شوالیه‌های مجازی

به خاطر دارم اولین نسل از بازی‌های رایانه‌ای و ویدئویی که وارد ایران شد محصول کارخانه «آتاری» بود که به سرعت در میان خانواده‌ها جا باز کرد و استقبال خوبی از آن شد. همان هواپیمایی که هیچگاه هم به آخر مسیرش نمی‌رسیدم، به یکی از سرگرمی‌های جذاب جوانان، نوجوانان و بزرگ‌ترها! تبدیل شد. بعدها هم که به تدریج کنسول‌ها و بازی‌های جدیدتر و پیچیده‌تر رایانه‌ای وارد شدند و شما مجبور نبودید در یک مسیر با همان هواپیمای کذایی در رفت‌وآمد باشید.
بازی‌هایی با گرافیک بالا، سه بعدی، پیچیده‌تر، هیجان‌انگیزتر و جذاب‌تر. اما تا کنون فکر کردید که بازی‌های رایانه‌ای و ویدئویی امروز چه جایگاهی پیدا کرده‌اند؟ آیا می‌دانید بازی‌های رایانه‌ای امروز دیگر فقط یک سرگرمی صرف نیستند؟ این را هم می‌دانید که بازی‌های رایانه‌ای نقش اصلی و موثری در آموزش، روانشناسی، پزشکی، صنعت و علوم دیگر دارند؟ در این نوشتار سعی داریم شما را یا گوشه‌هایی از استفاده و کاریرد بازی‌های رایانه‌ای در زندگی آشنا کنیم.
● انسان و بازی
انسان از بدو تولد نیاز به حرکت و جنبش جسمی و ذهنی دارد و بازی بخش مهمی از این نیاز است. هر فرد برای رشد ذهنی و اجتماعی خود، نیازمند اندیشه و تفکر است و بازی خمیر مایه این تفکر و اندیشه است. آمادگی جسمی و روحی برای مقابله با مشکلات بخشی از فلسفه بازی کودکان است، بنابراین، بازی هر چه گسترده‌تر، پیچیده تر و اجتماعی تر باشد کودک از مصونیت روانی بیشتری برخوردار می‌شود.
کشف دنیای اطراف بخش دیگری از فلسفه بازی است که کودک حس کنجکاوی خود را از این طریق ارضا می‌کند. بازی تن و روان کودک را ایمنی می‌بخشد و مسؤولیت‌های اجتماعی و اقتصادی را که در آینده باید بدون کشید به او می‌آموزد. کودک با بازی کردن موقعیتی بدست می‌آورد تا اعتقادات، احساسات و مشکلات خود را پیدا کند و مهارت‌های زندگی را بیاموزد.
امروز وقتی از «بازی» حرف می‌زنیم فقط و فقط بازی‌های فیزیکی که کودک خود و یا به همراه دوستان خود انجام می‌دهد نیست، توضیحات ذکر شده در باب اهمیت بازی، مشمول بازی‌های معمول و مرسوم و بازی‌های رایانه‌ایست. بازی‌های رایانه‌ای که امروز دیگر جای خود را در بین جوامع به عنوان تفریح و سرگرمی به خوبی باز کرده است، الگوهای رفتاری افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علاوه بر این می‌تواند آرمان‌های مخاطبان را به شدت دگرگون کند.
در دنیای امروز بازی‌های الکترونیکی بازی‌های قدیمی را به فراموشخانه سپرده‌اند. بازی‌های الکترونیکی در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه ضمن تاثیرگذاری در روند تکاملی آموزش و تربیت افراد به یک صنعت تبدیل شده است، به سومین صنعت پول‌ساز دنیا. اما در ادامه خواهیم گفت که چه عواملی در رشد این صنعت در دنیا نقش داشته است.
گفتیم که بازی‌های رایانه‌ای و الکترونیکی به طور فراگیر و گسترده در بین افراد در جوامع مختلف مورد استتفاده قرار می‌گیرد. برای نشان دادن این گستردگی به نتایج تحقیقی که در همین زمینه در آمریکا صورت گرفته است، استناد می‌شود. این تحقیق نشان می دهد که ۶۹ درصد آمریکایی‌ها بازی های رایانه‌ای و ویدیویی انجام می‌دهند. میانگین سن کسانی که در آمریکا بازی می‌کنند ۳۳ سال است که ۳۱ درصد زیر ۱۸ سال، ۴۴ درصد بین ۱۸ تا ۴۹ و ۲۵ درصد از ۵۰ سال به بالا هستند.
