بدن علیه بدن

● ریزش موی منطقه‌ای، یك بیماری خود ایمنی شایع
صبح كه جلوی آینه ایستادم و نگاهم به سرم افتاد، انگار دنیا روی سرم خراب شد. این بار جلوی موهایم، به اندازه یك سكه بیست‌وپنج تومانی آن هم از آن بزرگ‌هایش، خالی شده بود. ولی این دفعه ‌با دفعه‌های قبل فرق داشت، یك فرق خیلی بزرگ!
این كچلی جلوی سر را به هیچ وجه نمی‌شد پنهان كرد. موهای سرم را هر طوری كه شانه می‌كردم، معلوم بود كه یك تكه‌اش، مثل مزرعه‌ای كه گله‌ گاوها توی آن چریده باشند، خالی شد.
اولین بار ۷ ساله بودم كه سر و كله اولین گاو توی این مزرعه پیدا شد.
وقتی مادرم داشت موهایم را شانه می‌كرد، ناگهان متوجه شد كه دو دایره گرد و كوچك و بی‌مو پشت‌سرم به‌وجود آمده. دكتركه رفتیم، فهمیدم كه اسم بیماری من <آلوپسی اریاتا> یا <ریزش موی منطقه‌ای> است. یادم نیست كه چه درمانی كردم، ولی می‌دانم كه بعد از یك‌سال موهای آن منطقه درآمد. بعد از آن هر چند سال یك‌بار یك جای سرم ناگهان خالی می‌شد.
با اینكه این جای خالی اغلب توسط موهای اطراف پوشیده می‌شد و معلوم نبود، ولی همین كه خودم می‌دانستم، این دایره‌های بدون مو روی سرم هستند، احساس خوبی نداشتم.
حالا هم كه نوبت جلوی سرم شده این یكی را نمی‌دانم چطور پنهان كنم.
ریزش موی منطقه‌ای یكی از بیماری‌هایی است كه علت آن به طور دقیق مشخص نیست ولی گفته می‌شود كه شاید جزء بیماری‌های خود ایمنی باشد. یعنی سیستم ایمنی بدن كه باید برعلیه میكروب‌ها و عوامل خارجی از بدن دفاع كند و آنتی‌باید بسازد، به اشتباه به فولیكول‌های مو حمله می‌كند. این فولیكول‌ها هم كوچك شده و رشد مو متوقف می‌شود و موها هم در همان منطقه دچار ریزش می‌شوند.
این مناطق اغلب به شكل دایره و یا بیضی بوده و كوچك هستند ولی گاهی ممكن است بسیار گسترده و وسیع باشند. این بیماری ممكن است هر قسمتی از بدن، از سر گرفته تا ریش‌ها، ابروها، مژه‌ها و تنه را درگیر كند. ریزش موی منطقه‌ای در هر دو جنس و در هر سنی ممكن است دیده شود ولی اغلب موارد شروع آن در كودكی است.
یادم می‌آید كه وقتی بچه بودم اولین بار كه پیش دكتر رفتیم، از مادر و پدرم پرسید كه آیا موهای آنها هم تا به حال ریخته؟ حالا می‌فهم چه ربطی داشت. چون بعدها در یك مقاله خواندم اگر یكی از افراد نزدیك شخصی قبل از ۳۰ سالگی دچار ریزش مو شود. شانس اینكه بقیه افراد هم مبتلا شوند، بالا می‌رود.
به طور كلی یك نفر از هر ۵نفری كه به این بیماری مبتلا می‌شوند، سابقه ریزش مو را در خانواده‌شان داشته‌اند. این یعنی كه ممكن است بچه‌های فرد مبتلا به این بیماری هم دچار بیماری پدر و مادرشان شوند. البته درست است كه در ابتلا به ریزش موی منطقه‌ای، نقش توارث اثبات شده ولی این ارتباط به معنی حتمی بودن ابتلای فرزندان نیست و دیده شده كه بیشتر بچه‌های مبتلا به این بیماری، پدران و مادران سالمی دارند.
