بلاتکلیفی موضوع خزر در وزارت خارجه ایران؟

تابستان امسال با جابجایی دو سفیر آغاز شد؛ ابوالفضل ظهره وند سفیر ایران در ایتالیا به تهران بازگشت و علیرضا شیخ عطار قائم مقام وزارت خارجه و مسئول پرونده دریای خزر، سفیر جدید ایران در آلمان معرفی شد تا دو ماه مانده به اجلاس سران خزر در باکو این موضوع در وزارت خارجه بازهم به حاشیه رود. هنوز مشخص نشده که چه کسی جایگزین شیخ عطار مسئول پرونده خزر خواهد شد.
آقای شیخ عطار که از سال ۱۳۶۹ کار خود را در دستگاه دیپلماسی ایران آغاز کرد، با در اختیار داشتن مسئولیت های مختلف در بخش های گوناگون این وزارتخانه، در نهایت با شروع بکار دولت نهم، معاونت اقتصادی وزارت خارجه را در عهده دار شد و پس از بروز برخی مسائل، زمینه های جابجایی وی از این مسئولیت فراهم شد، در همان زمان صحبت از انتخاب وی بعنوان سفیر ایران در بلژیک به میان آمد اما اینگونه نشد و وی با ارتقا مقام، بعنوان قائم مقام وزیر خارجه ادامه فعالیت داد.
از زمان مسئولیت علیرضا شیخ عطار در جایگاه قائم مقامی وزیر خارجه مدت کوتاهی نگذشته بود که وی پس از برکناری مهدی صفری از مسئولیت نماینده ویژه جمهوری اسلامی ایران در امور دریای خزر و مدیرکل کشورهای همسود (مشترک‌المنافع) وزارت امور خارجه ، جانشین او شد و ریاست کارگروه وضعیت حقوقی دریای خزر را نیز در کنار مسئولیت قبلی عهده دار شد. با وجود اینکه هنوز یک ماه از واگذاری این سمت به وی نگذشته است ، سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشور انتخاب آقای شیخ عطار به عنوان سفیر ایران در آلمان را اعلام می کند.
اما شیخ عطار اولین تجربه سفارت را در سال ۷۱ از سر گذرانده است. وی بین سال های ۷۱ تا ۷۷ سفیر جمهوری اسلامی ایران در هند بود و حال راهی یکی از مهم ترین کشورهای اتحادیه اروپا می شود که بی شک تعامل سازنده با این کشور می تواند اثرات قابل ملاحظه ای در ابعاد دیپلماتیک، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی برای ایران داشته باشد.
توجه به این نکته ضروری است که گرچه آلمان عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد نسیت اما در کنار پنج کشور عضو دائم این شورا چهارچوب گروه ۱+۵ را تشکیل داده و کشوری ذی نفوذ در بررسی مسائل هسته ای ایران و روند تحولات در این رابطه است.
این در حالی است که مهدی صفری که پیش از شیخ عطار مسئول مذاکرات دریای خزر بود و اکنون در سمت معاون اروپا- امریکای وزارت امور خارجه فعال است، از مسائل خزر فاصله گرفته است و در مسئولیت جدید مطابق با تحولات هسته ای ایران، مواضع تهران را در قالب سفرها و دیدار هایش با طرف های اروپایی مور تاکید قرار می دهد.
● خزر؛ موضوعی که لاینحل باقی مانده است
ادامه کار در موضوع دریای خزر در حالی که مسئول کارگروه وضعیت حقوقی این دریا اکنون مسئولیتی دیگر را عهده دار شده، در ابهام است. در بیست و دومین اجلاس گروه کاری ویژه تدوین کنوانسیون حقوقی دریای خزر که اواخر فروردین ماه سال جاری برگزار شد، مهدی صفری جای خود را به علیرضا شیخ عطار داد، اکنون در آستانه دور دیگری از اجلاس های خزر که قرار است در شهریور ماه برگزار شود، مسئول مذاکرات خزر تغییر یافته و هنوز مشخص نیست چه کسی ادامه مذاکرات پیرامون مسائل خزر و بویژه تعیین رژیم حقوقی آنرا بر عهده خواهد گرفت.
جالب توجه است که بلاتکلیفی موضوع رژیم حقوقی خزر که همچنان پس از برگزاری جلسات متعدد در سطوح مختلف بین کشورهای حاشیه خزر هنوز بجایی نرسیده است ، در شرایطی ادامه دارد که ایالات متحده امریکا با اقدامات خود بوضوح نشان می دهد که خواستار افزایش تعامل و تبادل با کشورهای این حوزه است. مایکل روبین، محقق "مؤسسة آمریکن اینترپرایز" در مقاله ای چنین تحلیل می کند که" ایالات متحده امریکا توجه خود را معطوف فعالیت های ایران در بخش عمده خاورمیانه کرده است و همانطور که امریکا مایل به ایجاد روابط با کشورهای خزر است، ایران نیز خواهان داشتنروابط با امریکای لاتین است. "، بر این اساس به نظر می رسد ایران و امریکا هر کدام بدنبال توسعه حریم امنیتی مورد نظر خود پیرامون کشورهای مستقر در نزدیکی طرف مقابل هستند که به لحاظ استراتژیک قابل توجه است.
به این ترتیب ایران به عنوان کشوری صاحب نفوذ در بین حاشیه نشینان خزر باید بیش از پیش درصدد نهایی شدن رژیم حقوقی خزر و خاتمه بخشیدن به شرایط مبهم کنونی باشد. در این میان هرگونه اهمال، کم توجهی و با بی تدبیری، قطعا نتایجی جبران ناپذیر خواهد داشت.نگرانی از اینکه جابجایی های مکرر و تغییرات پی در پی مسئول مذاکرات دریای خزر در وزارت خارجه شدت می گیرد.

نویسنده : مینا علی اسلام

منبع : دیپلماسی ایرانی