شکاف در قلعه دلار

کاهش ارزش دلار آمریکا به ضرر سایر بازارهای خارجی بوده است. کاهش زیاد ارزش دلار از سال ‌ ۲۰۰۰‌ بخش گسترده‌ای از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار داده و بخشی از کاهش ارزش آن در بازارهای جهانی دست کم به خاطر اعتصاب کارگران در خاورمیانه، از بین رفتن فرصت‌های شغلی در اروپا و پایان سیاحت‌ها و جهانگردی‌های آمریکایی‌های ثروتمند بوده است.
این مساله برای آمریکایی‌ها یک تغییر در اقتصاد جهانی است.
هنگامی که دلار قدرتمندتر بود، آمریکایی‌ها می‌توانستند اشتهای سیرنشدنی خود برای محصولات خارجی را به قیمت‌هایی ارزان تهیه کنند و به آمریکایی‌های که در خارج از این کشور بودند در حقیقت یک قدرت اقتصادی بدون رقیب می‌داد ولی هم‌اکنون که آمریکا سعی دارد از وقوع رکود اقتصادی جلوگیری کند، ناظران معتقدند دلار که هم اکنون از ارزش کم‌تری برخوردار است دارای تاثیرهای محسوس و نامحسوس نزولی است. «فرد برگستین» Fred Bergsten, که یک اقتصاددان آمریکایی و مدیر موسسهء اقتصاد بین‌المللی پیترسون مستقر در واشنگتن است می‌گوید: «برای ‌ ۱۰۰‌ سال دلار در اقتصاد جهانی حرف اول را می‌زد و هیچ رقابتی وجود نداشت. هیچ اقتصادی از نظر ابعاد به اندازهء اقتصاد آمریکا نبود ولی هم‌اکنون تمام این شرایط در حال تغییر است.»
طی هفت سال گذشته ارزش دلار در مقابل یورو بیش از ۴۰ ‌درصد کاهش یافته است و بیش‌ترین کاهش آن نیز در ماه گذشته رخ داد. با وجود این‌که طی هفته‌های اخیر اندکی ارزش دلار افزایش یافته است، ولی هنوز ‌۱۲‌درصد از ‌ ۱۱‌سپتامبر که اوج ارزش دلار در سال ۲۰۰۷‌بود پایین‌تر است. در حال حاضر این کاهش ارزش به اقتصاد آمریکا اجازه داده است به جمع‌آوری سرمایه بپردازد. محصولات آمریکایی شدیدا رقابتی شده‌اند و باعث شده است تا صادرات از محصولاتی بین تراکتورهای «کاترپیلار» تا هواپیماهای «بوئینگ» در بازار جهانی افزایش یابد.
با استفاده از همان منطقی که باعث شده بود به خاطر هزینهء کم‌تر تولید بسیاری از کارخانه‌های آمریکایی به چین انتقال یابند، هم‌اکنون تعدادی از شرکت‌های برجستهء اروپایی از جمله شرکت ایرباس درصدد راه‌اندازی خطوط تولید در آمریکا هستند.
ولی در حقیقت برای میلیون‌ها انسان در سراسر جهان، دلار ضعیف به یک نقطه سیاه مشکل ساز تبدیل شده است. به عنوان مثال «گنجی مونگای» ‌ Ngengi Mungai, که یک صادرکنندهء قهوهء نایروبیایی است، بین دلار کم ارزش‌تر و شیلینگ کنیا که به سرعت در حال قدرتمندتر شدن است گیر کرده است. شیلینگ نایروبی در سال جاری به خاطر رشد اقتصادی حاصل از صادراتی که در آفریقا صورت گرفته است ۱۲‌ درصد رشد داشته است.
او مجبور است قهوه‌های خود را همچون اکثر محصولات جهانی با واحد دلار که کم‌ارزش‌تر شده است معامله کند ولی پس از آن برای پرداخت هزینه‌های داخلی خود باید دلار را به شیلینگ که هم اکنون ارزشمندتر شده است تبدیل کند و این مساله باعث کاهش شدید درآمد سالانه او شده است. این وضعیت باعث شده است بسیاری دچار این تردید شوند که آیا دلار برای همیشه اعتبار خود را از دست داده است یا خیر به گونه‌ای که حتی «جیزی» که یکی از خواننده‌های رپ است در موزیک ویدیو اخیر خود دلار را به تمسخر گرفته است، در صحنه‌هایی که وجود هنگفت سرمایه در منطقهء منهتن نیویورک جشن گرفته می‌شود، دوربین‌ها مکررا به جای نشان دادن اسکناس‌های ‌ ۱۰۰‌دلاری اسکناس‌های ‌۵۰۰‌ یورویی را نمایش می‌دهند.
