ترافیک پمپ بنزین‌ها از کجا آمد؟

بخشی از حجم ترافیکی جایگاه‌ها در ابتدای هر ماه می‌تواند به خاطر بازار غیررسمی باشد که در زمینه فروش بنزین ایجاد می‌شود
تابستان امسال را چگونه می‌گذرانید؟ جواب این سوال اگرچه برای همه یکسان نیست، اما اغلب روی این مساله اتفاق‌نظر داریم که خاموشی‌های گسترده در شهر و افزایش روزافزون صف‌های پمپ بنزین دو معضل اصلی در تابستان امسال است. اکنون ۱۳ماه از عمر طرح سهمیه‌بندی بنزین می‌گذرد و روزبه‌روز بر معضلات این طرح جنجالی افزوده می‌شود. اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین در روز ششم تیرماه ۸۶ اگرچه در روزهای اول تاثیر بسزایی بر روی کاهش ترافیک شهری، مصرف بنزین و آلودگی هوا گذاشت، اما با گذشت مدت زمانی کوتاه از اجرای آن وضعیت شهر به حالت سابق برگشت. در ابتدا مسوولان در مورد سهمیه‌بندی بنزین این طور اظهارنظر می‌کردند که «این تصمیم برای نظام‌مند کردن مصرف سوخت اتخاذ شده و پیامدهای مثبتی دارد. اگر هیچ حرکت کنترلی روی مصرف بنزین ایجاد نمی‌شد، مصرف آن به ۸۰میلیون لیتر در روز می‌رسید. بنابراین باید یک سیستم کنترلی روی مصرف بنزین ایجاد شود و راهکار دولت سهمیه‌بندی بنزین بود.» در واقع دولت نهم برای مدیریت مصرف بنزین و ایجاد فرهنگ صرفه‌جویی در ذهنیت شهروندان راهی به غیر از اجرای این طرح را برای کشوری که دارای ذخایر غنی نفت‌و‌گاز است، پیدا نکرد.
سوالی که در اینجا مطرح است، اینکه آیا اجرای این طرح تاثیری در کاهش مصرف داشته است یا خیر؟ اگرچه در ماه‌های اول سهمیه‌بندی، مصرف بنزین تا حدود زیادی کاهش یافت اما امروز پس از گذشت بیش از یک سال از اجرای آن، مصرف بنزین در کشور رکورد ۷۳میلیون لیتر در روز را هم شکسته است.
● شلوغی پمپ‌بنزین‌ها
طرح سهمیه‌بندی در طول این یک سال با مشکلات متعددی روبه‌رو بوده است، اما چند هفته‌ای است که مساله شلوغی بیش از اندازه پمپ‌بنزین‌ها به سوژه داغی تبدیل شده و علت‌های مختلفی هم برای آن ذکر می‌شود.
قطعی برق در دو نوبت صبح و بعد از ظهر از ابتدای تابستان، استفاده از کارت هوشمند، خرابی کارت‌ها و نازل‌ها، بی‌اعتمادی مردم به دستگاه‌های کارت‌خوان، شکل‌گیری بازار غیررسمی فروش بنزین، سوخت‌گیری ناقص به خاطر گران بودن بنزین، محدود بودن تعداد جایگاه‌های عرضه سوخت در مقابل افزایش روزافزون تعداد خودروها و ... از جمله دلایلی است که باعث ازدحام و شلوغی جایگاه‌ها شده است.
● قطعی برق
بیژن حاج محمدرضا، رییس سندیکای جایگاه‌داران، قطعی برق را یکی از عوامل شلوغی جایگاه‌ها می‌داند.
به گفته وی حدود ۵۰درصد جایگاه‌ها مجهز به ژنراتور برق هستند و با موافقت شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، قرار است که بقیه جایگاه‌ها هم به ژنراتور برق مجهز شوند. البته کارایی ژنراتورهای برق تنها برای دو ساعت است و در مواقعی که ساعات خاموشی بیشتر از دو ساعت باشد کارایی خود را از دست می‌دهند.
● کارت هوشمند
اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین و صدور کارت هوشمند جهت سوخت‌گیری در ابتدا با هدف منظم شدن روند سوخت‌گیری انجام شد؛ اما امروز استفاده از کارت یکی از عواملی است که منجر به شلوغی جایگاه‌ها شده است.
حاج محمدرضا در توضیح این مساله می‌گوید: «کارت‌های هوشمند سوخت بر اثر استفاده زیاد مستهلک شده‌اند و گاهی لازم است که چند بار وارد دستگاه شوند تا عمل کنند. علاوه بر این مساله خرابی دستگاه‌ها و سیستم کارت‌خوان نیز باعث افزایش زمان سوخت‌گیری و به تبع آن شلوغی جایگاه‌ها شده است.
● بازار غیررسمی فروش بنزین
بخشی از حجم ترافیکی جایگاه‌ها در ابتدای هر ماه می‌تواند به خاطر بازار غیررسمی باشد که در زمینه فروش بنزین ایجاد می‌شود. در واقع خودروهایی که آخر هر ماه از سهمیه اضافی برخوردارند مثل وانت‌بارها یا تاکسی‌ها اقدام به فروش بنزین با قیمت ارزان‌تر می‌کنند که با شروع ماه بعد میزان ترافیک ایجاد شده ناشی از این کار ۲۰ تا ۳۰درصد کاهش می‌یابد.
● سوخت‌گیری ناقص
با آغاز دور دوم سهمیه‌بندی بنزین و برداشته شدن یارانه بنزین خودروهای بالاتر از ۲۰۰۰سی‌سی داخلی و ۱۳۰۰سی‌سی وارداتی، دریافت بنزین به قیمت آزاد (لیتری ۴۰۰تومان) بدون نیاز به کارت و افزایش قیمت بنزین سوپر از ۱۴۰تومان به ۵۴۰تومان به ازای هر لیتر و تعدیل سهمیه بنزین خودروهای عمومی از ابتدای تیر از جمله دلایل دیگر آغاز ازدحام نامتعارف جایگاه‌ها از ابتدای تابستان امسال است. در واقع گرانی قیمت بنزین آزاد و قطع سهمیه برخی از خودروها باعث شده که اگر فردی بخواهد به طور متوسط ۵۰لیتر بنزین وارد باک خودروی خود کند باید ۲۰هزار تومان پرداخت کند. بنابراین افراد ترجیح می‌دهند که دفعات مراجعه خود را بیشتر کنند که همین امر باعث شلوغی جایگاه‌ها می‌شود.
● کمبود جایگاه
کمبود جایگاه‌های توزیع فرآورده‌های نفتی مشکل دیگری است که هر روز پررنگ‌تر می‌شود. به گونه‌ای که هم‌اینک بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ جایگاه در تهران فعالیت می‌کنند که لازم است به ۴۰۰ مورد افزایش پیدا کند. با توجه به اینکه طی ۳۰ سال گذشته تعداد جایگاه‌های بنزین ایجاد شده در تهران کمتر از جایگاه‌های تعطیل شده بوده است لزوم توجه به این امر و افزایش تعداد جایگاه‌ها طی یک برنامه بلندمدت الزامی است.

غزاله طایفه
سید سعید وکیلی
http://thebankers.blogfa.com