تاریخچه رادیو و تلویزیون کشورهای همسایه

● جمهوری آذربایجان
▪ رادیو و تلویزیون
رادیو باكو در سال ۱۹۲۶ راه‌اندازی شد. این رادیو كه به زبان آذربایجانی برنامه پخش می‌كند، به زبان‌های روسی، عربی، فارسی و تركی، انگلیسی، تالشی، ارمنی، كردی و لزگی نیز برنامه دارد.
یك مركز تلویزیون در باكو در سال ۱۹۵۶ تأسیس شد. در سال ۱۹۶۸ سیستم رادیو و تلویزیون این جمهوری به زبان آذری، روسی و ارمنی روی دو طول موج رادیو و دو كانال برنامه پخش می‌كرد.
رادیو و تلویزیون آذربایجان زیرنظر كمیتهٔ دولتی تلویزیون و رادیو كه در باكو است، اداره می‌گردد. باكو چندین ایستگاه رادیویی، یك ایستگاه تلویزیون و یك استودیوی فیلمبرداری دارد.
شركت ملی رادیو و تلویزیون آذربایجان
۱) رادیو باكو
۲) تلویزیون باكو
۳) اركستر سمفونی رادیو تلویزیون دولتی نیازی
● ارمنستان
▪ رادیو
رادیو در ارمنستان كه از سالهای قبل فعالیت خود را در ایروان آغاز كرده است، دارای سه برنامه به زبان ارمنی، روسی و كردی است كه در داخل كشور پخش می‌شود و برای خارج نیز برنامه‌ای به زبان‌های ارمنی، رومی، كردی، تركی، عربی، انگلیسی، فرانسوی، اسپانیولی و فارسی پخش می‌شود. متأسفانه در مورد تعداد گیرنده‌های رادیو در ارمنستان طی سالهای اخیر اطلاع دقیقی وجود ندارد.
▪ تلویزیون
تلویزیون ارمنستان دارای چندین كانال به زبان‌های ارمنی و روسی است وتقریباً در طول ۲۴ ساعت برنامه پخش می‌كند.
● افغانستان
در افغانستان، رسانه‌های گروهی و وسایل ارتباط جمعی نقش محدودی داشته است. آژانس خبری افغانستان "خبرگزاری باختر" است كه فعالیت خود را از سال ۱۹۳۹ آغاز نمود. این آژانس زیرنظر وزارت اطلاعات و فرهنگ اداره می‌شده است. طی سالهای گذشته خبرگزاری اسلامی افغان نیز در پیشاور فعالیت داشته است.
▪ رادیو و تلویزیون
بجز كابل و برخی شهرهای اصلی و مهم كه دارای برق هستند رادیو و به‌ویژه تلویزیون شنونده و بینندهٔ زیادی نداشته و به همین جهت تأثیر این دو رسانهٔ مهم بسیار محدود بوده و جایگاه خود را به دست نیاورده است.
فعالیت رادیو وسیع‌تر از تلویزیون است. در سال ۱۹۷۶ تعداد ۱۱۵۰۰۰ گیرندهٔ رادیویی وجود داشت لیكن تعداد گیرنده‌های فعلی آن مشخص نیست. فعالیت رادیو از سال ۱۳۲۰ آغاز گردید كه برای مدتی محدود به كابل بود. تا پایان سال۱۳۷۰ هم برنامه‌های رادیو بیست‌وچهار ساعته نبود و معمولاً از صبح شروع می‌شد تا پاسی از شب. پس از روی كار آمدن دولت مجاهدین، به دلیل درگیریها ساعات پخس رادیو كاهش یافته و روزانه از ده ساعت تجاوز نمی‌كرد. برنامه‌های رادیو به زبانهای فارسی (دری) و پشتو تهیه می‌شد. برنامه‌هایی هم به زبانهای ازبكی، تركمنی، بلوچی، نورستانی، پشایی و ... تهیه می‌شده است. در پانزده استان كشور رادیوهای محلی وجود داشته، كه علاوه بر پخش برنامهٔ سراسری، چند ساعت نیز برنامه‌های محلی داشته‌اند. در زمان طالبان فعالیت رادیو باز هم محدودتر گردید. پس از سقوط طالبان فعالیت رادیو گسترش یافت هر چند كه فرسوده و قدیمی بودن تجهیزات و وسایل پخش رادیو مانع از رشد كافی و گسترش آن به سراسر كشور می‌شد ولی با كمك كشورهای دیگر فعالیت رادیو رو به افزایش بوده و پیش‌بینی می‌شود در آینده رشد بیشتری یابد.
طی دو سه دهه گذشته به دلیل مشكلات و ضعف‌های متعددی كه بر سیستم رادیوی افغانستان حاكم بوده و یا بر سراسر كشور گسترش نداشته، رادیوهای خارجی نقش زیادی در برقراری ارتباط خبری با مردم افغانستان داشته‌اند، مردم مناطق مختلف اخبار تحولات افغانستان و جهان را معمولاً از طریق رادیوهای خارجی دریافت می‌كردند.
فعالیت تلویزیون از سال ۱۹۷۸/۱۳۵۷ آغاز گردید و شروع آن با كودتای هفت ثور/ ۲۷ آوریل مواجه شد. قبل از مداخله نظامی شوروی تعداد ۰۰۰/۳۱ گیرندهٔ تلویزیون وجود داشت.
مهمترین مركز فعالیت تلویزیون شهر كابل است. سایر شهرستان‌های برنامه‌های تلویزیونی را با تأخیر دریافت می‌كنند. برنامه‌های تلویزیون كابل یا از طریق ماهواره برای شهرستان‌ها پخش می‌شود و یا آنكه برنامه‌های ضبط شده، از طریق زمینی و هوایی برای بعضی مراكز استانها فرستاده می‌شود. تا سال ۱۳۷۷ حداقل ده ایستگاه تلویزیون در كابل و ۹ مركز استان دیگر افغانستان فعال بود.
