رئیسی که یک سنت هم به ایران وام نداد و رفت

دوره ریاست ۲۵ ماهه پل ولفوویتز بر بانك جهانی در حالی به اتمام رسید كه جمهوری اسلامی ایران طی این مدت موفق به دریافت هیچ وامی با امضای وی نشد
پل ولفوویتز معاون سابق وزیر دفاع آمریكا كه از وی به عنوان «معمار جنگ عراق» نیز نامبرده می شود، آخر مارس ۲۰۰۵ میلادی به سمت ریاست بانك جهانی انتخاب شد و در تاریخ اول ژوئن سال ۲۰۰۵ نیز به عنوان دهمین رئیس بانك جهانی كار خود را در این نهاد مالی بین المللی آغاز كرد.
انتخاب پل ولفوویتز به این سمت در شرایطی انجام شد كه حرف و حدیث فراوانی درباره نقش وی در جنگ عراق از سوی برخی از كشورهای عضو بانك جهانی مطرح شده بود و كشورهای اروپایی وی را به دلیل نفوذش در تعیین سیاست خارجی آمریكا و نداشتن سابقه اقتصادی، فردی جنجال آفرین عنوان كرده بودند.
كشورهای اروپایی از زمان معرفی ولفوویتز ابراز نگرانی كرده بودند كه شاید وی بانك جهانی را به بازویی برای اجرای سیاست خارجی آمریكا و دستور كار نومحافظه كاران به اشاعه اقتصاد بازار تبدیل كند. اما این استراتژیست نظامی قول داده بود كه دستور كار توسعه این سازمان را تغییر ندهد.
تصمیم ریاست وی بر بانك جهانی توسط دولت هایی كه سهامدار اصلی در این بانك به حساب می آیند و در مقابل ۲۴ عضو هیأت رئیسه این بانك اتخاذ شد. به این ترتیب پل ولفوویتز ۶۱ساله از اول ژوئن سال ۲۰۰۵ جانشین «جیمز ولفنسون» رئیس اسبق بانك جهانی شد. بانك جهانی از نهادهای بین المللی است كه بزرگترین حامی مالی فقیرترین كشورهای جهان در راه دستیابی به توسعه به شمار می رود. ولفوویتز تنها نامزدی بود كه برای تصدی ریاست این بانك معرفی شده بود و از گذشته قانون نانوشته ای در بانك جهانی رایج است كه یك آمریكایی در رأس قرار داشته باشد. اما دوره ریاست ولفوویتز بر بانك جهانی كه ۵ساله و قابل تمدید هم بود، بیش از ۲۵ ماه دوام نیاورد و وی كه با اتهام هایی در زمینه فساد اداری و اخلاقی در این بانك مواجه شده بود در ماه مه ۲۰۰۷ میلادی مجبور به استعفا شد. جانشین او رابرت زولیك كه پیش از این معاون وزیر خارجه آمریكا بوده است، به مدت ۵ سال ریاست این نهاد پولی بین المللی را برعهده گرفت.
آخرین وام بانك جهانی به ایران، ۵ روز قبل از آغاز ریاست ولفوویتز
آخرین وامی كه توسط هیأت مدیره بانك جهانی برای جمهوری اسلامی ایران تصویب شده است به تاریخ ۲۶ مه ۲۰۰۵ میلادی یعنی پنج روز قبل از آغاز ریاست ولفوویتز بر این بانك بر می گردد. بانك جهانی در این روز پرداخت وام ۳۴۴ میلیون دلاری به دو پروژه بهسازی شبكه آب و فاضلاب در شهرهای شمالی ایران را به تصویب رسانده بود. بر اساس مصوبه ۲۶ مه سال ۲۰۰۵ هیأت مدیره بانك جهانی، این بانك مبلغ ۲۲۴ میلیون دلار به پروژه بهسازی شبكه آب و فاضلاب چهار شهر شمالی ایران شامل انزلی، رشت، ساری و بابل اختصاص داده بود. «پروژه مدیریت شبكه جامع آب و زمین البرز» دیگر پروژه ای بود كه بانك جهانی در آن روز پرداخت وام ۱۲۰ میلیون دلاری به این پروژه را تصویب كرده بود. بانك جهانی در جهت مدیریت بهینه منابع آب پروژه مدیریت شبكه جامع آب و زمین البرز را در استان مازندران اجرا می كند.