همچنین ۶۲ درصد مردان و ۳۸ درصد زنان هستند. این تحقیق نشان می‌دهد که ۶۱ درصد از خانواده‌های آمریکایی اعتقاد دارند بازی‌ها یک قسمت مثبت از زندگی فرزندانشان است. ۳۵ درصد والدین آمریکایی نیز گفته‌اند که بازی‌های رایانه‌ای و ویدیویی انجام می‌دهند. در میان والدینی که بازی می‌کنند، ۸۰ درصد گفته‌اند که به همراه فرزندان خود بازی می‌کنند و ۶۶ درصد احساس می‌کنند که این کار باعث همبستگی خانواده شان می‌شود.
خانواده‌های مورد تحقیق در پاسخ به این پرسش که چرا بازی‌های رایانه‌ای را انجام می‌دهند به دلایلی چون درخواست فرزندانشان (۷۹%)، بازی کردن با بچه‌ها برای تمام خانواده‌ها سرگرم کننده است (%۷۵)، بازی کردن یک فرصت خوب برای اجتماعی کردن کودک است (۷۱%)، بازی کردن یک فرصت خوب برای نظارت بر محتوای بازی است (۶۲%)، اشاره کرده‌اند. این تحقیق و تحقیقات مشابه نشان می‌دهد که لازم است با دیدی فراخ‌تر و جدی‌تر به این‌ مسئله نگاه کرد.
● بازی و آموزش
امروز بسیاری از کارشناسان و متخصصین تعلیم و تربیت به نقش و جایگاه بازی‌های الکترونیکی در آموزش و تعلیم افراد پی‌برده‌اند. شکی نیست که در آینده بازی‌های رایانه‌ای جایگزین روش‌های آموزشی فعلی می‌شود و حتی در دانشگاه‌ها برای توسعه علم و دانش از روش‌های مشابه به بازی‌های رایانه‌ای استفاده خواهد شد.
نقش بازی در روند رشد جسمانی و روحی روانی افراد انکارناپذیر است. فرد بسیاری از مهارت‌های فردی و اجتماعی مورد نیاز برای زندگی آینده خود را از طریق همین بازی‌هایی که به نظر بسیاری بی‌اهمیت جلوه می‌کند می‌آموزد. اهمیت بازی در آموزش کودکان تا اندازه‌ای است که بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت سفارش می‌کنند، مطالب آموزشی در کلاس‌های درس از طریق بازی آموزش داده شود و نتایج حاصله گویای موفقیت استفاده از این شیوه است.
برخی نتایج تحقیقات درباره بازی‌های رایانه‌ای حاکی از آن است که این بازی‌ها منابع خوبی برای آموزش و یادگیری هستند و استفاده گروهی از این بازی‌ها تاثیر مثبت در پیشرفت تحصیلی و روابط اجتماعی کودکان دارد. از سوی دیگر این بازی‌ها می‌تواند به طور غیرمستقیم مهارت‌هایی را به افراد بیاموزند که باعث موفقیت‌های بزرگ او در زمینه‌های شغلی و تجاری شود.
آموزش از طریق بازی‌های الکترونیکی مختص آموزش کودکان و در دوره‌های ابتدایی نیست. این امر شامل آموزش در دوره دانشگاه نیز می‌شود، به طوری که در حال حاضر مواردی چون شبیه‌سازی هواپیما، کشتی و تولیدات صنعتی پیشرفته با روشی انجام می‌شود که به بازی‌های رایانه‌ای بسیار نزدیک هستند.
به عنوان مثال قبل از اینکه هواپیما تولید شود، این هواپیما به صورت نرم‌افزاری طراحی می‌شود و خلبان بر روی هواپیمای نرم‌افزاری سوار شده و در فضای مجازی پرواز می‌کند و می‌تواند تمام مانورها و حرکت‌های لازم را در اوج سیستم نرم‌افزاری که شبیه‌سازی همانند سیستم فیزیکی است، ببیند و بعد که تمام مانور کار را مناسب دید، به صورت سخت‌افزاری هواپیما را بسازد که این هیچ چیز نیست به جز بازی رایانه‌ای و دقیقاً همان روشی است که در بازی‌های رایانه‌ای به کار برده می‌شود.
