مهاجران؛ شهروند یا شهرنشین

نتایج تحقیقات جامعه‌شناسان شهری نشان داده كه میزان تعلق اجتماعی شهروندان ضعیف است و شهروندان نسبت به محیط زندگی خود احساس تعلق و یگانگی ندارند.
ساختار زندگی شهری شرایطی را ایجاد كرده كه منافع عمومی در مقابل منافع شخصی رنگ باخته است. فردی كه از روستا به شهر مهاجرت می‌كند، بعد از اقامت به‌عنوان شهرنشین محسوب می‌شود، اما هنگامی كه با قوانین و مقررات و مناسبات محیط جدید آشنا می‌شود، آن را پذیرفته و قواعد آن را رعایت نماید شهروند خواهد شد.
گسترش شهرها در نتیجه افزایش جمعیت و مهاجرت از روستاها پدید آمده است، همچنین مهاجرت از روستا به شهر باعث تراكم جمعیت شهر می‌شود و این در حالی‌است كه مهاجران وارد شده به شهر با اوضاع و احوال زندگی شهری خو نگرفته‌اند.
روند سریع انتقال جمعیت از روستا به شهر در برخی شهرها با ایجاد منابع و امكانات كافی شهری مانند مسكن، آب، برق و... همراه نبوده است و كمبودهایی احساس شده است. از طرف دیگر افزایش جمعیت، گسترش فیزیكی شهر را در پی داشته و ارائه خدمات شهری را مشكل كرده است.
بدین ترتیب مشكل مسكن، كمبود فضای سبز كافی، آلودگی هوا ناشی از تردد اتومبیل‌ها، حاشیه‎نشینی و بیكاری، از جمله عوامل نارضایتی شهری است.
از سوی دیگر آگاهی از نیازها و مسائل مردم و بررسی نگرش آنان در میزان نقشی كه می‌توانند در رفع مشكلات شهری داشته باشند، زمینه مساعدی برای برقراری ارتباط منطقی و صحیح بین نهاد خدمت‌رسان به شهروندان و خود شهروندان فراهم ساخته و اعتماد میان شهروندان و مدیریت شهری برقرار می‌شود.
مشـــاركت شهروندان در مدیریت شهری می‌تواند در تأمین منابع اقتصادی، كاهش هزینه خدمات، افزایش انسجام اجتماعی، كاهش آسیب‌ها و تنش‌های ناشی از زندگی شهری و رضایت شهروندان مؤثر باشد.
بدین ترتیب اگر بررسی نگرش شهروندان از مشاركت در مدیریت شهری بعنوان هدف اصلی قرار گیرد، مشاركت فرآیندی توصیف شده است كه توسط آن مردم می‌توانند خود را سازمان دهند و از طریق آن در فعالیت‌های توسعه محلی اظهار نظر كنند، همچنین روابط اجتماعی و تعامل‌ها یكی از عوامل مهم در ایجاد احساس تعلق عنوان شده بطوری كه تعامل اجتماعی خمیرمایه هسته مركزی گروه یا اجتماع را تشكیل می‌دهد و در شكل گیری جمعی متشكل از افراد، نقش برجسته‌ای ایفا می‌كند.
از این رو مدیریت شهری در صورتی می‌تواند موفق باشد كه از پایین‌ترین سطح تا بالاترین سطح در آن مدیریت كلان شهری، مدیریت شهری - مناطق شهری - نواحی شهری و محلات شهری به عنوان لایه‌های سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری وجود داشته ‌باشد.در این میان بحث مشاركت از نظر كیفیت و كمیت مطرح است.
در نظام مدیریت مردمی، هدف این است كه همه حضور داشته باشند، همه عناصری كه در مدیریت شهری مؤثر هستند باید بتوانند به سهم خود در این امر مشاركت كنند از جمله عناصر دولتی، محلی، بخش خصوصی و...
راه حل مناسب در پدید آمدن حركت‌های اجتماعی باید با مشاركت محله‌ها صورت گیرد، در حقیقت باید سازمان‌های مشاركتی در واحد محله شكل بگیرد و عزم ملی با حركت‌های اجتماعی پیوند بخورد.
هنگامی كه شهروندان نسبت به محیط اجتماعی خود احساس تعلق نمایند، شرایط لازم برای اجتماعی اخلاقی فراهم می‌شود و با افزایش تعلق اجتماعی مشاركت اجتماعی نیز افزایش می‌یابد.
در واقع می‌توان گفت ارتباط معنی‌داری بین میزان توانایی شهروندان برای كنش‌های مشاركتی در امور شهری و میزان مشاركت آنها وجود دارد. بر این اساس هر قدر شهروندان احساس قوی‌تری برای فعالیت‌های مشاركتی خود داشته‌باشند به همان نسبت بر میزان مشاركت آنها افزوده خواهد شد.
در این میان آمارهای جهانی نشان می‌دهد مردان بیشتر از زنان مشاركت دارند، تحصیلكرده‌ها بیشتر مشاركت دارند، شهرنشینان بیش از روستائیان، افراد سنین ۳۵ تا ۵۵ سال بیش از جوانترها، متأهلین بیش از مجردین و ساكنین قدیمی محله بیش از تازه واردین، مشاركت دارند.
بسیاری از جامعه‌شناسان شهری بر این باورند كه دلایل اصلی پایین آمدن مشاركت شهروندان در اداره شهر با موضوع تعلق خاطر آنها با شهر ارتباط معنا داری دارد.
یكی از دلالی اصلی این كه بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیقات جامعه‌شناسان شهری؛ میزان تعلق اجتماعی شهروندان ضعیف است، آن است كه تهران بیش از آنكه دارای شهروند باشد،‌ افراد شهرنشین دارد.
چنان كه در سطور پیش نیز اشاره شد فردی كه از روستا به شهر مهاجرت می‌كند، بعد از اقامت به‌عنوان شهرنشین محسوب می‌شود، اما هنگامی كه با قوانین و مقررات و مناسبات محیط جدید آشنا می‌شود، آن را پذیرفته و قواعد آن را رعایت نماید شهروند خواهد شد و چنانچه نسبت به آن احساس تعلق نماید، منافع عمومی برای او به اندازه منافع فردی اهمیت می‌یابد و در این شرایط مشاركت اجتماعی در امور شهری خواهد داشت.
بنابر آن بهتر است با افزایش برنامه‌های آموزش فرهنگی و اجتماعی، حقوق زندگی شهری به شهروندان شناسانده و زمینه مشاركت اجتماعی آنان در مدیریت شهری فراهم شود.
نزدیك‌ترین مفهومی كه از مشاركت اجتماعی در ذهن مردم ایجاد می‌شود، مشاركت در رعایت قوانین و مقررات شهری و مشاركت در ارائه كمك فكری است و دورترین مفهومی كه از مشاركت در ذهن افراد ایجاد می‌شود، مشاركت عملی و اجرایی است.
در حقیقت شهروندان در اموری كه جنبه قانونی پیدا می‌كند و جزء الزامات زندگی شهری است (نظیر رعایت قوانین و مقررات شهری) و نیز در اموری كه آسانتر است (ارائه پیشنهاد و نظر) آمادگی بیشتری برای مشاركت دارند.

منبع : روزنامه همشهری