● ۶ پروژه بانك جهانی در ایران ۲ سال در انتظار امضای ولفوویتز
عدم تصویب وام برای ایران طی دوره ریاست ۲۵ ماهه ولفوویتز در حالی است كه بانك جهانی طی این مدت تأمین مالی شش پروژه در ایران به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار را در دست بررسی داشته است. در بخش انرژی و معدن پروژه ای با نام «انتقال و توزیع برق» در دست بررسی بانك جهانی بوده است. هدف از این پروژه كه ۲۵۰ میلیون دلار ارزش دارد، بهبود و افزایش كیفیت عرضه برق و تقویت عملكرد ساختاری و مالی این بخش عنوان شده است و پروژه مذكور همچنان در حال آماده سازی اسناد است.
در بخش توسعه روستایی نیز پروژه ای با نام «افزایش بهره وری و توسعه صادرات» مدت ها در دست بررسی است. هدف از این پروژه رونق بخشیدن به بازار كالاهای كشاورزی ایران در ابعاد داخلی و بین المللی اعلام شده است.
بانك جهانی پیشتر در گزارشی تصریح كرده بود: اجرای این پروژه كه ۲۰ میلیون دلار ارزش دارد، با تأخیر مواجه شده است.
پروژه سوم كه در بخش حمل و نقل است، « همكاری فنی در بخش حمل و نقل شهری» نام دارد. هدف این پروژه تقویت توانایی های فنی ایران در زمینه اتخاذ و اجرای استراتژی های مناسب حمل و نقل عنوان شده است.
هزینه این پروژه تاكنون برآورد نشده است و بانك جهانی از مدت ها پیش در حال بررسی ابعاد مختلف این پروژه است.
«امنیت جاده ای » نام پروژه دیگری می باشد كه مربوط به بخش حمل و نقل ایران بوده و ماه ها در دست بررسی قرار دارد. هدف از این پروژه كاهش تصادفات جاده ای در نقاط حادثه خیز و مناطق شهری و افزایش توانایی دولت در حل مشكلات مربوط به امنیت جاده ها تعیین شده است. هر چند مراحل آماده سازی این پروژه به پایان رسیده و ارزش این پروژه نیز ۸۰ میلیون دلار ارزیابی شده است، هیأت مدیره بانك جهانی با اختصاص این وام هنوز موافقت نكرده است. پروژه بعدی موسوم به صندوق توسعه روستایی است كه با هدف ارتقای جامعه روستایی و كاهش فقر دنبال می شود و هر چند مذاكرات آن با تأخیر مواجه شد ولی در حال انجام است. ارزش این پروژه نیز ۷۵ میلیون دلار اعلام شده است.
پروژه ششمی كه بانك جهانی از مدت ها پیش در نظر دارد آن را در ایران به اجرا بگذارد مربوط به بخش توسعه شهری است. این پروژه « مدیریت موادزائد تهران» نام دارد. هدف از این پروژه با ارزش ۷۰ میلیون دلار ارتقای مدیریت و كنترل مواد سمی و زائد در سطح شهر تهران است.