بازی می‌تواند تثبیت‌کننده ارزش‌های پارادوکسیکال باشد. یعنی هم می‌تواند ارزش‌های مثبت و هم ارزش‌های منفی را تثبیت کند. باید این نکته را نیز گفت که همه سرگرمی‌ها دارای پیام و دارای تاثیر بر انسان‌ها هستند و تاثیر سرگرمی‌ها عمدتاً به صورت ناخودآگاه در زندگی افراد بروز خواهد‌ کرد.
شاید یکی دیگر از ابعاد دیگر ولی عمدتا پنهان بازی‌های رایانه‌ای افزایش دانش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری کاربران، ارتقای دانش زبان انگلیسی کاربران، افزایش قدرت تمرکز و توسعه فکری کاربران، افزایش توان کار گروهی کاربران، (زیرا بیشتر بازی‌های رایانه‌ای طوری طراحی شده‌اند که امکان بازی تیمی و گروهی در آنها وجود دارد)، ایجاد فرصت رقابت سالم، نوآوری و خلاقیت در جوانان، ارتقای بهره هوشی، عکس العمل سریع کاربران و افزایش توان نوآوری و خلاقیت در افراد باشد.
بسیاری از کشورها در سراسر دنیا پتانسیل کاربردی بازی‌های الکترونیکی را به خوبی درک کرده‌اند و در حال استفاده از آن هستند. برای مثال بد نیست بدانید که کودکان خیابانی در پایتخت آرژانتین به کمک بازی‌های رایانه‌ای مهارت‌های تازه می‌آموزند. مطالعات دو ساله موسسه Media بر روی کودکان خیابانی در بوئنوس‌آیرس نشان می‌دهد، انجام بازی‌های رایانه‌ای توسط این کودکان سبب پیشرفت مهارت‌هایی نظیر خواندن و نوشتن در آنان شده است.
بازی‌های رایانه‌ای همچنین سبب تقویت اراده این کودکان در یافتن شیوه‌های جدید برای غلبه بر موانع و رسیدن به هدف موردنظر شده و مهارت‌های اجتماعی آنان برای برقراری روابط اجتماعی را نیز بهبود می‌بخشد. این مطالعات همچنین نشان می‌دهد این بازی‌ها می‌توانند تاثیر بسزایی در بازگشت کودکان خیابانی به زندگی عادی و بطن جامعه داشته باشند.
بررسی‌ها نشان می‌دهند ۸ کودک از هر ۱۰ کودک خیابانی در پایتخت آرژانتین مشتری دائمی بازی‌های رایانه بوده و برای انجام این بازی‌ها به طور مداوم به کافی‌نت‌های موجود در این شهر مراجعه می‌کنند. کارشناسان معتقدند این کودکان با مراجعه به کافی‌نت‌ها شکاف دیجیتالی موجود در جامعه آرژانتین را بدون اینکه خود بدانند از میان می‌برند.
بعضی از کودکان خیابانی که به کافی‌نت‌های بوئنوس آیرس مراجعه می‌کنند، دارای نشانی ایمیل نیز بوده و از این طریق با دیگر همسالان خود در آرژانتین و سایر نقاط جهان ارتباط برقرار می‌کنند. روند روی آوردن کودکان خیابانی به بازی‌های اینترنتی در سایر کشورهای جهان نیز مشاهده شده است. تمامی این موارد از جنبه‌های علمی و کاربردی بازی‌های الکترونیکی در آموزش است.
● بازی و پزشکی
بازی‌های الکترونیکی و یا رایانه‌ای راه خود را به دنیای پزشکی نیز گشوده‌اند. امروز کابردهای زیادی از استفاده از این نوع سرگرمی هزاره سوم در درمان و علوم پزشکی توسط کارشناسان و متخصصین تعریف شده است. استفاده از بازی‌های رایانه ای در تولیدات صنعتی، تولیدات پزشکی و حتی در جراحی پزشکی، هم اکنون دارای کاربردهای فراوانی است.
برای مثال یک پزشک قبل از انجام یک عمل جراحی پیچیده قلب، از طریق سیستم مجازی عمل جراحی را انجام می‌دهد و پس از اتمام کار متوجه می‌شود که این کار را بر روی یک سیستم مجازی انجام داده است و بعد می‌تواند همین کار را بر روی سیستم حقیقی انجام دهد. همینطور از بازی‌های رایانه‌ای در درمان نیز استفاده می‌شود.
