تنظیم رابطه سالم پزشک و بیمار

در ایران تا حدود ۹۸ سال قبل، یعنی تا سال ۱۲۹۰ که اولین قانون مربوط به طبابت و ایجاد رویه یکسان در امر پزشکی به تصویب رسید، اوضاع طب و چگونگی اشتغال به امر پزشکی بدون هیچ‌گونه ضابطه مدون، قانونی بوده؛ به گونه‌ای که هر فردی با اندک تجربه و گاه بدون آن به امر طبابت می‌پرداخت و قانون و مقرراتی برای منع وی از این اشتغال و یا مجازاتی برای خطاهایی که احیانا مرتکب می‌شد، وجود نداشت. به منظور بهبود بخشیدن به اوضاع طبابت بدون ضابطه آن زمان و ارزیابی صلاحیت علمی و عملی پزشکان شاغل آن زمان و تعیین حدود و اختیارات آنان در اشتغال به طبابت و همچنین تاسیس آموزشکده‌ها و آموزشگاه‌های عالی و دانشکده‌های پزشکی در تهران و برخی از شهرستان‌ها از جمله تبریز و اصفهان و همچنین مجازات افراد خاطی از ضوابط و مقررات تعیین شده، همچنین شرایط اخذ مدارک پزشکی و استخدام پزشکان و تشکیل سازمان نظام پزشکی، قوانینی در سال‌های۱۳۰۶،۱۳۰۸، ۱۳۱۱، ۱۳۱۸، ۱۳۳۹ و ۱۳۴۶ به تصویب مجالس آن زمان رسید که تا به امروز برخی از قوانین مذکور منسوخ شده‌اند و پاره‌ای از آنها تغییر و یا اصلاح گردیده و در حال حاضر معتبر است...
سازمان نظام پزشکی در سال ۱۳۴۷ شکل گرفت و در طول سال‌های قبل و بعد از انقلاب و طی سالیان متمادی به ویژه در طول جنگ تحمیلی و بعد از آن عملکرد رو به رشدی داشته، ولی همواره متاثر از شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بوده است. سازمان نظام پزشکی به عنوان باسابقه‌ترین سازمان صنفی و حرفه‌ای همواره نقشی تعیین‌کننده در امور حرفه‌ای جامعه پزشکی داشته و دارد که پایه‌گذاری تشکیلاتی آن بر مبنای حفظ حقوق دو گروه استوار می‌باشد:
۱) حقوق اعضای سازمان که حفظ و ارتقاء سلامت کشور را بر عهده دارند و
۲) حقوق خدمت‌گیرندگان که گستره هفتاد میلیونی را در کشور شامل می‌شود.
قسمت اول که حقوق اعضای سازمان است، شامل حفظ و حراست از دستاوردهای قانون نظام پزشکی و صیانت از قانون نظام پزشکی (که منجر به اقتدار جامعه پزشکی می‌باشد) می‌شود.
در سالیان قبل از انقلاب، نظام بهداشت و درمان کشورمان مجموعه‌ای از پزشکان و پرستاران و پیراپزشکان ایرانی و تعداد کثیری از پزشکان و ماما و پرستاران خارجی بود که به علت کمبود رده‌های پزشکی ایرانی در خیلی از شهرهای کشورمان سازمان نظام پزشکی تشکیل نگردیده بود که خوشبختانه بعد از انقلاب با تلاش گسترده همه دست‌اندرکاران نظام بهداشت و درمان این مشکل حل شد؛ به گونه‌ای که نه تنها نیاز به نیروهای پزشکی خارجی مرتفع گردید بلکه هم‌اکنون در جای جای کشور عزیزمان پزشکان و پرستاران و ماماهای ایرانی داریم و این گسترش وظیفه نظام پزشکی را در گستره پهناور کشور عزیزمان نشان می‌دهد. سازمان نظام پزشکی با این گسترش و قدمتی که دارد به عنوان اولین تشکیلات صنفی، سازمانی پویا، مقتدر، مستقل و دور از گرایش‌های سیاسی را می‌طلبد تا با تلاش و کوشش بیشتر وضعیت معیشتی و رفاهی این صنف عظیم و زحمتکش و به حق خدوم جامعه را سازمان‌دهی نماید.
وقتی بعضی جملات و کلمات در ذهن متبادر می‌گردد آدمی را به یاد از خودگذشتگی‌ها و دلاورمردی‌های پزشکان و پیراپزشکان این آب و خاک می‌اندازد که در طول دفاع مقدس چگونه به امر بهداشت و درمان رزمندگان و غیور مردان سپاه و ارتش و بسیج مجدانه پرداختند، این تلاش‌ها همیشه به عنوان سند افتخاری برای جامعه پزشکی کشور جاودانه است. گرچه گهگاه مورد کم‌محبتی طنزگویان و افراد شوخ‌ طبعی قرار می‌گیرند که با زیر سوال بردن جامعه شریف پزشکی و مذمت کردن و طنز گفتن تصور باطلی بر آن دارند که با این کار شاید خود را ارزشمند بدانند؟
● حمایت از حقوق هر دو طرف
حمایت از حقوق اعضا همواره در سرلوحه اهداف سازمان بوده و هست و خواهد بود، ولی برای اینکه بتوان به بند دوم وظایف نظام پزشکی که همانا حمایت از بیماران و در نهایت ارتقای سلامت جامعه می‌باشد و در واقع تنظیم کننده رابطه صحیح و سالم پزشک و بیمار می‌باشد، تلاش گسترده سازمان را می‌طلبد تا سرانه درمان را ارتقا داده و این مهم موجب افزایش سرانه درمان و رفع مشکلات درمانی در مراکز دولتی و وابسته به دولت گردیده و سامان بهتری یافته و طبیعتا با افزایش سرانه درمان و به طرف واقعی‌شدن تعرفه‌های خدمات درمانی اعم از دولتی و خصوصی تا حدود زیادی چالش‌هایی که پیش‌ آمده کاهش یافته و به جای آن رابطه صحیح و سالم حکم‌فرما خواهد شد.