● شرط ولفوویتز برای پرداخت وام به ایران
اوایل سال ۸۵ دیداری بین طهماسب مظاهری معاون كل وزارت امور اقتصادی و دارایی و معاون بانك جهانی انجام شده بود كه در این دیدار پرداخت هرگونه وام جدید بانك جهانی به ایران منوط به تصویب سند همكاری های سه ساله ایران و بانك جهانی موسوم به CAS شد. در این دیدار كه در حاشیه اجلاس بهاره بانك جهانی برگزار شده بود، طهماسب مظاهری تأكید كرد كه سند مذكور به زودی نهایی شده و به هیأت مدیره بانك جهانی جهت تصویب ارائه می شود. پورتمن معاون بانك جهانی نیز در این دیدار به لزوم رایزنی ایران برای رفع برخی موانع موجود، جهت تسهیل اعطای وام به ایران تأكید كرد.
● پرداخت ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار وام به ایران تا قبل از ریاست ولفوویتز
بر اساس گزارش سایت رسمی بانك جهانی، میزان وام های تصویب شده از سوی بانك جهانی برای ایران قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا ۲۶ مه ۲۰۰۵ میلادی یعنی قبل از آغاز ریاست ولفوویتز حدود ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بوده است ولی طی ۲۵ ماه گذشته یعنی دوره ریاست ولفوویتز حتی یك سنت هم وام برای ایران تصویب نشد. به گزارش فارس، میزان وام های تصویب شده از سوی بانك جهانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی حدود ۲۴۱۷‎/۴ میلیون دلار بوده است.
بر اساس این گزارش، ریز وامهای تصویب شده عبارت از پروژه بازسازی مناطق زلزله در « ۱۴ مارس ۱۹۹۱» میزان ۲۵۰ میلیون دلار، ارتقای آبیاری در « ۱۶مارس ۱۹۹۳» میزان ۱۵۷ میلیون دلار، پروژه سیسل سیستان در «۲۸ مه ۱۹۹۲» میزان ۵۷ میلیون دلار، پروژه ارتقای كارایی بخش نیرو در « ۳۰ مارس ۱۹۹۳» میزان ۱۶۵ میلیون دلار، پروژه زهكشی تهران در «۲۸ مه ۱۹۹۲» میزان ۷۷ میلیون دلار، پروژه بهداشت و تنظیم خانواده (۱) در « ۲۵ مارس ۱۹۹۳» میزان ۱۴۱‎/۴ میلیون دلار، پروژه بهداشت و تغذیه (۲) در « ۱۸ مه ۲۰۰۰» میزان ۸۷ میلیون دلار، پروژه فاضلاب تهران «در ۱۸مه ۲۰۰۰ » میزان ۱۴۵ میلیون دلار، پروژه سد البرز (پاشاكلا) در «۲۶ مه ۲۰۰۵» میزان ۱۲۰ میلیون دلار، پروژه آب و فاضلاب شیراز و اهواز در «۲۵ مه ۲۰۰۴» میزان ۲۷۹ میلیون دلار، پروژه بهسازی مسكن در « ۲۵ مه ۲۰۰۴» میزان ۸۰ میلیون دلار، پروژه مدیریت زیست محیطی در «۸ آوریل ۲۰۰۳» میزان ۲۰ میلیون دلار، پروژه آب و فاضلاب شهرهای شمالی در « ۲۶ مه ۲۰۰۵ »میزان ۲۲۴ میلیون دلار، پروژه بازسازی مناطق زلزله زده در «۳ ژوئن ۲۰۰۳» میزان ۱۸۰ میلیون دلار و پروژه بازسازی مناطق زلزله زده بم و بروات در « ۲۸ اكتبر ۲۰۰۴» میزان ۲۲۰ میلیون دلار بوده است.
طی سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مبلغ یك میلیارد و ۲۱۰ میلیون دلار وام توسط بانك جهانی به ایران داده شده بود.