ساعت پخش برنامه‌های تلویزیون تا پایان ۱۳۷۰ محدود بود. بعد از تشكیل دولت مجاهدین، تا اواسط تابستان ۱۳۷۱ ساعات پخش برنامه‌های تلویزیون از ۵ الی ۷ ساعت تجاوز نمی‌كرد. در بیستم مرداد‌ماه ۱۳۷۱ بر اثر حملات موشكی به شهر كابل، ایستگاه تلویزیون كابل آسیب دید و موقتاً از كار افتاد.
تا زمانی كه اتحاد شوروی ( پایان سال ۱۳۷۰) در افغانستان حضور داشت، دو كانال تلویزیونی شوروی مستقیماً در كابل و قسمت‌هایی از افغانستان برنامه پخش می‌كرد كه پس از سقوط دولت نجیب‌الله در اوایل ۱۳۷۱ این كانالها قطع گردید.
برنامه‌های تلویزیون كیفیت خوبی ندارد. قبل از تشكیل دولت مجاهدین، بسیاری از فیلمها هندی بود ولی پخش آنها محدود یا متوقف شد. در زمان طالبان فعالیت تلویزیون بكلی متوقف گردید زیرا این گروه تلویزیون و هر گونه فیلمبرداری را حرام می‌دانست، عده‌ای از مردم كه وضعیت مالی بهتری داشتند با استفاده از امكانات ماهواره‌ای، برنامه‌های تلویزیونی خارجی را به صورت مخفیانه مورد استفاده قرار می‌دادند.
پس از سقوط طالبان فعالیت تلویزیون مجدداً آغاز شد. تجهیزات و دستگاه‌های فرستنده تلویزیون با كمك كشورهای دیگر از جمله ایران نوسازی شد و كابل و تعدادی از شهرهای مهم تحت پوشش برنامه‌های تلویزیونی قرار گرفت. از آنجا كه بسیاری از شهرها و مناطق مختلف افغانستان فاقد برق است امكان استفاده از تلویزیون محدود است.
● امارات متحده عربی
▪ رادیو و تلویزیون
رادیوی امارات عربی متحده در سال ۱۹۷۲ ایجاد شد. در سال ۱۹۸۵ در حدود ۳۵۰.۰۰۰ گیرندهٔ رادیو و ۱۳۰.۰۰۰ گیرنده تلویزیون در امارات بوده است.
ایستگاه‌های رادیوی ابوظبی، دبی، ام‌القوین و رأس‌الخیمه تماماً برنامه‌ها را به زبان عربی در سطح وسیعی پخش می‌كنند. همچنین ایستگاه ابوظبی به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و اردو، و ایستگاه دبی به انگلیسی و رأس‌الخیمه به زبان اردو برنامه پخش می‌كنند. ابوظبی و دبی ایستگاه تلویزیونی دارند كه هر كدام از دو كانال برنامه‌های متعددی پخش می‌كنند. تلویزیون شارجه در سال ۱۹۸۸ افتتاح شد.
در شارجه و عجمان برنامه‌های انگلیسی گهگاه پخش می‌شود. تلویزیون ماهواره‌ای نیز در كشور امارات قابل دسترسی است كه سیستم آن در بسیاری از آپارتمانها نصب شده است.
● بحرین
پیش از استقلال مجمع‌الجزایر بحرین، در این كشور، یك دستگاه فرستندهٔ رادیویی وجود داشت كه در اختیار دولت بود و از سال ۱۳۳۴ ه. ش ( ۱۹۵۵ .م) برنامه‌های خود را به زبان عربی پخش می‌كرد. در این تاریخ در آنجا ایستگاه فرستندهٔ تلویزیونی وجود نداشت و اهالی از فرستندهٔ تلویزیونی ظهران استفاده می‌كردند. گهگاه از كانال فرستنده كویت و ندرتاً از ایستگاه آبادان نیز می‌توانستند بهره ببرند.
▪ رادیو
رادیو بحرین در سال ۱۹۷۷ تأسیس شد و دارای شبكه رادیویی با برنامه‌های مختلف است:
برنامه اول رادیویی آن به مدت ۶ ساعت از ساعت ۱۴ الی ۲۰، شامل برنامه‌های اجتماعی ـ فرهنگی، موسیقی و پخش زندهٔ مراسم رسمی جشنهاست و از ساعت ۲۰ الی ۲۴، تلاوت قرآن كریم و برنامه‌های مذهبی پخش می‌شود.
برنامه سوم رادیو از موج اف‌ ـ ام به مدت ۱۸ ساعت در روز به پخش برنامه‌های ورزشی بویژه فوتبال می‌پردازد. همچنین روزانه به مدت ۲ ساعت از رادیو بحرین، برنامه‌های مربوط به شورای همكاری خلیج‌فارس به نام " صورت مجلس التعاون" پخش می‌شود. از مورج اف‌ ـ ام نیز میز‌گردهای مختلف وموسیقی سنتی و مدرن پخش می‌گردد.
برنامه‌های رادیویی نیروی هوایی آمریكا در ظهران و برنامه‌های رادیویی " آرامكو" كه به زبان انگلیسی و در عربستان سعودی تهیه می‌شود، بحرین را نیز زیر پوشش خود دارد. آرامكو با ۴ طول موج به پخش برنامه‌های عمومی، كلاسیك، غربی و موسیقی می‌پردازد. برنامه‌های انگلیسی زبان قطر و دوبی نیز توسط گیرنده‌های بحرین گرفته می‌شود. همچنین آخرین اخبار با موج كوتاه از صدای خاورمیانهٔ آمریكا و سرویس آفریقا در طول صبح و بعد از ظهر به خوبی سرویس جهانی BBC و سرویس رادیو و تلویزیون نیروهای مسلح در بحرین گرفته می‌شود. برنامهٔ رادیو بوشهر نیز روی موج متوسط، ردیف ۱۵۰۳ كیلو‌هرتز، قابل دریافت است.
