فترتی تازه در مذاکرات صلح

اخبار سرزمین های اشغالی حتی اخبار مربوط به جام جهانی فوتبال را هم تحت الشعاع قرار داده است. تا همین چند روز پیش كه حماس تا حدودی در قبال پذیرش مذاكره با اسرائیل نرم تر شده بود، بسیاری از تحلیلگران با خوشبینی می گفتند امید برای آنكه یك مصالحه - هر چند شكننده- میان حماس و تل آویو ایجاد شود، وجود دارد و بالاخره مراد اروپاییان در این باره كه پس از به رسمیت شناختن ضمنی دولت حماس، این گروه جهادی مناسبات مربوط به مبصر كلاس را درك كند و با تمكین به آن راه را برای بهبود شرایط و ایجاد دولت مستقل فلسطینی هموار سازد، حاصل خواهد شد.
در واقع عذر خواهی ایهود اولمرت نخست وزیر رژیم صهیونیستی به خاطر آنچه كه او كشتار غیرنظامیان فلسطینی از سوی سربازان اسرائیل می نامید نقطه اوج این امیدواری بود به ویژه آنكه اولمرت در گفت وگو با خبرنگاران وعده داده بود به زودی با محمود عباس دیدار كند. اما در همین مورد نیز اولمرت خاطر نشان ساخته بود كه قدرت در دست حماس است. در همین حال، محمود عباس هم اعلام كرده بود كه یك كمیته فنی برای دیدار با اولمرت تشكیل شده و تدوین برنامه آتی صلح در سرزمین های اشغالی را بر عهده گرفته است. محمود عباس تاكید كرده بود كه قرار است این كمیته زمان و مكان دیدار با ایهود اولمرت را تعیین نماید. بر اساس همین اظهارات منابع فلسطینی پیش بینی می كردند كه دیدار میان محمودعباس و اولمرت حداكتر تا اوایل جولای آینده ( اواخر تیرماه ) برگزار شود. قرینه دیگری كه باعث امیدواری ناظران شده بود فعالیت دیپلماتیك برخی كشور های عرب برای وادار كردن حماس برای تن دادن به مصالحه بود. بالاخص مصر كه اوضاع سرزمین های فلسطینی را از نزدیك دنبال می كند و گاهی مقامات آن كشور نقش هایی هم در ساماندهی اوضاع بر عهده گرفته اند، اخیراً به شیوه های گوناگون سعی در تحت فشار گذاشتن گروه های جهادی كرد و از جمله حسنی مبارك از بشار اسد خواست تا حماس را برای نرمش بیشتر تحت فشار بگذارد.
با این حال حتی مصری ها هم با احتیاط درباره همكاری سوریه سخن می گفتند و یادآوری می كردند كه پیروزی حماس در انتخابات گذشته سرزمین های اشغالی تا حد زیادی حماس را در برابر فشار های غرب بر سر پرونده رفیق حریری مصون ساخته است. تحلیلگران مصری اضافه می كردند كه به این دلیل عقب نشینی حماس، سوریه را هم آسیب پذیر می سازد و براین پایه دمشق تمایل چندانی برای وادارساختن حماس برای چرخش در مواضعش را ندارد.
البته از آنجا كه در سرزمین های اشغالی اراده ای قوی برای برقراری یك صلح پایدار وجود ندارد، كوچك ترین اختلاف به معضلی مهم تبدیل می شود. برخی ناظران ریشه درگیری های حاضر را به موضوع همه پرسی برای سند وفاق ملی نسبت می دهند و می گویند اختلاف نظر میان حماس و ابومازن باعث شد تا برخی عناصر تندرو برای جلوگیری از برگزاری این همه پرسی دست به اقدامات تندروانه بزنند. این سند كه علاوه بر لزوم تشكیل دولت وحدت ملی و تاسیس كشور مستقل فلسطینی در مناطق ،۱۹۶۷ توقف عملیات مسلحانه در مناطق ۱۹۴۸ را خواستار می شود، بر پایان دادن به درگیری های مسلحانه تاكید می كند و سازمان آزادیبخش فلسطین را به عنوان تنها نماینده مردم فلسطین به رسمیت می شناسد. ناظران در باره این سند می گویند كه حمایت چهره های پرنفوذی مانند مروان برغوثی از تایید این سند در كنار حمایت قریب به ۷۵ درصدی شهروندان فلسطینی از سند وفاق ملی، برخی گروه های جهادی مخالف این سند، مانند حماس و جهاد اسلامی را در موقعیت دشواری قرار داده بود و نزدیك شدن به زمان این همه پرسی (چهارم مرداد ماه) بر این دشواری افزوده بود. این ناظران می گویند ممكن است تشنج حاضر كه با پاسخ خشونت بار و شدید اللحن اسرائیل مواجه شده، با هدف به تعویق انداختن و یا ناكام گذاردن همه پرسی سند وفاق ملی صورت گرفته باشد.
با این حال نمی توان تردید داشت كه اسرائیل بعد از به قدرت رسیدن حماس در انتخابات مجلس فلسطین همواره درصدد نشان دادن ضرب شستی به این گروه جهادی بوده است. تحلیلگران باتوجه به برنامه های ایهود اولمرت در ادامه دادن به آنچه كه اهداف شارون خوانده می شود، می گویند به قدرت رسیدن حماس در سرزمین های اشغالی در واقع بسیاری از برنامه های اولمرت را برهم ریخت و گام هایی كه شارون برای تحمیل صلح به فلسطینی ها برداشته بود را ناكام گذاشت. در این باره باید یادآوری كرد كه پیش از بیماری، شارون تلاش های نسبتاً موفقیت آمیزی را برای آن كه تشكیل دولت مستقل فلسطینی بدون حل شدن مسائل مهمی مانند دیوار حایل، اسیران فلسطینی، تعیین دقیق مرز ها و... صورت گیرد، انجام داده بود و پیروزی حماس با توجه به مواضع این گروه جهادی در باره برقراری صلح در سرزمین های اشغالی و ایجاد یك كشور مستقل فلسطینی تقریباً امید ها را برای به ثمر نشستن این تلاش ها، با یأس مواجه ساخت.
با این همه اكنون هیچ كس به خودش زحمت پیش بینی درباره آینده فلسطین را نمی دهد.
از دیدگاه ناظران امور خاورمیانه نه فقط در میان فلسطینی ها اراده ای منسجم و یكدست برای دستیابی به یك توافق اصولی- حداقل بر مبنای قرارداد صلح نقشه راه- وجود ندارد بلكه بر خلاف آنچه كه از سوی محافل آمریكایی اعلام می شود، مقامات تل آویو نیز تنها برای رفع تكلیف و توجیه عملیات خشونت بار خود علیه شهروندان فلسطینی، تظاهر به همراهی با طرح های صلح می كنند. چه، در موارد حساس و تعیین كننده ای اسرائیل با چشم بستن بر تعهدات خویش عملاً مذاكرات را ناكام و بی حاصل گذاشته است. از این رو اگر در چند هفته آینده نشانه هایی از فروكش كردن بحران و برقراری اوضاع عادی در سرزمین های اشغالی به چشم نخورد آنگاه ممكن است مجدداً دوره فترت دیگری برای پیگیری مذاكرات صلح به وجود آید. دوره ای كه پایان آن به همین زودی ها نخواهد بود.

نادر كریمی جونی

منبع : روزنامه شرق