تاوان سنگین برنزه شدن

گرماگرم تابستان است و تحمل گرما برای خیلی‌ها سخت و توان‌فرسا. اغلب در پی فرار از محیط گرم و استفاده از بادهای مصنوعی کولرهای گازی و آبی هستیم. روزانه مقدار زیادی آب یخ می‌نوشیم و از انواع نوشیدنی‌های خنک استفاده می‌کنیم تا عطش و گرمای بدن خود را کمی پائین بیاوریم و چه بسا آن‌قدر در انجام این کارها استمرار به خرج می‌دهیم که به سرماخوردگی در تابستان مبتلا می‌شویم. اما در این بین اگر سری کنجکاوانه به بازارها، پاساژها و خیابان‌ها بزنیم، افرادی را می‌بینیم که نه تنها از این گرما خسته نشده‌اند، بلکه آفتاب داغ و سوزان تابستان گرم برایشان بسیار جذاب و مطبوع می‌باشد و شاید روزانه، ساعت‌ها خودشان را بی‌دریغ به‌دست اشعهٔ آفتاب بسپارند و از تغییر رنگ پوست بدن خود و به عبارتی برنزه شدن آن احساس خوشایندی داشته باشند. در این بین هستند کسانی که به دلیل نبودن این امکان و یا نداشتن حوصله، یکراست به سراغ سالن‌های زیبائی رفته و پوست خود را به‌دست لامپ‌های برنزه کننده می‌سپارند.
”مد“ گران‌ترین برچسب قیمتی بازار مکاره شده است و ضرب‌المثل زیبای ایرانی خودمان ـ بکش و خوشگلم کن ـ کاملاً مصداق پیدا کرده است. چند سالی می‌شود که معیارهای زیبائی تغییر کرده و دیگر پوست سفید طرفداری ندارد. برخلاف گذشته که همه می‌کوشیدند تا با استفاده از کرم‌های سفید کننده، پوست خود را روشن کنند و افرادی نیز این کار را آن‌قدر به افراط کشیده بودند که دست به جراحی پوست خود و سفید کردن آن می‌زدند، اکنون بازار تیره‌پوست‌ها داغ‌تر است. استخرهای روباز و ساحل وسیع دریاها، بستری مناسب برای برنزه کردن رنگ پوست می‌باشد. آنهائی که امکان استفاده از این محیط را دارند، هر چند اگر کم و کوتاه باشد، همان را هم غنیمت دانسته و به برنزه شدن خود می‌پردازند و کسانی که وقت و حوصلهٔ بیشتری صرف این کار می‌کنند حتی از مرحلهٔ برنزه شدن پیشی گرفته و کم‌کم از لحاظ رنگ به دو رگه‌های آمریکائی شباهت پیدا می‌کنند و در این بین چه خنده‌دار است تراژدی غمگینی که نژادپرستان در سالیان دور گذشته نوشته‌اند. چه جنگ‌ها، اشغال‌ها و سلطه‌ها برای اثبات برتری رنگ پوستشان برپا کردند. اکنون کجایند تا ببینند که سفیدپوستان، دیگر نه تنها از رنگ پوست خود احساس برتری نمی‌کنند، بلکه سعی در از بین بردن آن هم دارند.
این‌که برنزه شدن به تحمل آفتاب جانگداز و سوختگی و التهابات پوستی و شاید چندین بیماری دیگر می‌ارزد یا نه، به خودتان مربوط می‌شود و مجالی برای نصیحت ندارد ولی لازم است قبل از این‌که عینک و حوله و شیشهٔ روغن زیتون را بردارید و خود را در آغوش آفتاب سوزان رها کنید و تمام فکر خود را مشغول به زیباتر کردن پوست خود کنید، کمی هم به مضرات تابش نور مستقیم خورشید بر بدنتان فکر کنید و لحظه‌ای به این بیندیشید که چه ‌بسامدی گذرا و متنوع باعث خرابی پوستتان شود و در آینده نتوانید از زیبائی و شادابی پوست خود لذت ببرید.
درست است که استفاده از نور آفتاب برای انسان لازم و ضروری است، اما فقط برای مدت کوتاهی و در صورتی که پوست بیش از حد معین در برابر نور شدید آفتاب قرار گیرد، منجر به عوارض خطرناک پوستی می‌شود.
اشعهٔ ماوراءبنفش که از خورشید متساعد می‌شود، پوست را سریع‌تر به سمت پیری می‌کشاند. بروز لکه‌های قهوه‌ای، از دست دادن شادابی و طراوت پوست، چین و چروک، ایجاد برخی بیماری‌های پوستی و افزایش احتمالی سرطان پوست، همه و همه، آثار زیان‌بار این اشعه بر پوست انسان می‌باشد. هرچند می‌توان با استفادهٔ صحیح از نور خورشید نه تنها از این مضرات در امان ماند بلکه از خاصیت میکروب‌کشی اشعهٔ ماوراءبنفش نیز استفاده کرد.