باید گفت رادیوی بحرین و خطوط مخابراتی آن، خلیج‌فارس و خط Intelsat را با بقیهٔ جهان مرتبط می‌سازد. در حقیقت از ۱۹۶۹ كه ایستگاه ماهواره زمینی در بحرین شروع به كار كرد، بحرین را به صورت مركز ارتباطات در خاورمیانه در آورد. اكنون این كشور با داشتن ۴ ایستگاه زمینی، به ماهواره‌هایی كه بر فراز اقیانوس هند و آتلانتیك قرار دارند، همچنین با عربست در ارتباط است. بنگاه خبر پراكنی در این كشور نیز در ۱۹۵۵ تأسیس شده كه یك مؤسسه دولتی است و برنامه‌های خود را به زبان‌های عربی و انگلیسی عرضه می‌دارد.
▪ تلویزیون
تلویزیون بحرین پخش برنامه‌های خود را به صورت رنگی، از سال ۱۹۷۳ آغاز كرده است و شامل پنج شبكه به زبان‌های عربی و انگلیسی است و شرق عربستان سعودی، قطر و امارات متحدهٔ عربی را تحت پوشش قرار می‌دهد.
شبكه‌های تلویزیون بحرین كلاً در روز، ۲۴ ساعت به زبان عربی ( مجموعاً در چند كانال) و ۸ ساعت برنامه به زبان انگلیسی دارد كه برنامه‌های انگلیسی آن شامل اخبار، سریال‌های آمریكایی، فیلم، كارتن و سایر برنامه‌های انگلیسی می‌شود. برنامه‌های كانال دیگر انگلیسی زبان نیز توسط آرامكو از عربستان پخش می‌گردد. به علاوه، شبكه‌های تلویزیون بحرین ۹ ساعت به پخش برنامه‌های كانال ماهواره‌ای مصر، ۲۴ ساعت BBC ، یك ساعت CNN و ۹ ساعت از مركز تلویزیون خاورمیانه MBC، تغذیه می‌كند.
با آنتن مناسبی، می‌توان از بحرین، برنامه‌های تلویزیون قطر، كویت و دبی را تماشا كرد.
● پاكستان
▪ رادیو
" مؤسسه سخن پراكنی پاكستان" (PBC) به وسیله یك هیئت مدیره شامل یك رئیس، یك مدیره كل و شش مدیر دیگر كه همه به وسیله دولت فدرال منصوب می‌شوند، این مؤسسه اكنون از طریق ۱۷ ایستگاه در ابوت‌آباد، بهاولپور، دی. ای. خان، فیصل آباد، گلیگیت، حیدرآباد، اسلام‌آباد، كراچی، خیرپور، خضدار، لاهور، مولتان، پیشاور، كویته، راولپندی، اسكردو و تربت و ۳۹ موج كوتاه و متوسط با قدرت پرتوكل ۳۴۳۳ كیلووات كار می‌كند. اكنون ۹۵% منطقه را می‌پوشاند. " خانه سخن پراكنی اسلام‌آباد" بزرگترین و پرقدرت‌ترین ایستگاه با فرستندهٔ هزار كیلو‌واتی است.
بخش خارجی مؤسسهٔ سخن پراكنی پاكستان در هفته ۸۰ ساعت برنامه به ۱۵ زبان برای خارج از كشور پخش می‌كند.
▪ تلویزیون
از ۱۹۶۴ تلویزیون در این كشور شروع به كار كرده است ." مؤسسهٔ تلویزیون پاكستان" در ۱۹۶۷ تأسیس شده بیشترین سهام آن در اختیار دولت است. پنج فرستنده در شهرهای راولپندی، ‌اسلام‌آباد، كراچی، لاهور، كویته و پیشاور دارد. یك ایستگاه ماهوارهٔ زمینی در ۱۹۷۲ شروع به كار كرد. كانال دوم تلویزیون فناوری ماهواره‌ای را مورد استفاده قرار می‌دهد.
در سال ۱۹۹۰ نخستین ماهوارهٔ مخابراتی پاكستان، به نامه " بدر اول"‌با همكاری چین كمونیست به فضا پرتاب شد.
همزمان با این اقدام، كانال تلویزیون پاكستان، با عنوان " برنامه مردم" نیز رسماً آغاز به كار كرد. به گفتهٔ یكی از مسئولان این تلویزیون، هدف از راه‌اندازی این برنامه جدید كه عمدتاً شامل گزارش‌های هنری، فیلم سینمایی، موسیقی و اخبار خواهد شد و در مرحلهٔ اول به طور ۲۴ ساعته در محدودهٔ اسلام‌آباد و راولپندی پخش خواهد گردید. ایجاد سرگرمی برای مردم است. ۲۰ ساعت از برنامه‌های شبانه‌روزی این شبكه را برنامه‌های سانسور شدهٔ شبكهٔ سی‌. ان.‌ان آمریكا تشكیل می‌دهد.
تلویزیون پاكستان هم اكنون در یك كانال ماهواره‌ای به نام " ان.‌تی. ام" برنامه‌های شبكه‌های تلویزیون " سی‌. ان.‌ان" آمریكا، "‌بی. بی.‌سی" انگلیس و یك كانال ماهواره‌ای دیگر را با حذف صحنه‌های مستهجن پخش می‌كند. در برنامه‌های تولید داخل بویژه در بخش موسیقی نیز تقلید و كپی كاری از سبك غربی و مدلهای آمریكایی، اروپایی و هندی رایج است.
كانال " ان.‌تی. ‌ام" در سپتامبر ۱۹۹۴ قراردادی با تلویزیون پاكستان برای ادامه پخش ۲۴ ساعته برنامه‌های خود به مدت ۱۰ سال امضاء كرد. برای برنامه‌های ماهواره‌ای كه از این كانال تلویزیونی پخش می‌شود از سوی دولت پاكستان محدودیت‌هایی اعمال می‌‌شود و تمام صحنه‌های غیر‌اخلاقی آن به وسیله رایانه سانسور می‌شود.
در پاكستان محدودیتی برای خرید گیرنده‌های ماهواره‌ای وجود ندارد و به دلیل پخش برنامه‌های ماهواره‌ای از طریق كانال " ان.‌تی.‌ام" گرایش برای خرید گیرنده‌های ماهواره‌ای كاهش یافته است.
