پایگاه اطلاع‌رسانی گرانت‌های پژوهشی ایران

پیرامون موضوع موانع رشد پژوهش در کشور ما صحبت‌های زیادی شده و موارد زیادی در ابعاد گوناگون راهبردی، علمی، فرهنگی، نیروی انسانی ماهر، مسایل پشتیبانی، تجهیزاتی، امور استخدامی و پرسنلی، شدت دیوان سالاری، مسایل مربوط به معیشت و رفاه پژوهشگران و ... به عنوان مشکلات و موانع اصلی مورد بحث قرار گرفته‌اند و البته برای رفع این موانع تلاش‌های زیادی نیز صورت گرفته است. اما در این میان موضوع «کمبود بودجه‌های پژوهشی» بیش از سایر موضوعات مد نظر بوده است. همه ی کسانی که به نحوی با امور پژوهشی سروکار داشته اند اعم از پژوهشگران و مدیران پژوهش، مدیران اجرایی و... بر این باور مشترک بوده‌اند که بودجه‌های پژوهشی که تاکنون اختصاص داده شده متناسب با دورنمای علمی کشور نبوده‌است. در بیشتر کشورهای توسعه یافته، سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی بین ۱.۵ تا ۳ است.این میانگین در کشور ما همواره کمتر از ۱ درصد تولید ناخالص ملی بوده و گفته می‌شود که این رقم هیچ‌گاه از ۰.۶۵ درصد تولید ناخالص ملی فراتر نرفته است.
نکته ی مهمی که کمتر بدان پرداخته شده و کمتر به اهمیت آن توجه شده این است که همین بودجه محدود پژوهشی (خواه کمتر از ۱ درصد تولید ناخالص ملی یا بیشتر از آن) عمدتاً در اختیار دستگاه‌های اجرایی غیر دانشگاهی و نهادهای غیر پژوهشی قرار می‌گیرد؛ تخمین زده می‌شود که چیزی در حدود ۱۰ درصد از کل بودجه پژوهشی کشور در اختیار دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی قرار می‌گیرد در حالی که حدود ۹۰ درصد از پژوهشگران و امکانات پژوهشی کشور در دانشگاه‌ها متمرکز هستند! و باید بر این نکته تأکید شود که تمام دست‌آوردها و پیشرفت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها با همین بودجه بسیار محدود محقق شده است. راه حل مقطعی که دانشگاه‌ها برای این معضل یافته‌اند این بوده که دفاتر ارتباط با صنعت خود را فعال کنند و در جهت جذب بودجه‌های پژوهشی از سایر نهادها و ارگان‌ها تلاش کنند؛ تلاشی که همواره با موانع و چالش‌های خاص خود روبرو بوده است.
چنانچه تجارب کشورهای توسعه یافته را در این زمینه مرور کنیم به این نکته پی می‌بریم که در آن کشورها نیز وضعیت مشابهی وجود دارد و عمده بودجه‌های پژوهشی در خارج دانشگاه‌ها متمرکز‌هستند. اما نهادها و سازمان‌های دارای بودجه پژوهشی، نیازهای پژوهشی خود را به صورت شفاف اعلام می‌کنند تا پژوهشگران متخصص در آن زمینه بتوانند برای دریافت آن بودجه تلاشی رقابت‌آمیز داشته باشند.پژوهشگران نیز آموخته‌اند که برای تأمین بودجه‌های مورد نیاز خود تلاش کنند و منابع گوناگون را تجربه کنند و متکی به منابع محدود دانشگاه یا مرکز پژوهشی خود نباشند.
به زبان ساده،گرانت پژوهشی یا معادل فارسی آن "پژوهانه"،به معنی هزینه ای است که از طرف یک شخص یا یک سازمان جهت یک پروژه ی پژوهشی به پژوهشگر اعطا می شود. از آنجا که بدست آوردن یک گرانت ذاتا یک پدیده ی رقابتی است در دسترس بودن یک بانک اطلاعاتی حتی الامکان جامع در کنار توانایی مهارت درخواست گرانت جزو نیازهای پژوهشگران محسوب می شود.درکشورهای توسعه یافته سامانه‌های اطلاعاتی قدرتمندی ایجاد شده‌اند که به عنوان پل ارتباطی بین سفارش دهندگان خدمات پژوهشی (تأمین کنندگان مالی یا گرانت‌دهندگان) و انجام دهندگان خدمات پژوهشی (پژوهشگران یا گرانت‌گیرندگان) عمل می‌کنند.برای مثال در کشور آمریکا بیشتر گرانت ها از طیف گسترده ای از سازمانهای دولتی و شرکت ها و سازمانهای خصوصی تامین می شود که سالانه بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار می گردد.برای جستجوی گرانت های دولتی در این کشور می توان از طریق وبسایت اختصاص داده شده به آن استفاده نمود.جستجوی گرانت هایی که از طریق سازمانهای دیگر اعطا می گردد کمی مشکل تر است و وبسایت های گوناگونی جهت آن موجود است.
پایگاه پژوهانه به عنوان اولین پایگاه اطلاع‌رسانی گرانت‌های پژوهشی ایران در پی آن است که به عنوان پل ارتباطی بین سفارش دهندگان خدمات پژوهشی و پژوهشگران ایرانی عمل کند و سامانه‌ای برپا کند که از طریق آن پژوهشگران ایرانی به اخبار و اطلاعات منابع مالی پژوهشی قابل دسترس،دسترسی آسان و سریعی داشته باشند؛ و در مقابل مدیران دستگاه‌ها و نهادها نیز بتوانند اخبار و اطلاعات منابع مالی پژوهشی قابل عرضه خود را به آسانی منتشر نمایند.
هدف فرعی این پایگاه این است که با ایجاد این پل ارتباطی، تدریجاً برای ترویج فرهنگ «پژوهشگری حرفه‌ای» بسترسازی شود و این مفهوم به صورت غیر مستقیم ترویج شود که پژوهشگر باید برای استفاده از گرانت‌ها و منابع مالی پژوهشی گوناگون تلاش کند و گرانت‌های گوناگون را تجربه کند و متکی به منابع محدود دانشگاه یا مرکز پژوهشی خود نباشد. این موضوع می‌تواند در بلند مدت در ترویج فرهنگ «سفارشی شدن پژوهش» مؤثر باشد. از سوی دیگر تدریجاً این مفهوم ترویج می‌شود که بهتر است نهادها و سازمان‌های دارای بودجه پژوهشی، نیازهای پژوهشی خود را به صورت گرانت‌های شفاف اعلام کنند تا پژوهشگران متخصص در آن زمینه بتوانند برای دریافت آن بودجه تلاش کنند. همچنین می‌توان اخبار و اطلاعات منابع مالی پژوهشی خارجی که به صورت بالقوه برای پژوهشگران ایرانی قابل دسترس هستند را به سامانه افزود تا پژوهشگران ایرانی نیز بتوانند برای جذب آن‌ها نیز تلاش کنند.
در حال حاضر پایگاه پژوهانه در کنار اطلاعات گرانت‌ها و منابع مالی پژوهشی قابل دسترس برای پژوهشگران ایرانی، اطلاعات گرانت‌های خارجی،اطلاعاتی از قبیل برنامه ی سمینارهای علمی،نشریات معتبر علمی پژوهشی و اخبار علمی پژوهشی را نیز در اختیار پژوهشگر ایرانی قرار می دهد.با تکمیل بانک اطلاعاتی پژوهانه،این پایگاه می تواند به عنوان یک پایگاه آنلاین قوی و مفید برای پژوهشگر ایرانی مطرح گردد.

منبع : نشریه قاف