آنفلوانزای پرندگان طغیان نو

بیماری خطرناک آنفلوانزای پرندگان چند صباحی است که صدر اخبار پزشکی و سلامت را در تمام رسانه‌های جهان به خود اختصاص داده است و به‌طور مداوم اخباری مبنی بر مشاهده موارد جدیدی از این بیماری در سراسر جهان به گوش می‌رسد.
جدیدترین گزارش‌های فائو (سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل) و سازمان جهانی بهداشت از گسترش مجدد این بیماری در بین انسان‌ها و پرندگان حکایت دارد. اخیرا آنفلوانزای پرندگان در ۱۵ کشور شیوع پیدا کرده است.
خطرناک‌ترین نوع ویروس ایجادکننده این بیماری H۵N۱نام دارد که می‌تواند باعث ایجاد یک همه گیری جهانی شود. H۵N۱تاکنون باعث مرگ میلیون‌ها قطعه مرغ و خروس و سایر طیور وحشی و اهلی در آسیا، آفریقا و اروپا شده است.
در حال حاضر اصلی‌ترین نگرانی احتمال انتقال بیماری آنفلوانزای پرندگان از انسان به انسان است که درصورت وقوع چنین حادثه‌ای دنیا در خطر یک همه گیری مرگبار قرار خواهد گرفت.
دانشمندان نگرانند که شاید ویروس H۵N۱با ویروس آنفلوانزای انسانی وارد فعل و انفعالات ژنتیکی شده و گونه‌ای بسیار خطرناک از ویروس آنفلوانزا ایجاد شود که به راحتی قابل انتقال به انسان باشد.
در حال حاضر این ویروس فقط درصورت تماس مستقیم با پرنده بیمار یا مصرف فراورده‌های پرندگان آلوده یا تماس با سطوح آلوده به انسان منتقل می‌شود و انتقال از انسان به انسان فقط درصورت تماس بسیار نزدیک و مداوم با افراد بیمار گزارش شده است. بیش از نصف نمونه‌های انسانی مبتلا به آنفلوانزای پرندگان از بین رفتند که اغلب آنها کودک بوده‌اند.
اگرچه شیوع آنفلوانزا، جنبه‌ای تاریخی دارد، اما نخستین همه گیری جدید ویروس در سال ۱۹۹۷ اتفاق افتاد.
در سال ۲۰۰۷ نیز بیماری شیوع دیگری داشت که به مرگ ۲۰۶ انسان منتهی شد. از دسامبر سال ۲۰۰۷ میلادی کشورهای بنگلادش، بنین، چین، مصر، آلمان، هندوستان، اندونزی، ایران، فلسطین، میانمار، لهستان، روسیه، اکراین، ترکیه و ویتنام شیوع گونه جدیدی از ویروسH۵N۱ را در محلهای نگهداری و پرورش طیورگزارش کرده‌اند.
اگر چند مورد بیماری پرندگان وحشی در کشورهای چین، انگلیس و لهستان را کنار بگذاریم اغلب موارد تأیید شده این همه گیری در میان پرندگان اهلی نظیر جوجه‌ها، بوقلمونها، اردک‌ها و غازها مشاهده شده است.
ژوزف دومنک مسئول امور پرندگان فائو به رویترز می‌گوید: «پیشرفت‌های مناسبی در سطح جهانی برای تحت کنترل گرفتن ویروسH۵N۱ آنفلوانزای پرندگان صورت گرفته است و ما برای مقابله با این بیماری نسبت به ۳ سال قبل به مراتب آماده‌تر هستیم.
نظارت، تشخیص زودهنگام و درمان فوری به شکل قابل توجهی بهبود یافته و بسیاری از کشورهایی که جدیدا مورد هجوم ویروس این بیماری قرار گرفته‌اند قادرند ویروس را از مراکر پرورش و نگهداری طیور حذف کنند. »
دومنک اما اضافه می‌کند:: «اما بحران مربوط به ویروسH۵N۱ آنفلوانزای پرندگان هنوز حل نشده و در کشورهای اندونزی، بنگلادش و مصر به رغم تمامی تلاشهای صورت گرفته به یک بیماری ریشه دار تبدیل شده است.»
دومنک درباره شیوع بیماری در میان انسان می‌گوید: «کشورها باید همچنان به دقت شرایط تغییر و تحول بیماری را تحت نظر داشته باشند. ویروس برای انسان مسری‌تر از گذشته نیست، اما همچنان در بخش‌هایی از آسیا، آفریقا و حتی شاید اروپا پایدار و مقاوم باقی مانده است. به‌همین دلیل کماکان احتمال بروز یک همه گیری جهانی آنفلوانزای پرندگان وجود دارد.»
دومنک با ذکر مثال هایی از چند کشور اشاره می‌کند؛ مثلا در هندوستان تلاش برای کنترل بدترین نوع شیوع آنفلوانزای پرندگان در بنگال غربی به نتیجه مثبت رسیده است.
اندونزی همچنان یکی از آلوده‌ترین کشورها در این زمینه محسوب می‌شود. از ۳۳ ایالت این کشور ۳۱ ایالت از سال ۲۰۰۴ تاکنون آلوده شده‌اند و آمار بیماری در آنها سنگین بوده است.