● تركمنستان
▪ رادیو
در ۲۲ دسامبر ۱۹۲۷ رادیو عشق‌آباد تأسیس شد تا در خدمت تبلیغ مبانی نظام و افكار كمونیستی اتحاد شوروی سابق باشد. در طی این دوره از لحاظ سیاسی رادیو عشق‌آباد عمدتاً دو نقش را برعهده داشت. یكی مبارزه با تفكر مذهبی با تبلیغ اندیشه‌هٔای ماتریالیستی و دومی تبلیغات گسترده در جهت ارائهٔ چهره‌ای مطلوب از وضعیت ساكنان اتحاد جماهیر شوروی. البته هدف دوم غالباً به منظور تأثیر‌گذاری در همسایگان صورت گرفت. چرا كه رادیو عشق‌آباد در نواحی مرزی به وضوح قابل شنود بود. اكنون با استقلال تركمنستان صدای رادیو عشق‌آباد برعكس تلویزیون تركمنستان به مانند سابق در مرزهای همسایگان چندان قابل شنود نمی‌باشد.
البته رادیو عشق‌آباد به ویژه در برنامهٔ صبحگاهی سنوندگان زیادی دارد. در حال حاضر از طریق دو ایستگاه رادیویی برنامه پخش می‌شود. این دو ایستگاه تنها یكی دو ساعت برنامهٔ روسی دارد و بقیه برنامه به زبان تركمی است. هم اكنون محور مسائل رادیو در زمینهٔ تبیین اهداف سیاسی حكومت و توجه به الگوها و ارزشهای سنتی تركمن دور می‌زند.
▪ تلویزیون
تلویزیون تركمنستان در سال ۱۹۵۶ تأسیس و پس از استقلال دست خوش تغییر و تحولاتی شد. در حال حاضر چهار كانال تلویزیونی در این كشور فعالیت دارد:
۱) كانال یك تلویزیون روسیه موسوم به " آستانكینو" كه ۱۶ ساعت در روز برنامه دارد.
۲) كانال مخصوص جمهوری‌ها كه آن هم از مسكو پخش می‌شود و روزانه ۸ ساعت از برنامه‌های تلویزیونی روسیه را ارئه می‌نماید و ۳ ساعت دیگر هم متعلق به تلویزیون تركمنستان بوده، برنامه‌های تركمنی پخش می‌كند.
۳) كانال وطن: شبكه سراسری تركمنستان است ومركزش در عشق‌آباد قرار گرفته است. این كانال در روز ۱۲ تا ۱۴ ساعت برنامه دارد.
۴) كانال صحرا به تازگی تأسیس شده است؛ هر روز از ساعت ۵ بعد‌ از ظهر شروع به كار كرده تا پاسی از شب برنامه پخش می‌كند. ۴ ساعت اول این شبكه در اختیار تركیه می‌باشد و برنامه‌های كانال " اوراسیا" را ارئه می‌نماید و سپس برنامه‌های خاص تلویزیون تركمستان را به نمایش می‌گذارد.
رسانه‌های جمعی تركمنستان تحت نظارت مستقیم " صفر مراد نیازف" رئیس‌جمهور این كشور اداره می‌شوند و خود وی مؤسس و مدیر مسئول اكثر روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های تركمنستان محسوب می‌شود.
تنها نامی كه از رادیو شنیده و تنها تصویری كه از تلویزیون مشاهده می‌شود و بر صفحات نشریات نقش می‌بندد، " تركمنباشی" (نیازف) است و اقداماتی كه وی انجام می‌دهد.
در رسانه‌های جمعی تركمنستان هیچ‌گونه اخباری در خصوص سایر مناطق جهان نمی‌توان كسب كرد. این محدودیت در انعكاس اخبار رویدادهای سایر مناطق جهان مطلق است و هیچ استثنایی نیز در این زمینه وجود ندارد.
در تركمنستان برخلاف سایر مناطق دنیا انجام مصاحبه با مسئولان و یا برگزاری میزگردهای مختلف برای بررسی مسائل سیاسی روز، مسائل اجتماعی و فرهنگی و مشكلات مردم با هدف اطلاع‌رسانی و تنویر افكار عمومی رایج نیست.
وجود این گونه محدودیت‌ها و بسته‌بودن فضای اطلاع‌رسانی در تركمنستان در كنار عدم جذابیت سایر برنامه‌های تلویزیونی كه به انحای مختلف و در تمامی مدت پخش برنامه‌ها تنها به تبلیغ ( تركمنباشی) مشغول هستند، باعث رویگردانی مردم از این رسانه شده است.
مردم تركمنستان با استفاده از تجهیزات دریافت ماهواره‌ای، ایستگاههای تلویزیونی خارجی و عمدتاً روسی را جایگزین تلویزیون ملی خود كرده‌اند و بدون اغراق می‌توان گفت: كمتر خانواده‌ای در تركمنستان وجود دارد كه تجهیزات دریافت ماهواره‌ای كانال‌های تلویزیونی را نداشته باشند.
وفور آنت‌های بشقابی ماهواره‌ای در پشت پنجره‌ها و پشت بام منازل مسكونی در عشق‌آباد به حدی چشم‌گیر است كه نظر هر تازه واردی را به خود جلب می‌كند.
در یكی دو سال اخیر تب استفاده از تجهیزات دریافت ماهواره‌ای شبكه‌های تلویزیونی، ساكنین مناطق روستایی را نیز در برگرفته است.● تركیه
▪ رادیو
در سال ۱۹۲۵ رادیو به همراه بی‌سیم در تركیه تأسیس شد و در سال ۱۹۲۶با همكاری فرانسه به صورت شركت سهامی ترك ـ فرانسه درآمد.رادیو تركیه تمام مناطق كشور را تحت پوشش خبری دارد و دارای ۴ شبكه فرستنده بین‌المللی و بیش از ۱۵۰ ایستگاه رادیویی محلی است. رادیو بخش خصوصی نیز در سالهای اخیر اجازه فعالیت یافته است و در مدت زمان كوتاهی رو به تزاید نهاده است.