از طرف دیگر همه‌ی بچه‌های افراد مبتلا هم، دچار ریزش موی منطقه‌ای نشده‌اند. دانشمندان اعتقاد دارند، كه چندین ژن برای این بیماری وجود دارد كه می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به آن كند. حال اگر تمام این ژن‌ها هم به فرد ارث برسد باز هم شانس ابتلا ۱۰۰درصد نیست چون دیده شده كه در دو قلوهای تك تخمكی كه ژنتیك كاملا مشابهی دارند، یكی مبتلا شده و دیگری مبتلا نشده است.
بار اول كه مادرم پشت سر من، دو دایره خالی و بدون مو پیدا كرده بود،. دائم كابوس می‌دیدم كه یك روز همه موهای سرم ریخته‌اند و من از همین بچگی مثل بابا بزرگم كچل شده‌ام. این كابوس البته وقتی بزرگ‌تر شدم كم‌رنگ و كم‌رنگ‌تر شد، مخصوصا وقتی می‌دیدم جای موهایی كه ریخته، ‌دوباره جوانه‌های مو رشد می‌كند.
وقتی سیستم ایمنی بر علیه فولیكول‌های مو آنتی‌بادی می‌سازد، كاری به سلول‌های بنیادی ریشه مو ندارد. در نتیجه فقط این فولیكول است كه كوچك می‌شود و ریشه مو سالم است. بعد از گذشت یك تا ۳ ماه،‌دوباره این سلول‌ها شروع به رشد كرده موها در ناحیه شروع روییدن می‌كنند و ناحیه طاس در عرض ۱۸ ماه تا ۳ سال ترمیم می‌شود. در بیمارانی كه تعداد این نواحی كم و اندازه آنها كوچك است، معمولا بهبودی كامل است. ولی در ۲۵ درصد موارد این اختلال دوباره تكرار می‌شود.
هیچ كس نمی‌تواند پیش‌بینی كند كه آیا موی ریخته شده دوباره به طور كامل رشد خواهد كرد یا نه و یا اینكه فرد چند بار دیگر دچار ریزش موی ناحیه‌ای خواهد شد. علاوه بر این، موهایی كه ابتدا در ناحیه مبتلا می‌رویند، ظریف و نازك بوده و كم‌رنگ و سفیدند اما به تدریج حالت طبیعی خودشان را پیدا خواهند كرد. هر چه این بیماری بیشتر طول بكشد، احتمال رشد مجدد و خودبه‌خودی موها كمتر خواهد بود. از طرف دیگر افرادی هم هستند كه فقط و فقط یك‌‌بار دچار ریزش مو می‌شوند.
وقتی بچه‌ بودم نمی‌فهمیدم كه چرا پدر و مادرم به جای اینكه فكری به حال موهای من بكنند، دائم از دكتر راجع به بقیه بیماری‌ها سوال می‌كنند. حتی هوس كرده بودند كه انواع و اقسام آزمایش‌ها را روی من انجام دهند. بعدها یك آقای دكتر مهربان متخصص پوست برایم توضیح داد كه خود ریزش موی ناحیه‌ای بیماری خطرناك نیست و هیچ كس تا حالا از این بیماری نمرده است.
آلوپسی اریاتا هیچ درد و خارش و ناراحتی هم به‌جز مشكل زیبایی ایجاد نمی‌كند. ولی چون این بیماری در خانواده‌هایی كه افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی مثل بیماری‌های تیروئید، لوپوس، دیابت یا آرتریت روماتوئید در آنها وجود دارد، بیشتر دیده می‌شود بهتر است پزشك مطمئن شود كه فرد بیمار، بیماری دیگری ندارد. باید گفت كه اغلب افراد مبتلا به ریزش موی منطقه‌ای، سالم هستند و مشكل خاصی ندارند.