محققین نشان داده‌اند که استفاده سالمندان مبتلا به آلزایمر یا زوال عقل از بازی‌های رایانه‌ای موجب می‌شود فعالیت ذهنی آنان تقویت و به درمان دارویی آنها کمک شود. بررسی‌های جدید محققان نشان می‌دهد با اینکه بازی‌های رایانه‌ای می‌توانند مشکلات زیادی را به ویژه در کودکان به وجود آورند، استفاده از این بازی‌ها در مبتلایان به آلزایمر از فواید بسیار زیادی برخورداراست.
همچنین این تحقیقات نشان داد استفاده از اینترنت به ویژه برای فعالیت‌های سرگرمی می‌تواند با موفقیت بسیار بیشتری در مقایسه با روش‌های غیر اینترنتی همراه باشد. به گفته محققان فعالیت‌های اینترنتی که به صورت تعاملی هستند و امکان دخالت مستقیم بیمار را فراهم می‌کنند به بهبود عملکرد شناختی بیمار کمک زیادی می‌کنند.
با توجه به اینکه در سال‌های اخیر تعداد سالمندان در جهان افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است هر سال بر تعداد مبتلایان به آلزایمر افزوده می‌شود. هم اکنون درمان دارویی برای این بیماری وجود ندارد و به همین علت همه تلاش‌ها باید در جهت پیشگیری از بیماری باشد. همینطور تاثیر درمانی استفاده از بازی‌های الکترونیکی و رایانه‌ای در بیماری‌های روانشناختی به اثبات رسیده است.
روانشناسان با انجام آزمایشات گوناگون و بالینی تاثیر بازی‌ها را بر روی بیماری‌هایی چون کمرویی، نداشتن اعتماد به نفس، همینطور در بالا بردن مهارت‌هایی چون مهارت‌های‌فردی و گروهی، ارتقای حس تعامل افراد در گروه به اثبات رسانده‌اند.
● بازی و تبلیغات
یکی دیگر از کاربردهای عملی بازی‌های رایانه‌ای که به تازگی مورد توجه بسیاری از متخصصین و صاحبان صنعت قرار گرفته است استفاده از فضای بازی‌ها برای تبلیغات است. به عقیده تحلیلگران صنعت بازی‌های رایانه‌ای، تبلیغات تجاری بزودی جزیی جدا نشدنی از بازی‌های رایانه‌ای خواهد بود. تا به حال این تبلیغات روند ثابتی در بازی‌های مشهور رایانه‌ای نداشته است، ولی اکنون بیشتر شرکت‌های تولیدکننده بازی قصد دارند با گنجاندن بیلبورد و همچنین وجود محصولات با مارک‌های مشهور در بازی‌های استراتژی و ورزشی درآمدهای تازه‌ای برای خود داشته باشند.
در حال حاضر شرکت‌های بزرگ تجاری فقط در بازی‌های آنلاین اقدام به تبلیغات می‌کنند، چون ارتباط اینترنتی به نرم‌افزار این شرکت اجازه می‌دهد هنگام بازی توجه بازیکنان را به آگهی‌های تبلیغاتی جلب کنند. با مطرح شدن زمینه‌ها و بازی‌های تازه، امکانات تازه‌ای در شرکت‌ها قرار می‌گیرد. با نرم‌افزارهای جدید، شما یک لحظه تبلیغ سامسونگ را می‌بینید و یک دقیقه بعد تبلیغ تلفن همراه را مشاهده می‌کنید.
در همین حال شرکت‌های تبلیغاتی نیز به دنبال راه‌های جدیدی برای عرضه محصولاتشان به افراد ۱۸ تا ۳۴ ساله هستند که بشدت از تلویزیون و تبلیغات تلویزیونی دور می‌شوند و زمان بیشتری را با بازی‌های رایانه‌ای سر می‌کنند. این رویکرد می‌تواند منجر به گنجاندن مستقیم محصولات بیشتری در بازی‌های رایانه‌ای شود.
اوان ویلسون یک تحلیلگر صنعت بازی‌های رایانه‌ای می‌گوید: «این قدم بزرگی برای افزایش درآمدهای تبلیغاتی آنهاست و اکنون امری اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود.»