در تركیه یك رادیو ویژه برنامه‌های آموزشی برای دانش‌آموزان مدارس و یك ایستگاه رادیویی پیش‌بینی وضع‌ها نیز فعالیت دارند.
برنامه‌های رادیو تركیه روزانه از ۱۶ طول موج كوتاه به زبانهای آلبانیایی، عربی، تركی، آذربایجانی، بلغاری، چینی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی، یونانی، مجاری، فارسی، رومانیایی، روسی، تبرستانی وارد و فرستاده می‌شود. نیروهای آمریكایی مستقر در پایگاههای آمریكا در خاك تركیه نیز برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی مخصوص به خود دارند.
در تركیه این كانالهای رادیویی وجود دارد:
ـ كانال اول: شامل برنامه‌های فرهنگی، علمی، داستانی، موزیك، تبلیغات، ورزش و اخبار. مركز این كانال در آنكارا قرار دارد و در طول هفته نزدیك به ۱۶۴ ساعت برنامه دارد.
ـ كانال دوم: برنامه‌های این شبكه شامل برنامه‌های فرهنگی، آموزشی، داستانی، موزیك، تبلیغات، اخبار و رویدادهای ورزشی می‌باشد. مركز این كانال در استانبل است و در طول هفته نزدیك به ۱۲۶ ساعت برنامه دارد.
ـ كانال سوم: شامل برنامه‌هایی در خصوص موزیك‌های خارجی و محلی است. مركز این كانال در آنكارا است و در طول هفته به مدت ۱۶۸ ساعت برنامه دارد.
ـ كانال چهارم: شامل برنامه‌هایی در خصوص موزیك كلاسیك، تركی و موزیك‌های محلی به زبان تركی می‌باشد. مركز این رادیو در آنكار است و نزدیك به ۱۲۲ ساعت در هفته برنامه دارد.
ـ رادیو توریستی: این رادیو برنامه‌هایی در آناتولی، ازمیر، مرمره، نوشهیر و كالكان دارد. این برنامه‌ها عبارت از: موزیك، موضوعات فرهنگی و اخبار می‌باشند این برنامه‌ها به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و فرانسوی است. مركز این فرستنده در آناتولی است و در طول هفته ۶۱ ساعت برنامه دارد.
ـ ایستگاه‌های منطقه‌ای رادیویی: این مناطق شامل آنكارا، استانبول، ازمیر، ارضروم، دیاربكر و طرابوزان و رادیو GAP هستند. برنامه‌های این رادیوها شامل موضوعات فرهنگی، موزیك و آگهی تجاری می‌باشد.
ـ صدای رادیو تركیه: ایستگاه موردنظر به ۱۶ زبان خارجی برنامه پخش می كند. این برنامه‌ها در اروپا، شمال آفریقا، آسیا، بالكان، و آسیای دور قابل دریافت هستند و در طول هفته به صورت تمام وقت مشغول به كار هستند.
در حال حاضر در ترك?ه بیش از دو هزار رادیوی محلی، یك‌صد و پنجاه رادیو با پوشش منطقه‌ای به سازمان رادیو ـ تلویزیون تركیه كه دارای موج كوتاه و متوسط بوده و به زبانهای مختلف برنامه پخش می‌نماید، به طوری كه در آنكارا پایتخت تركیه بیش از یك صد و شصت فرستندهٔ رادیویی فعال می‌باشند كه به پخش اخبار، موسیقی و برنامه‌های متنوع می‌پردازند. همچنین رادیوهای ملی و اسلامی عبارتند از:
بیرلیك (ملی ـ‌ مذهبی) ، عارفان ( اسلامی ـ صوفیه)، امید ( اسلامی ـ تشیع)، هدف ( اسلامی ـ تنسنن)، موزائیك ( فرقهٔ علویان)، دوست اف. ام ( اسلامی ـ ملی )، ته گه رته ( اسلامی ـ لیبرال)، آناتولی (خبرگزاری تركیه).
▪ تلویزیون
تلویزیون دولتی تركیه در سال ۱۹۶۵ كار خود را آغاز نمود.
۱) كانالهای تلویزیونی دولتی:
ـ كانال اول: در سراسر خاك تركیه قابل مشاهده است و همه روزه از ساعت ۷ صبح تا ۱ نیمه شب به كار پخش برنامه می‌پردازد. كانال اول قویترین كانال دولتی محسوب می‌شود كه معمولاً دیدگاههای دولتی را در برنامه‌های خود ملحوظ می‌دارد.
ـ كانال دوم: از ساعت ۵ بعدازظهر هر روز تا نیمه شب پخش برنامه‌های خود را كه متشكل از فیلم‌های سینمایی و مستند است ادامه می‌دهد.
ـ كانال سوم: در حال حاضر روزانه ۶ ساعت ( ۶ بعد ازظهر تا ۱۲ نیمه شب) برنامه پخش می‌نماید. برنامه‌های این كانال عمدتاً فیلم‌های مستند خارجی و موسیقی است.
ـ كانال چهارم: این كانال با هدف پخش برنامه‌های آموزشی تأسیس شده و در حال حاضر به غیر از روزهای شنبه و یكشنبه از ساعت ۸ تا ۱۱ شب برنامه پخش می‌نماید.
ـ كانال پنجم: هدف اصلی این كانال كه به كانال بین‌المللی TRT INT شهرت دارد تغذیه تركهای خارج از كشور و اشاعه فرهنگ و سیاست‌های كشور تركیه است.
ـ كانال ششم ( گاپ GAP) : برنامه‌های گاپ در درجه اول به موسیقی، سرگرمی و برنامه‌های اجتماعی و سپس به فیلم‌ و سریال اختصاص دارد.