نکته این است که آمار بیمار شدن مداوم نمونه‌های انسانی باعث نگرانی سازمانهای جهانی شده است. دومنک می‌گوید: «تحقیقات ما نشان می‌دهد تغییرات ویروس جدید H۵N۱ آنفلوانزای پرندگان در اندونزی باعث ایجاد بیماری شده و این احتمال وجود دارد که واکسن‌های فعلی ما محافظت کامل دربرابر آن ایجاد نکنند.بنابراین انجام تحقیقات جدید برای ساخت واکسن‌های بهتر برای واکسینه کردن طیور ضروری بنظر می‌رسد.»
دولت اندونزی و فائو با همکاری یکدیگر در حال اجرای یک برنامه برای بررسی فعالیت ویروس و حل مشکل بیماری به‌شکل دقیقتر هستند. در بنگلادش از ۶۴ منطقه ۲۱ منطقه با ویروسH۵N۱ آلوده شده و به نظر می‌رسد که وخامت اوضاع در حال تشدید است.
بیماری در کشور حالت همه گیری پیدا کرده و مراقبت و کنترل مناطق گوناگون برای جلوگیری از انتقال ویروس بین استان‌های بنگلادش بی‌نتیجه بوده است. فائو برای حمایت دولت و تقویت امکانات آنها برای تحت کنترل درآوردن بیماری امکانات و نیروهای بیشتری به بنگلادش اعزام کرده است.
دومنک اشاره می‌کند که مصر در مقابله با آنفلوانزای پرندگان به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کرده ولی شیوع اخیر بیماری نشان می‌دهد امکانات بهداشتی و درمانی این کشور باید تقویت شود.
او می‌گوید: «گزارش شیوع جدید بیماری در مراکز پرورش و نگهداری طیور نشان می‌دهد ضدعفونی‌کردن، کشتار طیور بیمار، کنترل حمل‌ونقل و حفاظت زیستی از مزارع و بازارها همچنان ناکافی است و باید تقویت شود. برنامه واکسیناسیون در مزارع صنعتی عموماَ موفقیت آمیز بوده است اما نتیجه آن در مورد تولیدی‌های کوچک رضایت بخش نیست. »
به‌دنبال موفقیت اولیه واکسیناسیون در مراکز صنعتی پرورش و نگهداری طیور ممکن است میزان موفقیت کنترل بیماری دچار تزلزل شود.
بیماری این شانس را پیدا کرد تا در بخش‌های صنعتی مجددا ظاهر شود و به نظر می‌رسد حاصل این قضیه گسترش مجدد بیماری در مناطق روستایی باشد. دومنک همچنین تأکید می‌کند که شانس بالقوه تغییرات ویروس باید در درازمدت مد نظر قرار گیرد. فائو برای تقویت تمام زمینه‌های تشخیص، کنترل و جلوگیری از گسترش بیماری همکاری نزدیکی را با دولت مصر آغاز کرده است.
در غرب آفریقا کشورهای بنین، غنا، نیجریه و توگو در سال ۲۰۰۷ با شیوع آنفلوانزای پرندگان روبه‌رو شدند. دومنک می‌گوید: «تثبیت ویروس در یک منطقه بسیار خطرناک است.
رخش ویروس در نیجریه می‌تواند بالقوه منبع عفونت برای کشورهای همسایه باشد. گرچه دولت نیجریه تلاش شدید و قابل توجهی برای کنترل بیماری در مراکز پرورش و نگهداری طیور داشته است. » به هرحال فائو در حال کمک رسانی به تمامی کشورهای این منطقه برای کنترل و پیشگیری از بیماری است.
در اروپا، آلمان، لهستان، روسیه و انگلیس، اخیرا از شیوع یک آنفلوانزای پرندگان دیگر خبر داده‌اند. دومنک می‌گوید: «تشخیص و درمان سریع در تمام کشورها به خصوص در کشورهای اتحادیه اروپا در کنترل بیماری بسیار مؤثر خواهد بود اما در حال حاضر ما شاهد عفونت های ویروسی در مرغداری‌ها هستیم که توسط پرندگان وحشی منتقل نشده‌اند.
این مسئله سؤالات زیادی را برای ما ایجاد کرده است. اینکه آیا راه‌های انتقال دیگری برای این بیماری وجود دارد یا اینکه آیا پرندگانی مثل اردک‌ها می‌توانند منبعی برای زندگی ویروس آنفلوانزای پرندگان باشند؟»
دومنک توصیه می‌کند: «نظارت و کنترل سریع و دخالت به موقع درمانی، حفاظت زیستی، واکسیناسیون مناسب، از بین بردن پرندگان بیمار و تقویت خدمات دامپزشکی عوامل کلیدی برای کنترل موفقیت آمیز بیماری آنفلوانزای پرندگان H۵N۱ در هر منطقه محسوب می‌شوند.»

دکتر علیرضا آشوری

منبع : روزنامه همشهری