نور خورشید حاوی سه نوع پرتو ماوراءبنفش است به نام‌های UVA، UVB و UVC که نوع سوم در جو زمین جذب شده و ساکنان کرهٔ خاکی از آن بی‌بهره مانده‌اند. اما پرتوهای نوع A و B اگر به مدت طولانی به پوست بتابند، خطرناک هستند، UVB لایهٔ بالائی پوست را می‌سوزاند و منجر به آفتاب سوختگی شدید می‌شود. پرتو UVA هم به لایه‌های عمیق پوست نفوذ کرده و به آن آسیب می‌رساند و هم باعث تغییر رنگ پوست می‌شود.
در جهان شش گونهٔ مختلف پوستی وجود دارد که از نظر میزان آسیب‌پذیری در برابر اشعهٔ زیان‌بار خورشید با هم متفاوتند. دستهٔ اول روشن‌پوستانی هستند که موهای قرمز و بلوند و چشمانی روشن و عسلی دارند. پوست این افراد در برابر آفتاب به شدت می‌سوزد و قرمز می‌شود ولی هرگز برنزه یا تیره نمی‌شود. برای نمونه مردمان روس‌نژاد در این گروه قرار دارند.
دستهٔ دوم مردمانی هستند که پوست سفید، موهای خرمائی و طلائی و اغلب چشمانی سبز و یا آبی دارند. در این گروه که اروپائیان را در بر می‌گیرد، پوست به شدت می‌سوزد ولی کمتر تیره می‌شود.
زردپوستان شرق آسیا که چشم‌ها و موهای قهوه‌ای دارند، گروه سوم را شامل می‌شوند که در مقابل اشعهٔ آفتاب دچار کمی سوختگی شده و به‌تدریج تیره می‌شوند.
مردمان ناحیه مدیترانه که پوستی گندمگون و چشم‌ها و موهائی قهوه‌ای دارند، دارای پوستی هستند که به راحتی تیره و برنزه می‌شود ولی نمی‌سوزد.
گروه پنجم مردمانی هستند که خود پوستی تیره دارند. پوستشان سریع برنزه می‌شود و در برابر آفتاب بسیار مقاوم است.
و در آخر سیاه‌پوستانی جای گرفته‌اند که پوستشان هرگز نمی‌سوزد ولی سریعاً سیاه‌تر می‌شود.
هنگامی‌که پرتوهای ماوراءبنفش به پوست برخورد می‌کند سلول‌هائی به نام ملانوسیت‌ها را که مولد رنگ‌دانه‌ای قهوه‌ای، به نام ملانین هستند، تحریک می‌کند. ملانوسیت‌ها با تولید هرچه بیشتر ملانین به آن پاسخ می‌دهد تا از پوست محافظت بیشتری به عمل آید، اما وقتی آفتاب بیش از حد معمول به پوست بتابد دیگر ملانین نمی‌تواند واکنشی نشان دهد و در واقع قدرت محافظتی خود را از دست می‌دهد و به پوست صدمه وارد می‌شود. یکی از عوارضی که در طولانی مدت در پوست ایجاد می‌شود، تجزیه کلاژن و ایجاد رادیکال‌های آزاد است. کلاژن یکی از سخت‌ترین و فراوان‌ترین پروتئین‌های بدن است که در دوام و شادابی پوست نقش اساسی ایجاد می‌کند اما اشعهٔ UV باعث تجزیهٔ کلاژن شده و تدریجاً آن را از بین می‌برد و این بدان معناست که پوست مهم‌ترین عامل طراوت و پایداری خود را از دست می‌دهد. در نتیجه حتی قبل از این‌که به سن ۴۰ سالگی برسد یعنی دقیقاً زمانی‌که کارشناسان آن را خط انتهای جوانی و ورود به مرز میانسالی می‌دانند، پوست بدن، به پیری رسیده، شادابی و استحکام خود را از دست می‌دهد و ظاهری پر از چین و چروک و لکه‌های قهوه‌ای و سفید پیدا می‌کند.
هرچه پوست روشن‌تر باشد امکان ابتلا به این عوارض بیشتر است و افرادی‌که پوست روشن دارند باید بیشتر مواظب خودشان باشند و حتی‌المقدور خود را از اشعهٔ مستقیم خورشید دور نگه دارند و از ضدآفتاب‌هائی با قدرت محافظتی بالاتری استفاده کنند.
با این حال اگر هنوز هم مایلید به برنزه کردن خود ادامه دهید، این کار را به‌تدریج انجام دهید. هر روز کمی بیشتر از دیروز تا پوست شما کم‌کم به اشعهٔ آفتاب عادت کند و این‌گونه حداقل واکنش خفیف‌تری نشان می‌دهد. البته کرم‌های ضدآفتاب SPFدار را فراموش نکنید.

سحر جناتی، عضو کلوپ نویسندگان آبی

منبع : مجله دنیای ورزشهای آبی