● آن روی سکه
مواردی که ذکر شد فقط اشاره‌ای کوتاه به تاثیر بازی‌های رایانه‌ای و الکترونیکی بود. نکته بسیار مهمی که وجود دارد و نباید نیز از آن گذشن این است که با وجود تمام مزایای ذکر شده، بازی‌های الکترونیکی هنوز مخالفان سرسخت خود را دارد. کسانی که بر ابعاد منفی استفاده از این بازی‌ها تاکید دارند. به عقیده این مخالفان از مشکلات استفاده از این بازی‌ها توسط کودکان اعتیاد این رده سنی به بازی است.
اعتیاد به بازی رایانه‌ای در میان بسیاری از کسانی که وقت زیادی برای این بازی‌ها می‌گذارند دیده می‌شود، طوری که نوجوان نمی‌تواند برای مدت طولانی بازی نکند و از لحاظ ذهنی خود را نیازمند بازی کردن می‌بیند. بسیاری از این افراد، هنگام خواب هم راحت نیستند و دچار کابوس می‌شوند. علاوه بر مشکلات ذهنی، بیماری‌های جسمی هم گریبانگیر نوجوانان معتاد به بازی‌های رایانه‌ای می‌شود.
درد مچ و گردن، از شایع‌ترین مسائل این نوجوانان است. علاوه بر آن کم شدن دید به دلیل خیره شدن ممتد به نمایشگر، یکی دیگر از شایع‌ترین آسیب‌های فیزیکی است. بازی زیاد و بدون استراحت گاه فرد را دچار حمله‌های شدید عصبی و بیماری صرع می‌کند. بسیاری از این کودکان به علت کم‌تحرکی و فعالیت کم فیزیکی دچار چاقی مفرط می‌شوند.
علاوه بر آن تحقیقات نشان می‌دهد اکثر نوجوانان معتاد به بازی‌های رایانه‌ای، دارای ضربان قلب و فشار خون بالا به دلیل استرس و هیجان بیش از اندازه‌اند. بسیاری از افرادی که درگیر این بازی‌ها می‌شوند، متوجه گذشت سریع زمان نمی‌شوند و حتی فراموش می‌کنند غذا بخورند. این مساله باعث شد یک نوجوان ژاپنی بعد از حدود ۱۷ ساعت بازی بدون وقفه بر اثر حمله قلبی جان خود را از دست بدهد.
اما نکته ظریفی نیز در این میان وجود دارد. هر پدیده تکنولوژیکی هم تبعات منفی دارد و هم تبعات مثبت. هر دو وجه این پدیده‌ها اجتناب‌ناپذیر هستند. اینجاست که نقش افراد در رویارویی با این پدیده‌ها پررنگ‌تر می‌نماید. در مورد استفاده از بازی‌ها باید گفت که عوارض منفی استفاده مفرط؛ دقت کنید: مفرط؛ از این بازی‌ها غیرقابل انکار است اما این مسئله نیز لازم به ذکر است که نمی‌توان مزایای استفاده از آن را هم نادیده گرفت.
اصلا لازم نیست فرزندان شما از بازی‌های رایانه‌ای محروم شوند، بلکه والدین باید در این زمینه نقش نظارتی بر عهده داشته باشند. با آموزش‌های صحیح و نظارت والدین و برنامه‌ریزی متخصصین می‌توان هر روز بر استفاده‌های مفید این نوع از بازی‌ها افزود. این بازی‌ها می‌توانند سبب درآمدزایی، سرمایه‌گذاری و افزایش منابع درآمدی کشورها شوند.
در حال حاضر یکی از منابع بسیار درآمدزا در کشورهای توسعه‌یافته و یا در حال توسعه بازی‌های رایانه‌ای است. هنگام برگزاری مسابقات گیم‌نت در کشورهایی همانند فرانسه بیش از ۲۰ هزار نفر تماشاگر بازی را از طریق رایانه‌ها کنترل می‌کنند و بدین ترتیب بازی‌های رایانه‌ای بازار اقتصادی بسیار بزرگی را پیش روی دارد.
چینی‌ها اصطلاحی دارند و می‌گویند: وقتی که دارد باد می‌وزد، عده‌ای در مقابل آن دیوار می‌سازند، و عده‌ای آسیاب. بسیاری از کشورها این شرایط را درک کرده‌اند و با سرمایه‌گذاری مناسب و آموزش درست از این آسیاب نهایت استفاده را می‌برند!

نویسنده : اهدا سلطانعلی‌زاده

منبع : تراشه