وابستگی دارویی به مواد مخدر

● وابستگی دارویی به مواد مخدر چیست؟
اصطلاح "داروی مخدر" به داروهایی شبیه مورفین اطلاق می شود. كاربرد اولیه طبی این داروها كاهش درد است. آنها از طریق تحریك گیرنده های افیونی مغز تاثیر خود را اعمال می كنند. مخدر های معمول مورد استفاده عبارتند از:
هروئین، مورفین كدئین، و متادون، اگر این داروها برای مدت زمانی طولانی جهت كاهش درد یا ایجاد لذت و خواب مورد استفاده قرار گیرند، نوعی وابستگی دارویی یا اعتیاد ایجاد می كنند. همچنین اگر این داروها بطور مكرر استفاده شوند، تحمل دارویی ایجاد می كنند. تحمل دارویی به این معنی است كه جهت رسیدن به اثرات جسمانی یا روانی قبلی میزان بیشتری از دارو باید مصرف شود.
اگر به هنگام قطع دارو به آن احساس نیاز بكنید، گفته می شود كه به آن دارو وابسته شده اید. اگر مشتاقانه دارو را می طلبید و در صورت فقدان آن احساس تشویش می كنید، در این صورت وابستگی روانی به دارو پیدا كرده اید. اگر به هنگام قطع دارو دچار تغییرات بدنی می گردید از قبیل سرد و گرم شدن و لرز، در آن صورت از نظر جسمانی به دارو وابسته شده اید.
● اعتیاد چگونه ایجاد می شود؟
شخصیت، محیط،عوامل روان شناختی (از قبیل فشار روانی، افسردگی، و تنهایی)، ژنتیك، اندوخته زیست شناختی فرد، و خواص اعتیاد آور مواد مخدر عواملی هستند كه احتمال اعتیاد را افزایش می دهند.
● نشانه های اعتیاد كدامند؟
▪ علاوه بر كاهش درد و ایجاد لذت، نشانه های تولید شده توسط مواد مخدر عبارتند از:
▪ یبوست
▪ برافروختگی صورت
▪ در مواردی افزایش فشار خون
▪ تكلم نامفهوم
▪ قضاوت ضعیف
▪ جای سوزن بر روی پوست
▪ مردمكهای كوچك
▪ تهوع
▪ كاهش فشار خون
▪ كندی تفكر و حركت
▪ كاهش حافظه وآشفتگی
▪ تنفس كند
▪ خارش پوست
در مواردی حالت شوك از قبیل ضعف یا رنگ پریدگی نیز دیده می شود.
● چطور می توان اعتیادرا تشخیص داد؟
پزشكتان سابقه كلی شما را مورد بررسی قرار داده و شما را معاینه خواهد كرد. او شاید همچنین از شما بخواهد كه آزمایش ادرار بدهید.
همچنین پزشكتان ممكن است شما را از نظر سوء مصرف مواد مخدر با استفاده از تزریق داروی نالوكسون هیدروكلراید به درون یكی از عضله های شما و بررسی واكنش بدنتان به آن، مورد آزمایش قرار دهد. اگر شما از مواد مخدر استفاده كرده باشید. آزمایش شما تعدادی از نشانه های ترك (كناره گیری)، شامل موارد زیر را آشكار خواهد كرد.
▪ افزایش ضربان نبض
▪ بزرگ شدن مردمكها
▪ آبریزش چشمها
▪ خمیازه
▪ دردهای عضلانی
▪ تكرر ادرار
▪ اشتیاق به مواد مخدر
▪ كاهش دمای بدن
▪ تعریق
▪ افزایش فشار خون
▪ بیخوابی
▪ آبریزش بینی
▪ سیخ شدن موهای سینه
● چطور می توان اعتیاد را درمان كرد؟
اگر شما مواد مخدر را بیش از اندازه مصرف كرده و دچار مشكل تنفسی شده اید، پزشك با پاك كردن راه تنفسی و باز كردن آن از طریق لوله تنفسی به شما كمك خواهد كرد. پزشك ممكن است شما را بستری كند و در مواردی مراقبتهای شدید ممكن است الزامی باشد. وقتی به صورت عادی نفس می كشید، پزشكتان داروی نالوكسون هیدروكلراید را احتمالاً به شما تزریق و به مدت ۴۸ ساعت منتظر نتیجه خواهد ماند.
داروی مذكور اثرات ضد مواد مخدر راتولید می كند.
برای درمان طولانی ، پزشك شما را در یك برنامه درمان قرار می دهد. این برنامه اغلب رویكردی مبتنی بر جامعه بوده و به شما فرصتی جدید برای ورود به یك گروه جانشین از همسالان را می دهد. موفقیت درمان تا اندازه زیادی به انگیزه شما بستگی دارد. گروه معتادان گمنام نوعی درمان سرپایی را ارائه می دهند ولی آن نمی تواند جانشین درمان اولیه از طریق بستری كردن باشد.
حفظ كار یا تحصیل در كنار تداوم برنامه درمان پیگیری شما را برای بهبود افزایش می دهد. برنامه درمان به شرایط شما بستگی دارد و ممكن است شامل ترك هر نوع مواد مخدر و سایر اشكال سوء مصرف دارویی باشد و یا اینكه درمان از طریق متادون تداوم یابد.
● تاثیرت تا چه زمانی باقی می ماند؟
اگر شما به یك ماده معتاد یا وابسته شده باشید، نوعی تمایل در شما برای ادامه سوء مصرف وجود خواهد داشت. شما باید با این آشنا بوده و در آینده از مصرف هر نوع ماده بالقوه مخدر خودداری خودداری نمایید.
● چگونه می توانم از خودم مراقبت كنم؟
▪ طرح درمانی كه پزشكتان به شما داده را دنبال كنید. به موارد زیر توجه نمایید:
▪ منابعی حمایتی جهت مقابله با مشكلات پیدا كنید و تا حد ممكن فشارهای زندگی تان را كاهش دهید.
▪ برای مشكلات عاطفی تان با متخصصان امر مشاوره كنید.
▪ با گروههای خود یاری نظیر معتادان گمنام در ارتباط باشید.
▪ فعالیت های اجتماعی تان را افزایش دهید.
▪ به طور مرتب ورزش كرده و جهت حفظ بهداشت عمومی تان از غذاهای مناسب استفاده كنید.
▪ در مورد هر مشكل طبی دیگر به گفته های پزشكتان عمل نمایید.
● آیا می توانم از وابستگی به داروهای مخدر جلوگیری كنم؟
▪ از مواد غیر قانونی دوری كنید.
▪ از داروهای دیگران استفاده نكنید.
▪ داروهای تجویزی را فقط براساس دستورات پزشك مصرف كنید.

مترجم :مجید محمود علیلو
كارشناس دفتر مركزی مشاوره وزارت علوم, تحقیقات و فناوری
و همكار مركز مشاوره دانشگاه تهران

منبع : دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری