یک ساعت بعد

همهٔ ما الیشا گری (Elisha Gary) را به عنوان مخترع تلفن می‌شناختیم، اگر تنها اگر و الکساندر گراهام‌بل یک ساعت قبل از او به دفتر ثبت اختراعات نرفته بود. در عوض نام‌گری در تاریخ "موسیقی الکترونیک" به عنوان مخترع اولین ساز الکترونیکی ثبت شده است. حال اگر بخواهیم فهرستی از بدشناس‌ترین مردان تاریخ تهیه کنیم نام الیشاگری (Elisha Gary) بعد از Remo Giazotto۱ در ردیف دوم قرار می‌گیرد. به هر حال در کنار این بیاری بزرگ، او اختراع اولین ساز الکترونیکی را مدیون یک اتفاق تصادفی است.
الیشا‌گری در سال ۱۸۳۵ در ایالت اوهایو در آمریکا به دنیا آمد. در ۱۰ سالگی توانست دستگاه تلگراف مورس بسازد که مثل دستگاه واقعی کار می‌کرد. مرگ پدر و بیماری مادر او را واداشت تا در ۱۲ سالگی نان‌آور خانواده بشود و درس خواندن را رها کند. البته بعد‌ها توانست به دبیرستان برود و از درآمد کار نجاری، شهریهٔ مدرسه را بپردازد. درکالج مجذوب الکتریسیته شد. تشویق‌های معلم علوم و مدیر آزمایشگاه مدرسه آقای چارلز چرچیل باعث شد الیشا گری با علاقه و هدف‌مندی بیشتر الکترونیک و فناوری تلگراف را دنبال کند. تا مرز بیماری کار می‌کرد و دورهٔ کالج را در مدت ۵ سال به پایان رساند. در این مدت تجربیات بسیاری از طریق آزمون و خطا به دست آورد. خود او می‌گوید: " عادت کرده بودم هر چیزی را که می‌دیدم یا می‌خواندم تا آنجا که امکانات اجازه می‌داد، بسازم.
و محقق موسیقی باروک Remo Giazotto :
برای من این کار بهترین روش یادگیری و به ذهن سپردن قوانین علمی بود." در سال ۱۸۶۷ الیشا گری اولین مقالهٔ خود را که در مورد روکش کردن کابل‌های خطوط تلگراف و منظور بهبود فناوری تلگراف بود ارائه کرد. الیشا گری در طول زندگی‌اش توانست ۷۰ اختراع را به ثبت برساند.
در سال ۱۸۶۹ او و دوستش Enos Barton شرکت Gray & Barton را با سرمایهٔ اولیه ۴۰۰ دلار که مادرٍ Enos به آنها قرض داده بود به ثبت رساندند. مادر Enos این پول را از گروه گذاشتن خانه خود واقع در ایالت کالیفرنیا به دست آورده بود. البته این کار خانم بارتون در تاریخ سرمایه‌گذاری بی‌سابقه بود.
بعد از اختراع تلفن، شرکت Gray& Barton به سرعت خود را با فناوری Bell تطبیق داد و به تولید سامانه‌های تلفن رو آورد که این کار باعث شد به یکی از بزرگترین و پر‌اهمیت‌ترین شرکت‌های جهان در سال‌های اوایل قرن بیستم تبدیل شود.
الیشا گری مخترعی پر کار و نسبتاً موفق بود و مثل بقیهٔ مخترع‌ها او هم در مورد یکی از اختراعاتش شخص دیگری را به سرقت علمی و دزدیدن ایده‌اش متهم کرد. که داستان معروف دعوای بین آلیشا گری و گراهام‌بل بر سر اختراع "تلگراف سخن‌گو" یا "تلفن" یکی از داستان‌های جالب و اپیزودهای مربوط به ثبت اختراع است. الیشا‌گری ادعا کرد برای اولین بار او بود که ایدهٔ استفاده از نوای موسیقی به عنوان پیام‌های تلگراف در سال ۱۸۶۷ - وقتی که یک لولهٔ باریک فولادی مرتعش را در مداری شامل آهن‌ربای الکتریکی و یک کلید تلگراف قرار داد- به فکرش رسید.
وقتی کلید را می‌بست صدای موسیقی مانندی از آهن‌ربای الکتریکی می‌شنید. این اتفاق در نظر الیشا‌گری یک نعمت بزرگ بود که از طریق یک آزمایش تجربی و کاملاً تصادفی حاصل شده بود. بر‌خلاف گراهام‌بل که عادت داشت کار علمی کند و تمام منابع و مآخذ مورد استفاده‌اش را به صورت سند و مدرک معتبر ارائه دهد.
ولی جالب‌تر از داستان دعوای الیشا‌گری و گراهام‌بل داستانِ اختراع اولین ساز الکترونیکی توسط الیشا‌گری است. پاستور می‌گوید: " شانس همواره به ذهن آماده کمک می‌کند." در این مورد هم ایدهٔ ساخت "تلگراف موزیکال" از مشاهدهٔ یک بازی بچگانه به فکر الیشا‌گری رسید.
در اواخر فوریهٔ ۱۸۷۴ سروصدای بچه‌ها از حمام خانه توجه الیشا‌گری را به خود جلب کرد. در حمام، او دید که خواهرزادهٔ کوچک و بازی گوش‌ اش مشغول شوک‌دادن به بچه‌های همسایه با دستگاه‌های الکتریکی اوست. پسرک از همان دستگاه تلگراف با آن لولهٔ باریک فولادی در حال ارتعاش در مدار آهنربای الکتریکی برای بازی خود استفاده کرده بود. به طوریکه یک انتهای سیم‌پیچ ثانویه را لای درز وان حمام فرو کرده بود و انتهای دیگر را در دستش گرفته بود.
وقتی پسرک دست دیگر خود را به دیوارهٔ وان حمام می‌کشید، صدایی شبیه شیههٔ اسب تولید می‌شد. الیشا‌گری خودش دستگاه را امتحان کرد و فهمید که اگر دستش را محکم‌تر و با فشار بیشتری روی سطح وان حمام بکشد صدای بلندتری را می‌توان تولید کرد. همچنین فهمید وقتی فرکانس ارتعاش لولهٔ باریک فولادی را کم و زیاد کند صدای تولید شده هم مطابق آن تغییر، فرق می‌کند.سپس الیشا‌گری اختراع خود را بهبود بخشید. به جای وان حمام از یک ویالن و یک ورقه فولادی استفاده کرد.با پیگیری او در این جهت الیشا‌گری توانست "تلگراف موزیکال" را بسازد. که می‌توانست با استفاده از تعداد زیادی ا‏ٌسیلاتور (نوسان‌ساز) گسترهٔ صوتی ۲ اکتاو را به صورت تک نت از محل اولیه انتقال دهد. سپس الیشاگری فکر کرد چطور می‌شود یک آکورد (chord) را انتقال داد. چطور می‌شود تعداد زیادی نت را انتقال داد؟ به این منظور الیشاگری دستگاهی ساخت که با ۸ نوسان‌ساز که به وسیلهٔ یک ردیف کلید پیانو کنترل می‌شد، کار می‌کرد.
این دستگاه به سرعت، محبوب مردم آن زمان واقع شد و به این منظور الیشا‌گری یک نوع از این دستگاه را که دو اکتاو داشت ساخت و روانهٔ بازار کرد.الیشا گری اسم این دستگاه را تلگراف هارمونیک (Harmonic Telegraph) گذاشت.این چنین بود که در سال ۱۸۷۷ الیشا گری اولین کنسرت موسیقی الکترونیک در جهان را ترتیب داد و برگزار کرد.
آلیشا گری که در طول حیات خود ۷۰ اختراع را به ثبت رساند در روز ۲۱ ژانویهٔ سال ۱۹۰۱ در ماساچوست از دنیا رفت. در میان اسباب و اثاثیه‌ای که از او به جای مانده‌بود یک دست‌نویس پیدا شد که گویی در آن نارضایتی خود را از تلفن نوشته بود. در این متن آمده است: "تاریخ تلفن هیچگاه به طور کامل نوشته نشد، قسمتی از آن از دید همگان مخفی ماند، و قسمت بزرگی از آن با دروغ و دغل پیوند خورده و آنهایی هم که حقیقت را می‌دانند، مهر خاموشی بر لب زده‌اند، برخی را مرگ خاموش کرده و برخی نیز زیپی از جنس طلا به لب زده‌اند که از مردگان هم خاموش‌تر شده‌اند."اگرچه کسی او را به عنوان مخترع تلفن نمی‌شناسد ولی نام او در تاریخ موسیقی الکترونیک ثبت شده است.
محمدعلی پورخصائیان