۲) كانالهای تلویزیونی خصوصی:
با توجه به اینكه در تركیه قانونی جهت منع فعالیت‌های بخش خصوصی و زمینه تأسیس كانالهای تلویزیونی وجود ندارد، از سال ۱۹۸۹ احداث شبكه‌های تلویزیونی خصوصی آغاز و كانالهای متعددی به صورت سراسری یا منطقه‌ای توسط صاحبان سرمایه و یا با حمایت بانكها و مؤسسات بزرگ شروع به فعالیت نمودند. به دلیل كثرت، فقط به ذكر نام تعدادی از آنها اكتفا می‌شود.
ـ شبكه تلویزیونی استاربیر( STAR- ۱)
ـ شبكه تلویزیونی تله اون ( TELE - ON)
ـ شبكه تلویزیونی شو تی وی ( SHWOE- TV)
ـ كانال ۴ (مخصوص فیلمها و سریالهای خارجی)
ـ شبكه تلویزیونی بی. آر. تی ( B.R.T)
ـ شبكه تلویزیونی ماركت ( MARKET)
ـ شبكه تلویزیونی فلاش
ـ شبكه تلویزیونی بی. اچ. آ( B.H.A)
ـ شبكه تلویزیونی اچ. بی. بی ( H.B.B)
ـ شبكه تلویزیونی مهر ( MIHR)
در حال حاضر در تركیه بیش از ۲۵۰ كانال تلویزیونی، ۶۰ كانال با پوشش منطقه‌ای و ۷۰ كانال با پخش برنامه‌های سراسری فعالیت دارند كه هر سال نیز بر گسترش كمی و كیفی آن افزوه می‌شود. علاوه بر این در اغلب مناطق تركیه سیستم پخش برنامه‌های تلویزیونی از طریق كابل رایج است كه در آن كانالهای اغلب كشورهای اروپایی و آمریكایی قابل دریافت است.
۳) برخی دیگر از كانالهای تلویزیونی تركیه:
ـ تنها از دو ماهواره تركتست ۱ بی و ۱ سی ‌صدها كانال رادیویی و تلویزیونی با پخش آنالوگ و دیجیتال قابل دریافت است. علاوه بر این هم در همین ماهواره چندین كانال روسی، آذری، عربی، پاكستانی، افغای، تركمنی، انگلیسی و ... برنامه پخش می‌كنند.
ـ شبكهٔ استار ( ستاره) با بیش از ۲۴ كانال تلویزیونی و دهها كانال رادیویی با انواع برنامه‌های خبری، تفریحی، ورزشی، آموزشی، موسیقی، فیلم و...
ـ كانال تلویزیونی یاشیل جام، پخش ۲۴ ساعته فیلمهای تركی
ـ كانال تلویزیونی دیزی تی وی، پخش ۲۴ ساعته سریالهای تركی
ـ كانال تلویزیونی سینه كلاس، پخش ۲۴ ساعته فیلمهای خارجی
ـ كانالهای ورزشی اف. بی متعلق به تیم فنرباغچهٔ تركیه
ـ تاتلیس ( متعلق به ابراهیم تاتلیس، خوانندهٔ معروف تركیه)
و كانالهای بسیار متنوعی كه در تمام زمینه‌های علمی، فرهنگی، هنری، سینمایی، مذهبی، اخبار و .. به پخش برنامه مشغولند.
● عراق
با توجه به شرایط اخیر كشور عراق و به سبب تغییر قدرت و حكومت و اشغال این كشور، اطلاعات دقیقی در خصوص رادیو و تلویزیون این كشور در دست نیست.
اطلاعات بیشری راجع به وضعیت این دو رسانه در قبل از اشغال این كشور می‌توان بیان كرد.
▪ رادیو
ـ رادیو جمهوری عراق، شبكه‌ای رادیویی بود كه به زبانهای عربی، كردی، انگلیسی و فرانسه برنامه پخش می‌كرد و رسمی‌ترین رسانه این كشور بشمار می‌رفت.
ـ رادیو صدای جوان، رسانه شنیداری پرمخاطبی بود كه متعلق به عدی پسر بزرگ صدام بودم و موسیقی بسیاری پخش می‌كرد.
ـ رادیو قرآن كه مختص پخش تلاوت آیات قرآن كریم و از رادیوهای پرمخاطب عراق بشمار می‌رفت كه زیر نظر وزارت اوقاف و معارف این كشور اداره می‌شد.
ـ صدای توده‌ها و رادیو ام الحروب از دیگر رادیوهای عراقی بودند كه از زمان جنگ دوم خلیج فارس به منظور تهییج توده‌ها تأسیس شدند.
ـ علاوه بر رادیوهای یاد شده ۶ ایستگاه دیگر رادیویی با طول موج اف. ام در بصره، بغداد و سامره مستقر بودند كه آنها هم تحت نظارت دولت قرار داشتند.
▪ تلویزیون
تلویزیون كانال یك یا تلویزیون جمهوری عراق، مهمترین شبكه تلویزیونی عراق بود كه به صورت دولتی اداره می‌شد.
ـ تلویزیون الشعب، دیگر تلویزیون عراق بود كه آن هم زیر نظر عدی فرزند صدام اداره می‌شد.
علاوه بر دو شبكه تلویزیونی ایستگاهی در عراق، یك شبكه ماهواره‌ای هم وجود داشت كه به پخش رویدادهای عراق برای ساكنان اروپا و خاورمیانه مبادرت می‌ورزید. استفاده از آنتن ماهواره در عراق ممنوع بود، اما یك شبكه كابلی با گزینش برنامه‌های تفریحی، ورزشی و دیگر برنامه‌ها از ماهواره به زبان عربی در عراق و عموماً در شهرهای بزرگ مشترك می‌پذیرفت.
مردم عراق عمدتاً چاره‌ای جز بسنده كردن به رسانه‌های داخلی نداشتند و تنها گزینه‌ای كه می‌توانستند گاهی دزدكی از آن بهره ببرند، گوش دادن به رادیوهای خارجی بی. بی. سی، رادیو آزاد عراق كه آمریكایی‌ها از پراگ پخش می‌كردند و رادیو ساوا كه آن هم آمریكایی‌ها تأسیس كرده‌اند و در سرتاسر كشورهای عربی مخاطبان بسیاری دارد، بود.