● سهام ۲‎/۸ میلیارد دلاری ایران در بانك جهانی
وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق سازمان سرمایه گذاری و كمكهای اقتصادی و فنی ایران، هماهنگ كننده كلیه فعالیتهای گروه بانك جهانی (World Bank Group) در ایران بوده، وزیر امور اقتصادی و دارایی به عنوان نماینده دولت جمهوری اسلامی ایران در هیأت عامل و محمد خزاعی، معاون وزیر در امور بین الملل نیز به عنوان جانشین نماینده در تصمیم گیری های هیأت نمایندگان شركت می نمایند. هدف اصلی بانك جهانی، كاهش فقر، توسعه پایدار و بهبود استانداردهای زندگی كشور های عضو است و یكی از پیشروترین مؤسسات توسعه ای جهان در این زمینه است. این بانك از طریق ارائه وام، خدمات مشاوره ای، كمكهای فنی، انتقال دانش، حمایت از رشد بازار های سرمایه خصوصی و كمك به توسعه بخش خصوصی، كمك به توسعه سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تشویق جریان سرمایه گذاری مستقیم به كشور های در حال توسعه از طریق فراهم نمودن ضمانت برای سرمایه گذاران درخصوص ریسكهای غیر تجاری، سعی دارد در پیشرفت و توسعه كشورهای عضو همكاری نماید.
كشورمان در تاریخ ۱۳۲۴‎/۱۱‎/۱۷ به عضویت بانك جهانی درآمد و از طریق پذیره نویسی سهام بانك، هم اكنون دارای۲۳ هزار و ۶۸۶ سهم (۱‎/۴۸ درصد از كل سهام بانك جهانی) به ارزش ۲۸۵۷ میلیون دلار آمریكا، است.
بابت این میزان سهم، مبلغ ۱۷۵ میلیون دلار از سوی ایران به بانك پرداخت شده و مابقی تنها در صورت نیاز بانك به تقویت منابع مالی خود و بر اساس روال قانونی خاصی پرداخت خواهد شد. بر اساس این میزان سهام، قدرت رأی ایران در بانك جهانی برابر با ۱‎/۴۸ درصد از كل آرا است. ایران از زمان عضویت در بانك جهانی تاكنون با استفاده از منابع مالی آن بانك اقدام به اجرای ۳۳ پروژه تا پیش از انقلاب اسلامی به ارزش ۱۲۱۰ میلیون دلار و ۱۵ پروژه بـعـد از انـقـلاب اسـلامی به ارزش ۲۴۱۷ میلیـون دلار نموده است. پروژه های مذكور عمدتاً در بخشهای آب و فاضلاب، حمل و نقل، انرژی، بهداشت، حمایتهای اجتماعی و بازسازی مناطق زلزله زده بوده است. همچنین، جمهوری اسلامی ایران توانسته است برای اجرای ۴ پروژه دیگر، از كمكهای بلاعوض آن بانك به میزان ۱‎/۸ میلیون دلار استفاده نماید.
بانك جهانی پس از انقلاب، در تابستان سال ۱۳۶۹ به دنبال وقوع زلزله در استان های گیلان و زنجان و با تدارك پروژه اضطراری بازسازی مناطق زلزله زده فوق الذكر و پس از نهایی شدن گزارش وضعیت اقتصادی جمهوری اسلامی ایران، در بهار سال ۱۳۷۱ به طور رسمی ارتباط كشورمان را مجدداً از سر گرفت.
بانك بین المللی ترمیم و توسعه به كشورهای عضو با درآمد متوسط، از جمله ایران و یا به سازمانهای دولتی یا خصوصی این كشور ها در قالب وام مستقیم به دولت و یا با تضمین دولت وام پرداخت می كند. تخصیص وام به بخش خصوصی چنانچه با نظارت دولت باشد و از قبل پیش بینی های لازم برای بازپرداخت اصل و فرع تسهیلات تدارك شده باشد، بلامانع است. لازم به ذكر است كه ایجاد تعهد در قوانین برنامه توسعه و متعاقب آن در بودجه سنواتی مشخص می گردد و استفاده از وامهای بانك جهانی نیز در چارچوب مربوطه امكانپذیر است.

منبع : روزنامه ایران