کودک - L'ENFANT

سال تولید : ۲۰۰۵
کشور تولیدکننده : بلژیک و فرانسه
محصول : ژان پی‌یر داردن، لوک داردن و دنی فره
کارگردان : ژان پی‌یر داردن و لوک داردن
فیلمنامه‌نویس : ژان پی‌یر داردن و لوک داردن
فیلمبردار : آلن مارکوئن
هنرپیشگان : ژرمی رنیه، دبورا فرانسوا، ژرمی سگار، فابریتسیو رونژیون، الیویه گورمه و استفان بیسو
نوع فیلم : رنگی، ۱۰۰ دقیقه


̎سونیا̎ (فرانسوا) دختری هجده ساله، تازگی بچه‌ای به دنیا آورده است. ̎سونیا̎، ̎برونو̎ (رنیه) پدر بچه‌ را در خیابان در حال گدائی پیدا می‌کند، ولی ̎برونو̎ از خود علاقه‌ای نشان نمی‌دهد و نمی‌خواهد مسئولیت‌های پدرانه‌اش را به‌عهده بگیرد یا حتی یک‌ چهاردیواری برای خانوادهٔ نوپایش تأمین کند. در حالی‌که مادرِ خام و بی‌تجربه، مناطق صنعتی سرد و بی‌روح شهر کوچکِ محل زندگی‌شان در بلژیک را زیر پا می‌گذارد، ̎برونو̎ با دارودسته‌ای خلافکار آشنا می‌شود که به خرید و فروش بچه‌های سالم در بازار سیاه مشغول هستند. ̎برونو̎ به‌طرز غم‌انگیزی یاد می‌گیرد که تصمیمی حریصانه که در چشم به هم‌زدنی گرفته می‌شود، می‌تواند زندگی تمام اطرافیانش را تحت تأثیر قرار دهد.
● برادران داردن که در رُزتا (۱۹۹۹)، موشت (روبر برسون، ۱۹۶۷) را تداعی کردند (و به پیروی از برسون تمام فیلم را با یک عدسی ثابت ۲۵ میلی‌متری، فیلم‌برداری کردند) این‌جا نسخهٔ خود از جیب‌بر (برسون، ۱۹۵۹) را می‌سازند (در صحنهٔ پایانی ملاقات ̎برونو̎ و ̎سونیا̎ در زندان، این ارتباط بینامتنی کاملاً فاش می‌شود: جائی‌که ̎برونو̎ رستگاری‌اش را با تحمل مکافات قرار است بیابد) و البته اهمیتی که آنان به شرایط اجتماعی زندگی مطرودان شهرنشین می‌دهند (و شهر همان مکان دلخواه فیلم‌های داردن یعنی ̎سورنگ̎ در بلژیک است، شهری که آنان به‌عنوان نمونهٔ کوچک اروپای بحران‌زدهٔ امروز برگزیده‌اند)، بیشتر از برسون تجدیدگراست. خودِ داردن‌ها می‌گویند که محرک اولیهٔ فیلم تصویری بوده که حین فیلم‌برداری پسر (۲۰۰۲، فیلم قبلی‌شان) هر روز صبح می‌دیده‌اند: دختر جوانی که کالسکهٔ بچه‌ای را با خشونت به جلو هل می‌داد. کودک پاسخ آنان به پرسش ̎این دختر کجا می‌رود و چرا کالسکهٔ بچه را این‌طوری هل می‌دهد؟̎ بوده است، بگذریم که تصویر تکرارشوندهٔ فیلم، ̎برونو̎ است که با کالسکهٔ بچه در خیابان‌ها این‌سو و آن‌سو می‌رود (و در اواخر فیلم و در غیاب کالسکه، باید موتور سیکلت پسربچهٔ هم‌دستش را هل بدهد!). دوربین فعالِ روی دست داردن‌ها بار دیگر هم‌راه شخصیت‌ها حرکت می‌کند، ولی از آن‌جا که این فیلمی است دربارهٔ یک ̎خانواده̎ ـ یا امکان تحقق یک خانواده برای ̎برونو̎ئی که پول تنها دغدغهٔ فرسایشی او است ـ دیگر دوربین به اندازهٔ رُزتا و پسر چسبیده به آدم‌ها نیست، و با فاصله به آنها و تقلای‌شان برای بقا نگاه می‌کند. کودک نیز مثل فیلم‌های قبلی دل‌مشغول سطوحی مرئی زندگی است و تلاش داردن‌ها برای این‌که سطوح نامرئی در همین رفت‌وآمد و بده‌بستان‌های روزانه منعکس شود، جوهر تمای سینماهایشان است. ̎سونیا̎ با بازی فرانسوای تازه‌کار فقط و فقط حس مادری را می‌فهمد و در صحنه‌هائی که عجز یا خشم خود را از لگدکوب شدن این حس به ̎برونو̎ ـ و تماشاگر ـ نشان می‌دهد عجیب باورپذیر است. ̎برونو̎ اما، مخلوق پیچیده‌تری است (با بازی رنیه، که در قول، ۱۹۹۶، ساختهٔ داردن‌ها هم حضور داشت) و جاذبهٔ فیلم، بسیار مدیون او است. این خلافکار خرده‌پای ظاهراً خستگی‌ناپذیر، ̎کودک̎ حقیقی و بزرگ نشدهٔ داستان است که اعمالش را بی‌توجه به عواقب‌شان انجام می‌دهد و فقط به بقا در لحظه فکر می‌کند. تحول ̎برونو̎ با اهمیت دادن به کسی خارج از خود و مسئولیت پذیرفتن در قبالِ او رخ می‌دهد. جوهرهٔ معنویت کودک، کشف یک ارتباط ـ و نیاز به آن ارتباط ـ در دلِ روزمرگی است. کشفی که نقطهٔ پایانی بر پرسه‌های بی‌پایان ̎برونو̎ و حرکت وقفه‌ناپذیر فیلمی می‌گذارد که او قهرمان آن است (این حرکت با تعقیب و گریز با موتور سیکلت با اوج فیزیکی خود می‌رسد). کودک، طبق معمول، تمثیلی مسیحی تلقی شده است (و قطعاً فیلم مجال چنین تفسیری را می‌دهد) اما در عین حال داردن‌ها تعلیقِ ساده و دقیق سینمائیِ لحظات را فراموش نمی‌کنند: صحنه‌هائی که ̎برونو̎ بچه را به خریداران نادیدنی می‌فروشد و بعد پس می‌گیرد، مثال‌زدنی‌اند. فیلم دومین نخل طلا را برای کارگردان‌هایش به ارمغان آورد، اما منتقدانی نیز بودند که با تردید به مؤلفه‌های تکراری سبک آنان نگریستند. نتیجه، چنان درخشان است و موجز که تکرار را بر حق جلوه می‌دهد. اما آیا دست‌مایه و شخصیت‌هائی که بتوانند ضامن تداوم این سبک باشند، راحت گیر خواهند آمد؟ کارِ داردن‌ها تا این‌جا، یکی از مخاطره‌آمیزترین شیوه‌های فیلم‌سازی بوده است و شاید بخت مساعد هم بسیار یارشان بوده است. نقش کودک فیلم را بیست و یک کودک بازی کردند.