اما پس از تصرف این كشور توسط نیروهای آمریكا و انگلیس و فروپاشی حكومت صدام، رقابت كشورهای غربی برای تسلط رسانه‌ای بر این كشور همانند بعد نظامی شتاب گرفت و هر یك به نحوی در صدد ایجاد شبكه های رادیویی و تلویزیونی در این كشور برآمدند.
نمایندهٔ شبكهٔ خبری بی.بی.سی در عراق اعلام كرده است كه این شبكه بزودی بزرگترین طرح رادیو و تلویزیونی را در جنوب عراق راه اندازی می‌كند. بر اساس این طرح، شبكه خبری بی.بی.سی انگلیس رادیو و تلویزیون ماهواره‌ای استانهای بصره، میسان، ذیقار و قادسیه را راه‌اندازی خواهد كرد. دست‌اندركاران این پروژه هدف از ایجاد این پروژه رادیو و تلویزیونی را تحول در جامعهٔ رو به دمكراسی عراق بیان و اظهار نموده‌اند كه تا كنون بی. بی. سی چنین پروژهٔ بزرگی در هیچ جای جهان ایجاد نكرده است. نمایندهٔ بی.بی.سی اعلام كرده است كه این كار هیچ ارتباطی با برنامه‌های نظامی انگلیس ندارد، بلكه مسئولیت آن بر عهدهٔ شبكه خبری بی.بی.سی است.
وی اظهار كرده است كه این شبكهٔ خبری به مدت ۲۴ ماه برعهدهٔ مقامات بی. بی. سی خواهد بود و پس از آموزش كادر خبری حرفه‌ای آن، رادیو و تلویزیون جنوب، به عراق واگذار خواهد شد.
آمریكا نیز قرار است مناطق شما و مركز عراق را تحت پوشش فعالیت‌های اطلاع‌رسانی و تلویزیونی خود درآورد.
گفته می‌شود بعد از حمله به عراق، مسیحی‌های طرفدار شارون در عراق تلویزیون دایر كردند و از ۱۲ كانال تلویزیونی كه سابقاً برای نمونه در كالیفرنیا یك ساعت برنامه داشتند، حالا ۲۴ ساعته به زبان فارسی پخش می‌كنند.
طرفداران اسرائیل و شارون بر سر سهمیهٔ موساد ( با كشورهای آمریكا و انگلیس در این زمینه) رقابت دارند و هدفشان جلب جوانان است.
● عربستان
▪ رادیو
رادیو عربستان با برنامه‌های برون مرزی و درون مرزی زیر نظر وزارت تبلیغات عربستان قرار دارد.
برنامه‌های درون مرزی به زبانهای عربی و انگلیسی پخش می‌شود و دارای فرستنده‌های رادیویی در شهرهای جده، ریاض، دمام و ابها است.
مهمترین كانالهای رادیویی عبارتند: رادیو سراسری كه از ریاض برنامه پخش می‌نماید. كانال دوم(ریاض) شبكه قرآن(ریاض)، و رادیو صدای اسلام كه از مكه مكرمه برنامه‌های خود را روی آنتن می‌فرستند.
▪ تلویزیون
علی‌رغم مخالفت شدید تندوران وهابی با ایجاد تلویزیون در عربستان با اهتمام ملك فیصل اولین فرستنده تلویزیونی در این كشور تأسیس گردید. در حال حاضر دو كانال تلویزیونی یكی به زبان عربی و دیگری به زبان انگلیسی برنامه‌های خود را پخش می‌نمایند. دو كانال ماهواره‌ای " اقرأ" و MBC نیز متعلق به عربستان می‌باشند. در حالی كه از نظر قانونی داشتن آنتن‌های ماهواره‌ای ممنوع می‌باشد، اما این مسئله با اغماض دولت رو به رو شده و اكثر منازل دارای ماهواره می‌باشند.
● عمان
طبق آمار یونسكو در سال ۱۹۹۳ . م، ۱۱۵۵۰۰۰ گیرندهٔ رادیویی و ۱۳۰۰۰۰۰ گیرندهٔ تلویزیونی در عمان وجود داشته است.
▪ رادیو
رادیو سلطان‌نشین عمان، در مسقط می‌باشد و روزانه ۲۰ ساعت برنامه به زبان عربی و ۱۵ ساعت برنامه به زبان انگلیسی پخش می‌كند.
رادیو " سلاله" در سال ۱۹۹۷. م تأسیس شد. فرستندهٔ آن در ظفار می‌باشد و برنامه‌هایش به زبان عربی و زبان ظفاری ( گویش مخصوص اهالی ظفار) می‌باشد.
رادیو بی. بی. سی، بریتانیا یك ایستگاه تقویت كنندهٔ امواج رادیویی در جزیرهٔ مصیره راه‌اندازی نموده است. این ایستگاه برای دریافت، اصلاح و توسعهٔ برنامه‌های بی. بی. سی به زبانهای عربی، فارسی، هندو، پشتو و اردو به كار گرفته می‌شود. در حال حاضر از مسقط و سلاله برنامه‌هایی به زبان عربی انگلیسی پخش می‌شود. هر روز ۳ برنامهٔ خبری به زبان انگلیسی از طریق ایستگاههای رادیو عمان پخش می‌شود. همچنین صبح‌ها موسیقی كلاسیك و بعداز ظهرها موسیقی مردمی از رادیوی این كشور پخش می‌شود.
هشتاددرصد از آنچه در رادیوی عمان پخش می‌شود، در داخل عمان تهیه می‌شود و در این رابطه از همهٔ قسمت‌های عمان و همچنین از طریق خبرنگاران در ۱۳ شهر مهم جهان با رادیو عمان همكاری می‌شود.
