طبیعت و اخلاق

یادم هست زمانی که نوجوان بودم، ترجمه شعری زیبا از ویکتورهوگو را خواندم که مضمون آن چنین بود: «ای مردمی‌که آزادی می‌خواهید و از استبداد رنج می‌برید، می‌دانید چرا به آزادی نمی‌رسید؟ نگاهی به قفسی بیندازید که در گوشه خانه‌تان آویخته‌اید و پرنده‌ای که در آن قفس، اسیر شماست. او نیز در آرزوی آزادی است و تا زمانی که شما با بی‌رحمی‌ آزادی او را می‌ستانید، کسی نیز پیدا می‌شود که با بی‌رحمی ‌آزادی شما را سلب کند!»
اکنون که دارم این یادداشت را می‌نویسم، چند روز است که جنگل گلستان در آتش می‌سوزد. چند روز است که هزاران پرنده با جوجه‌های نوزادشان در آشیانه‌ها کباب می‌شوند و این گوشه‌ای از فاجعه‌ای است که از سوی ما بر محیط زیست ایران می‌رود.
تخریب وحشیانه جنگل‌ها، نابودی دریاچه‌ها و آلوده شدن رودها و چشمه‌ها، نابودی و شکار و اسارت بی‌رویه و سنگدلانه حیات‌وحش، آلودگی خفقان‌آور هوا و رویش نفرت‌انگیز سنگ و آهن و سیمان و آسفالت، نشانه‌های نازیبای حرص و آزی است که از نفس بی‌اخلاق ما زبانه می‌کشد و طبیعت سبز را می‌سوزاند و نابود می‌کند.
هر روز شهر‌ها بی‌درخت‌تر، جنگل‌ها تنک‌تر و عریان‌تر، چشمه‌ها و برکه‌ها خشک‌تر و آلوده‌تر و پرنده‌ها و ماهی‌ها، رنجورتر و اندک‌تر می‌شوند و وجدان عمومی ‌چنان که باید از این فاجعه آگاه و به آن معترض نیست.
پیشتر در همین ستون نوشته بودم که فضای سبز بیمارستان‌ها با شادابی و در نتیجه با رعایت اخلاق در آنها ارتباط مستقیم دارد. آنها که درخت‌ها را قطع می‌کنند تا فضای بیمارستانی بسازند، تبر به ریشه اخلاق پزشکی نیز می‌زنند و همانطور که نخاله‌های ساختمانی بر هم انباشته می‌شوند، بی‌اخلاقی نیز فضا را انباشته و آلوده می‌کند. همین نکته درباره اخلاق و در اینجا اخلاق پزشکی، در شهر ما و کشور ما نیز صادق است.
اگر پرنده‌ها نخوانند، اگر آب‌ها آلوده باشند، اگر درخت‌ها قطع شوند یا از بی‌آبی، زرد و رنجور باشند، اگر پشت پنجره‌ها جز دیوار بتونی و دود سیاه و صدای بوق و فریاد و دشنام رانندگانی که در ترافیک به هم پرخاش می‌کنند چیزی نباشد، این سوی پنجره‌ها هم اخلاق حاکم نخواهد بود.
بر اساس اخلاق پزشکی، بیماران و پزشکان حق دارند از حداقل فضای سبز در محیط کار و زندگی خود بهره‌مند باشند.
این حقی است که به عنوان پزشک و به عنوان شهروند و به عنوان پدران و مادران نسل آینده باید در راه احقاق آن تلاش کنیم؛ چه با کاشتن یک درخت، چه با آموزش به فرزندمان که زباله را در نهر آب نیفکند و چه با اعتراض به حریصان کوته‌بینی که طبیعت و فضای سبز را به اسم عمران و ساخت و ساز نابود می‌کنند یا آنهایی که به وظیفه خود در محافظت از میراث سبز کشور به شایستگی عمل نمی‌کنند.



دکتر کیارش آرامش
استادیار مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی

منبع : هفته نامه سپید