با وجودی که دلار هنوز گزینه اول برای صندوق‌های ذخایر ارزی و محصولات است، برخی کشورها اقدام به ایجاد تنوع در سهام‌های دلاری خود کرده و برخی دیگر نیز برخی محصولات خود را به قیمت‌هایی به غیر از دلار قیمت‌گذاری کرده‌اند.
در ماه مه، کشور کویت ثابت نگاه داشتن قیمت واحد پول خود در برابر دلار را کنار گذاشت و سایر کشورهای نفت خیز حوزهء خلیج‌فارس نیز تهدیدات مشابهی را انجام داده‌اند. شاید جالب‌ترین نکته این باشد که طی ماه‌های اخیر، یورو به عنوان بزرگ‌ترین گردش مالی جهانی از دلار پیش افتاده است. این مساله باعث شده است تا آمریکایی‌ها مجبور شوند میل خود برای محصولات خارجی را از تمامی ابعاد واقعی مورد تجدید نظر قرار دهند. به عنوان مثال فروش خودروهای تجملی انگلیسی همچون جگوار و لندروورها به خاطر کاهش ارزش دلار در آمریکا کاهش یافته و تعداد کم‌تری از توریست‌های آمریکای شمالی به انگلیس سفر می‌کنند. در مقایسهء سه ماههء سوم سال ‌ ۲۰۰۷‌با سه ماههء سوم سال گذشته، این سفرها ‌ ۱۰‌درصد کاهش یافته است.
شکاف ایجاد شده در پوشش زرهی دلار دست کم به تکبر آمریکایی که با قدرت خرید به دست می‌آید، ضربه وارد کرده است. این مساله در هیچ کجا بیش از خارج از این کشور برای آمریکایی‌ها قابل مشاهده نیست. «لاورن آملانی» ۴۸‌ساله که در مارس ‌ ۲۰۰۶‌به همراه همسر و پسر جوان خود از کالیفرنیا به پاریس مهاجرت کرده می‌گوید «این مساله سبک زندگی ما را تغییر داده است. یک وعده غذا به همراه پیتزا و نوشیدنی برای هر سه نفر ما بیش از ‌ ۷۵‌ دلار هزینه دارد و این خنده‌دار است!»
«اسلم» همسر آملانی که یک مدیر پروژه در دیزنی لند پاریس است حقوق خود را به دلار دریافت می‌کند. به استثنای ماه نوامبر که ارزش دلار در پی اظهارات خشن مقامات چینی شدیدا کاهش یافت، کاهش ارزش دلار به صورت تدریجی بوده است. مشخص نیست در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد، ارزش دلار به خاطر ترکیبی از نگرانی‌ها بر سر اقتصاد آمریکا، از جمله بحران بازپرداخت اقساط وام‌ها که ممکن است بدتر بشود کاهش یافته است. به گفتهء تحلیلگران، باوجودی که بسیار بعید به نظر می‌رسد، ولی کاهش سریع ارزش دلار می‌تواند بسیار فاجعه بار باشد. ادامهء کاهش جهانی ارزش دلار وزارت خزانه‌داری آمریکا را مجبور خواهد کرد به منظور محافظت از دلار نرخ بهره را افزایش دهد. این در حالی است که به منظور تحریک اقتصاد داخلی، آمریکا به نرخ بهره‌های پایین‌تری نیازمند است.
اثرات دلار کم ارزش‌تر رو به افزایش است. شرکت رولز- رویز طرح انتقال برخی فعالیت‌های خود از کارخانه‌ای در لیورپول به ایالت اوهایو را به تعویق انداخته است. شرکت ایرباس که رقیب اصلی شرکت آمریکایی بوئینگ است گفته است برخی تولیدات خود را به داخل آمریکا انتقال خواهد داد تا برخی هزینه‌های خود را که به یورو انجام می‌دهد جبران کند. باتوجه به کاهش ارزش دلار طی هفت سال گذشته، شرکت ایرباس خطوط مونتاژی را در شهرهای ‌ Wichita, و ‌ Mobile, در ایالت آلاباما و همچنین شهرهای مسکو و پکن راه‌اندازی کرده است. یکی از مقامات شرکت ایرباس در فرانسه می‌گوید: «هربار که ارزش یورو در برابر دلار ‌ ۱۰‌درصد افزایش یابد، ما یک میلیارد دلار در فعالیت‌های خود از دست می‌دهیم. هواپیماها با دلار آمریکا فروخته می‌شوند ولی اکثر هزینه‌های ما به یورو پرداخت می‌شود.» ضررها در اروپا چندان زیاد نبوده است زیرا هم‌اکنون آن‌ها می‌توانند با مقدار یورو کم‌تری مواد خام بیش‌تری که هنوز به دلار قیمت‌گذاری می‌شوند تهیه کنند.»علاوه بر آن اخیرا به خاطر نگرانی سرمایه‌گذاران از اینکه بازار املاک و مستغلات انگلیس ممکن است در معرض خطر همان عواملی که باعث ایجاد بحران رهن در آمریکا شد قرار داشته باشد پوند انگلیس نیز کم‌بهاتر شده است.
