشانه ها همچون ژاپن و نیز كره جنوبی- جام جهانی - «نامرئی» دیدنی تر از جام جهانی واقعی خواهد بود.



یك نمایش ژئو استراتژیك چیست؟ برای مدت یك ماه (زمان جام جهانی) اربابان عالم، بوش، بلر، شارون، اسامه بن لادن، پوتین، شیراك و شرودر نخواهند بود، بلكه اربابان این زمان رونالدو، زیدان، بكهام، بالاك و فیگو خواهند بود. آیا سینما نیز چنین خاصیتی دارد؟ اگر باشد هم به وضوح فوتبال دیده نمی شود. به یمن فوتبال آمریكای جنوبی با اروپا برابر است، آفریقا قدرتمندتر از خود آمریكا است و ایالات متحده فقط یك تازه كار ناشی است!
به یمن فوتبال ما شاهد تقابل دیگری بین آرژانتین و انگلیس شدیم. جزایر فالكلند دیگر نبود. از ژنرال های تسلیم شده زمینی و دریایی آرژانتین هم خبری نبود، مارادونا مرد اول سیاست و احقاق حقوق آرژانتینی ها بود. او غرور از دست رفته مردم كشورش را از انگلیس پس گرفت.
به یمن فوتبال، جست وجوی شناخت خویش در چهره كسی كه ما تصور می كنیم دشمن است، كار مشكلی نیست. جام جهانی همچون زندگی است، با مقداری اندوه ذاتی كه البته به پای تراژدی نمی رسد، این شاهد آن است كه جهان می تواند یك صحنه رقص باشد نه یك دره اشك.
و سینما در این عرصه پهناور فوتبال كه همه چیز در آن جاری و روان است و همه چیز در حقیقت به وقوع می پیوندد و می توانیم بگوییم مستند است ،چه نقطه تلاقی و وجه اشتراكی پیدا می كند؟
سینما و فوتبال اگر در هیچ یك از شاخص های فرهنگی با یكدیگر مشترك نباشند، در بخش اجتماعی و مردمی آن حضور و نقش یكسان دارند. درام های انسان های امروز در تصویر و قاب سینما چون درام های فوتبال است.
ذات فوتبال تصویری است؟ آیا برای پیدا كردن وجوه اشتراك همین دلیل كافی است؟

منبع : روزنامه کیهان