به عبارت دیگر از اهم وظایف نظام پزشکی تنظیم این رابطه صحیح می‌باشد، تنظیم برنامه‌های استراتژیک باید آنچنان هوشمندانه طراحی شود که ارتقای منافع هر گروه موجب تقویت منافع گروه دیگر شود.
این کار در کشورهای پیشرفته با استفاده از شیوه علمی مدیریتی در بخش اقتصاد و سلامت انجام گرفته و در کشور ما با وجود اینکه سازمان نظام‌پزشکی همواره در تلاش بوده و روند رو به رشدی در این امر داشته ولی به دلایل عدیده دچار فراز و نشیب‌هایی گردیده است، ولی سازمان نظام پزشکی و اعضای هیات مدیره و شورای عالی آن بر آن است که از قانون و بند بند آن صیانت کنند گر چه این صیانت از قانون و اجرای آن با چالش‌های متعدد و مختلف با کسانی که واقعا با نهادهای صنفی میانه چندان مناسبی ندارند همراه بوده است. در این خصوص واجب است از تمام پزشکان اعم از عمومی و متخصص که زحمات قابل توجهی را متحمل شده‌اند نهایت قدردانی را نمود. در این برهه از زمان برای حفظ و تامین حقوق کادر پزشکی و صیانت از قانون و به منظور ارتقا و تعالی اهداف و آرمان‌های این حرفه مقدس همفکری، همکاری و تلاش شبانه‌روزی اندیشمندان، دانش‌‌پژوهان، پیش‌کسوتان و صاحبان تجربه و پزشکان جوان و پرشور را می‌طلبد که با نگاه صنفی به دور از نگاه سیاسی و گروهی همت گماریم.
مسایل و مشکلاتی که پیش روی جامعه پزشکی اعم از عمومی، تخصصی و فوق‌تخصصی و... جوانان و پیش‌کسوتان قرار دارد، راهکارهای سازنده‌ای که نیاز به برنامه‌ریزی، ساماندهی، هماهنگی، نظارت، کنترل و تامین بودجه مشخصی می‌باشد. یکی از معضلاتی که جامعه پزشکی با آن روبه‌رو بوده احضار همکاران پزشک به علت خطاها و تخلفات به مراجع متعدد بوده که موجب سرگردانی بیماران و مشقت و اتلاف وقت اطباء می‌گردد. هیچ‌کس از متخلف و خطاکار حمایت نمی‌کند، ولی رسیدگی به تخلف در یک مکان کارشناسی قطعا بهتر است و سازمان نظام پزشکی با هیات انتظامی و کارشناسان و اساتید اندیشمند دانشگاهی به طور قطع منصفانه و عادلانه و کارشناسانه به صدور رأی می‌پردازند و این مهم از سرگردانی بیماران و شاکیان و اتلاف وقت طبیب جلوگیری می‌نماید. اگر چه مراجع دیگر نیز از اساتید دانشگاهی برخوردارند، ولی این تعدد برای مراکز دیگر نیز موجب افزایش پرونده می‌گردد که به امید خدا با اجرایی‌شدن شورای حل اختلاف به خصوص در تهران که با همت و دستور مقامات محترم قضایی صورت گرفت این معضل رفع می‌شود.
و سرانجام با پرهیز از تفرقه و گروه‌گرایی و به دور از مسایل سیاسی و جناحی دست به دست هم دهیم و نظام پزشکی صنفی، به جلب مشارکت کلیه اعضا پرداخته تا از پتانسیل عظیم جامعه پزشکی برای حل مشکلات استفاده نمود. امید آنکه با مشارکت همه گروه‌ها در انتخابات نظام پزشکی در راستای اعتلای سازمان نظام پزشکی و اقتدار آن توفیق یابیم. «اقتدار ما با هم بودن است.»
● ۱۱ توصیه‌ در جهت اقتدار نظام پزشکی
به طور خلاصه اقتدار جامعه پزشکی، اقتدار نظام پزشکی بستگی دارد به:
رفع مشکلات معیشتی پزشکان عمومی،اشتغال‌زایی برای پزشکان عمومی در ا ولویت و پزشکان متخصص و سایر رده‌های پزشکی،فعال‌کردن تعاونی‌های مسکن در شهرهای بزرگ،تأسیس صندوق‌های حمایتی و موسسات مالی اعتباری،فعال‌کردن تعاونی‌های خدمات آموزشی و پژوهشی،فعال‌کردن تعاونی‌های خدمات پزشکی،تأسیس شرکت‌های بیمه،تأسیس شرکت‌های تجهیزات پزشکی با مشارکت پزشکان به ویژه در جهت اشتغال پزشکان جوان،تأسیس مراکز آموزشی غیرانتفاعی،دفاع از حقوق اطبای شاغل در دستگاه‌های دولتی،بهره‌مندی از توان علمی و عملی پزشکان عمومی جوان با نیروی فعال و مبتکر در بدنه سازمان و آمیزه آن با تجربه پیش‌کسوتان که موجب پویایی نظام پزشکی گردد.

دکتر محمدحسین بدخش - دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران

منبع : هفته نامه سپید