وقتی اولین دكتری كه رفته بودم گفت كه این بیماری هنوز درمان قطعی ندارد و آینده آن غیرقابل پیش‌بینی است، بیشتر دوست داشتم فكر كنم كه اطلاعات این دكتر كافی نیست. مگر می‌شود؟ این‌همه پیشرفت در عالم پزشكی!
بدتر از همه این بود كه می‌گفت ممكن است این از دست رفتن مو طول بكشد و ادامه پیدا كند و همه موهایم را از دست بدهم. البته هیچ وقت این طور نشد.
در موارد ساده و خود محدود شونده بیماری كه طاسی جلب توجه نمی‌كند، شاید هیچ درمانی لازم نباشد. بهترین كار این است كه منتظر بمانیم تا موها رشد كنند. اما اگر نواحی ریزش مو بزرگ باشند یا در نواحی باشند كه باعث جلب توجه می‌شود، می‌توان از كلاه ‌گیس استفاده كرد.
استفاده از داروهای كورتونی به صورت موضعی یا سیستمیك می‌تواند در درمان این بیماری كمك كننده باشد. داروهای كورتونی به علت اینكه سیستم ایمنی بدن را سركوب می‌كنند، در درمان بیشتر بیماری‌های خودایمنی مثل آلوپسی منطقه‌ای نقش دارند.
از این داروها می‌توان به صورت تزریق موضعی، خوراكی و یا تزریق داخل وریدی زیر نظر پزشك و با صلاح دید او استفاده كرد. استفاده از كرم‌های موضعی حاوی كورتون‌ در ناحیه مبتلا اثر بسیار كمی دارد و قابل مقایسه با فرم تزریقی در ناحیه نیست. مینوكسیدیل داروی دیگری است كه از آن می‌توان به صورت موضعی برای درمان استفاده كرد. این دارو باعث می‌شود رشد مو در مواردی كه فولیكول‌ آن كوچك شده، تحریك شود. این محلول باید روزانه ۲ بار روی محل مالیده شود. با استفاده منظم و صحیح از این دارو در عرض ۱۲ هفته موهای ناحیه مبتلا شروع به رویش خواهند كرد.
با استفاده از برخی داروها كه باعث تحریك پوست ناحیه مبتلا می‌شوند و ایجاد آلرژی و خارش می‌كنند هم ‌می‌توان باعث رویش مجدد موها در ناحیه شد.
در این روش داروی حساس كننده روی پوست ناحیه مبتلا قرار می‌گیرد و در صورتی كه پاسخ مناسب باشد ظرف ۳ تا ۱۲ ماه موهای جدید در ناحیه ظاهر می‌شوند وقتی كه در نهایت روش‌های درمان و داروهای مختلف نتوانند منجر به بهبود ریزش موی ناحیه‌ای شوند، حرف از كاشت مو و درمان‌های جایگزین مثل مصرف روی و مكمل‌های ویتامین و... پیش می‌آید.
شانس آورد‌ه‌ام كه كار من به كاشت مو نكشیده احتمالا من از آن بیماران خوش شانسم چون هر بار كه یك ناحیه بی‌مو در سرم پیدا می‌شود ظرف یك‌سال كاملا بهبود پیدا می‌كند.
ولی به هر حال همیشه می‌ترسم نكند روزی همه موهایم بریزد، نكند این‌بار كه یك ناحیه ریزش مو در سرم ایجاد شده. دیگر موهای آن در نیاید، نكند، نكند، .... بعضی وقت‌ها آدم‌هایی را توی خیابان می‌بینم كه هیچ تار مویی روی سر و صورتشان نیست، حتی ابرو! این جور وقت‌ها <نكند، نكند...> ها جایشان را به احساس شیرینی می‌دهند كه اگر همیشه با من باشد، حتی با وجود هزار بیماری،‌می‌توانم‌خوشبخت‌ترین آدم روی زمین باشم. احساس شیرین شكرگزاری.

دكتر پریسا شبانی

منبع : روزنامه سلامت