بسیاری از کشورهایی که قیمت واحد پولی خود به دلار را ثابت کرده بودند به خاطر اقدامات آمریکا در کاهش نرخ بهره متضرر شده‌اند. هرچند این اقدام ممکن است برای سیاستگذاران آمریکایی عاقلانه بوده باشد، ولی این اقدام برای اقتصادهای تازه خلیج فارس کاملا اشتباه است زیرا آن‌ها به خاطر رشد اقتصادی حاصل از فروش نفت شدیدا در معرض خطر قرار دارند. افزایش شدید درآمدهای نفتی به همراه کاهش ارزش دلار باعث افزایش نرخ تورم در کشورهای حوزهء خلیج فارس شده که بیش‌ترین فشار نیز به اقشار کم درآمد وارد می‌شود. طی ماه‌های اخیر هزاران تن از کارگران آسیای جنوبی که برای کار به دوبی سفر کرده بودند، بسیاری از اندوخته‌هایی که طی سال‌ها کار سخت به دست آورده بودند را از دست داده‌اند. با توجه به این‌که کارفرماها به کندی حاضر هستند حقوق ماهانهء کارگران را که ماهانه ۱۰۹ ‌دلار است افزایش دهند، به خاطر افزایش هزینهء سبزیجات، گاز شهری و سایر نیازها، پس‌انداز کارگران بسیار کاهش یافته است. این مساله باعث شد در پاییز جاری کارگران برج ‌ ۱۵۰‌طبقهء دوبی که قرار است بلندترین ساختمان جهان شود به خاطر کم بودن دستمزد دست به‌اعتصاب بزنند. «رام چاندرا» Ram Chandra, سنگ تراش ۳۳‌ساله هندی که پنج سال قبل برای ثروتمندشدن به امارات نقل مکان کرده است می‌گوید: «ما حتی یک سنت هم نداریم.» در کشور هند که طی ۱۸‌ماه اخیر ارزش دلار در برابر روپیه ۱۴‌درصد کاهش یافته است، پولی که او برای خانوادهء خود ارسال می‌کند به سرعت ارزش خود را از دست داده است. کاهش نقش دلار در افزایش تورم نیز باعث شده‌است تا در جهان ‌اسلام شهروندان و رهبران آن، از دلار ضعیف شده به عنوان عامل اتحادی برای احساسات ضدآمریکایی استفاده کنند.
محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهوری ایران پس از نشست ماه گذشته سران سازمان اوپک در عربستان به خبرنگاران گفته بود «آن‌ها نفت ما را می‌گیرند و به ما یک کاغذ بی‌ارزش می‌دهند.» در همین حال برخی کشورهایی که کنترل‌های شدیدی بر واحد پول خود دارند توانسته‌اند از کاهش ارزش دلار بهره‌مند شوند. به عنوان مثال کشور ویتنام که شدیدا واحد پولی خود را کنترل می‌کند در برابر دلار تقریبا ثبات داشته‌است و این مساله باعث شده است تا سرمایه‌گذارانی که از تایلند فراری شده‌اند به این کشور رو بیاورند.
در چین نیز که ارزها همچنان توسط یک گروه تحت کنترل دولت مبادله می‌شود، مقامات در برابر فشارهای بین‌المللی برای اجازه دادن به افزایش ارزش پول چین مقاومت کرده‌اند.ارزش واحد پول چین از سال ‌ ۲۰۰۵‌ تاکنون در برابر دلار ۱۱‌درصد افزایش داشته است ولی با ضعیف نگاه داشتن ارزش پول چین، شرکت‌های چینی توانسته‌اند با استفاده از رشد صادراتی که توسط دلار آمریکا صورت می‌گیرد محصولات خود را در کشورهایی که ارزش دلار شدیدا کاهش یافته است به قیمت ارزان‌تری به فروش برسانند. حتی در چین هم برخی شرکت‌ها دیگر حاضر به معامله کالاهای خود با دلار آمریکا نیستند. به عنوان مثال «لین جینگ» Lin Jing, مدیر فروش شرکت واردات و صادرات «شوانگیانگ شانگهای» که نوعی روغن صادر می‌کند می‌گوید این شرکت به جای دلار از مشتریان خارجی خود تقاضای یورو کرده است. به گفتهء لین، «استفاده از یورو به ما این امکان را می‌دهد تا ضررهای حاصل از تبدیل واحد پول چین به دلار کم ارزش شده را جبران کنیم.»

واشنگتن پست

منبع : روزنامه سرمایه