▪ تلویزیون
مركز پخش تلویزیون عمان در مسقط می‌باشد. همچنین دو ایستگاه تلویزیونی با سیستم رنگی وجود دارد كه یكی در منطقهٔ " قورم" است و توسط شركت آلمانی زیمنس در سال ۱۹۷۴. م احداث شده است و دیگری نیز در منطقهٔ " ظفار" است كه در سال ۱۹۷۵. م تأسیس شد. در سال ۱۹۷۹.م این دو ایستگاه تلویزیونی توسط ماهواره به یكدیگر متصل شده و یك كانال تلویزیونی تشكیل دادند.
عمان یكی از اولین كشورهای عرب بود كه جهت پخش برنامه‌های داخلی از یك ماهواره استفاده كرد. در سال ۱۹۹۸. م دولت عمان با امضای یك قرارداد با كمپانی مصری" نیل ست" خواستار بهره‌برداری از یك كانال در سیستمی گردید كه قسمت اعظم جهان عرب را در بر بگیرد. در دسامبر همان سال، دولت عمان شروع به فرستادن برنامه‌های تلویزیونی به كشورهای اروپایی نمود.
این دولت در حال حاضر مشغول بحث در مورد امكان اجازهٔ كانالها و خطوط كابل در اروپا و آمریكا جهت بهره‌برداری بینندگان عرب در آن كشورهاست.
از نوامبر ۱۹۹۸. م برنامه‌های تلویزیونی عمان به صورت شبانه‌روزی در آمده است.
● قطر
▪ رادیو
رادیو قطر در ماه ژوئن ۱۹۶۸ شروع به كار نموده و پس از آن بود كه صدای قطر برای نقاط مختلف خارج از كشور پخش گردید. رادیو قطر بیش از ۵۰ ساعت برنامه به زبانهای عربی انگلیسی، فرانسه و اردو در طول شبانه‌روز پخش می‌كند. همچنین رادیو قطر دارای " صدای موسیقی" نیز می‌باشد. رادیو قرآن این كشور هم در سال ۱۹۹۲ افتتاح گردیده است.
از مهمترین برنامه‌های آینده این رادیو تأسیس ایستگاههای پخش موج كوتاه است به گونه‌ای كه بتواند كلیه نقاط دنیا را تحت پوشش خود قرار دهد. همچنین این رادیو در صدد بوده كه استودیوی پیشرفته‌ای برای اخبار و برنامه‌های زنده تأسیس نمایند. رادیو قطر در مجموع اخبار و تحولات سیاسی منطقه شورای همكاری و ایران را پخش نموده و به عنوان بلند‌گوی دولت جهت اعلام مواضع رسمی این كشور در مورد مسائل و قضایای مهم نیز عمل كرده است.
▪ تلویزیون
اولین گام برای تأسیس ایستگاه تلویزیون سیاه و سفید در قطر در ۱۵ ماه اوت ۱۹۷۰ برداشته شد. در سال ۱۹۷۴ دومین گام در خصوص تلویزیون رنگی برداشته شد. در سال ۱۹۸۲ نیز كانال دوم تلویزیون قطر به زبان انگلیسی افتتاح و شروع به كار نمود. تلویزیون قطر روزانه ۲۵ ساعت برنامه از طریق دو كانال موجود پخش می‌كند... از برجسته‌ترین برنامه‌های در دست اقدام تلویزیون قطر، تقویت ایستگاههای پخش و تأسیس كانال ورزشی واستودیوی كامل پخش خبر و تولید سریالهای اجتماعی و به كارگیری كامپیوتر در آرشیو سیاسی بوده است. تلویزیون قطر از معدود تلویزیونهای كشورهای عربی منطقه است كه به هنگام پخش فیلم‌های سینمایی بویژه غربی، اقدام به سانسور صحنه‌های نامناسب و قطع فیلم می‌نماید.
● كویت
▪ رادیو و تلویزیون
رادیو كویت از سال ۱۹۵۱ فعالیت خود را آغاز نمود و قبل از اشغال این كشور از سوی رژیم عراق، با چهار فرستنده برنامه‌های خود را به زبانهای عربی، انگلیسی، فرانسه و فارسی پخش می‌كرد. پس از آزاد‌سازی كویت، پخش برنامه‌های فارسی رادیو كویت قطع شد. رادیو كویت به طور ۲۴ ساعته علاوه بر زبان عربی برنامه‌هایی نیز به زبانهای انگلیسی و فرانسه پخش می‌كند.
پیش از نوامبر ۱۹۶۱ یكی از بازرگانان كویت صاحب امتیاز تلویزیون این كشور بود؛ ولی از آن زمان به بعد تلویزیون در اختیار دولت قرار گرفت و برنامه‌های آن به طور محسوس گسترش یافت.
ساعات پخش برنامه‌های تلویزیون كویت كه تا نوامبر ۱۹۳۶ در هر هفته به ۲۸ ساعت می‌رسید در اكتبر ۱۹۶۷ به ۵۳ ساعت در هفته افزایش یافت و اكنون نیز به هفتاد ساعت در هفته افزایش یافته است. تلویزیون كویت با استفاده از ماهواره‌ای كه بر فراز اقیانوس هند قرار دارد بسیاری از برنامه‌های جهانی از جمله سفرهای فضایی و مسابقات ورزشی بین‌المللی را مستقیماً پخش می‌كند. در كویت فرستنده رادیویی یا تلویزیونی خصوصی وجود ندارد و این رسانه گروهی در كنترل كامل دولت است و سیاستهای حكومت در كلیه برنامه‌های آن اعمال و اخبار رسمی و مورد تأیید مقامات كویتی از این طریق پخش می‌شود.
تلویزیون كویت در حال حاضر با ۳ كانال فعالیت می‌كند. یك كانال به زبان عربی،كانال دوم به زبان انگلیسی و كانال سوم مختص پخش گزارش‌های ورزشی است. همچنین ایستگاه‌های تلویزیونی كویت برنامه‌های كانال تلویزیونی MBC (لندن) و كانال ماهواره‌ای مصر ESC را رله می‌كنند و این كانالها در كویت با آنتن‌های معمولی قابل دریافت است.

منبع : خبرگزاری فارس