عصر طلای سیاه به پایان می‌رسد

سید عباس عاملی: به‌رغم این كه تیتر خبرها از بشكه‌ای 50 دلار بابت نفت خبر می‌دهند، كارخانه‌های انرژی و سرمایه‌گذاران آنها نسبت به جایگزین احتمالی نفت هیجان انگیز به نظر می‌رسند. این جایگزین احتمالی چیست؟ باد؟ نه. موج؟ نه. انرژی خورشیدی؟ نه. این جایگزین احتمالی گاز است. به عبارت دقیق‌تر می‌توان گفت: گاز منجمد شده كه به صورت گاز طبیعی مایع (اِل. اِن. جی) حمل می‌شود. انتظار می‌رود كه گاز به زودی، اهمیت پتروشیمی را برای اقتصاد جهانی پیدا كند. سناریو پردازان معتقدند كه گاز تا سال 2025 جای نفت را به عنوان مهمترین منبع انرژی جهان خواهد گرفت. در حالی كه طی قرن گذشته، رفته رفته بر اهمیت نفت افزوده شده، گاز به عنوان ناخواهری زشت نفت شناخته شده بود. وقتی كه گاز به صورت تصادفی كشف شد، یا در فضا سردرگم می‌شد و یا سوزانده می‌شد و به ندرت جمع‌آوری می‌شد. طی سال‌های اخیر تقاضا برای گاز به علت سبز بودن آن به شدت افزایش پیدا كرده است. گاز، بسیار تمیزتر از نفت و ذغال سنگ می‌سوزد و به همین دلیل برای استفاده در نیروگاه‌های برق، از كالیفرنیا گرفته تا چین، یك سوخت‌ ایده آل به حساب می‌آید.تا چند وقت پیش، یك مساله جلوی توسعه یافتن بازار جهانی گاز را گرفته بود، گاز در دمای اتاق، گازی شكل است، ولی نفت، مایعی است كه می‌توان آن را به راحتی منتقل كرد. گاز در قدیم احتیاج به سیستم‌های پیچیده لوله كشی داشت تا از سر چاه نفت به دست مشتری برسد. این بدان معنا بود كه عملا گاز در مكان‌هایی بیشتر استفاده می‌شد كه به مكان استخراج آن نزدیك‌تر باشد. افزایش ال.ان.جی، باعث افزایش امیدها شده است. گاز را می‌توان به سادگی در نزدیكی مكان استخراج به مایع تبدیل كرد، سپس در یخچال‌های تانكری به بازار حمل كرد. پس از آن می‌توان آن را در خارج از كشور دوباره به گاز تبدیل كرد و آن را وارد شبكه لوله‌ای كرد با بهره‌برداری از این تكنولوژی پیشرفته، گاز پتانسیل جایگزینی نفت را داراست.افزایش تقاضا برای گاز باعث سرمایه‌گذاری‌های كلانی در این زمینه شده است و همین مساله منجر به كاهش مخارج تهیه ال.ان.جی (گاز طبیعی مایع) شده است. تانكرهای حمل كننده ال.ان.جی در حال بزرگ‌تر شدن و در عین حال ارزان‌تر شدن هستند. با این حال حمل گاز بسیار هزینه بردارتر از حمل نفت است. تهیه 5 میلیون تن ال.ان.جی، چیزی در حدود 5 میلیارد دلار را طلب می‌كند. چنانچه یك مدیر ارشد گازی بیان می‌كند تنها تعداد محدودی از شركت‌ها می‌توانند وارد بازار گاز شوند. تحلیلگران پیش‌بینی می‌كنند كه طی دهه آینده 100 میلیارد دلار، برای گسترش صنعت ال.ان.جی سرمایه‌گذاری شود. این گسترش صنعت ال.ان.جی توسط آمریكا، دارنده بزرگ‌ترین بازار انرژی آمریكا، رهبری می‌شود. بازار آمریكا برای وارد كردن گاز كاملا رسیده است. واردات اندك امروز آمریكای شمالی می‌تواند طی دهه آینده به اندازه كل بازار امروز جهانی رشد پیدا كند. با این همه، كارشناسان انرژی در حال زدن زنگ خطر نسبت به افزایش واردات گاز در آمریكا هستند. به خصوص، آنها به 3 نگرانی اشاره می‌كنند كه گاز نیز همچون نفت دچار آن شود: 1)كمیابی گاز، 2)قیمت‌های همیشه در حال افزایش و 3) به وجود آمدن قدرت انحصار. این روزها مرسوم شده است كه می‌گویند جهان در حال عاری شدن از نفت و گاز است. اخیرا چند كتاب هشدار دهنده به چاپ رسیده است. از پایان نفت گرفته تا بدون گاز. این كتاب‌ها ادعا می‌كنند كه عصر هیدروكربن‌ها در شرف پایان است. اما قیمت فوق‌العاده گاز طبیعی دایمی خواهد بود و تا روز قیامت ادامه خواهد داشت كه این نتیجه كمیابی آن است.این اولین فاجعه گاز طبیعی نیست. در دهه هفتاد، ترس جهانی از نایاب شدن گاز، باعث شد تا بسیاری از دولت‌ها، استفاده گاز در تولیدات الكتریسیته را ممنوع كنند. كنترل قیمت در همان سر چاه نفت در آمریكا باعث جلوگیری از توسعه فرآورده‌ها شد. با این حال، در حقیقت، هیچ گاه كمبود گاز به معنای واقعی وجود نداشته است. هنگامی كه آمریكا در دهه 80، بازار گاز خود را آزاد كرد، قیمت‌ها سقوط كردند و به مدت یك دهه پایین باقی ماندند. این بار قیمت‌ها افزایش پیدا كرده‌اند. چرا كه به غیر از آلاسكا كه از بیشتر مصرف كنندگان فاصله دارد، آمریكای شمالی به معنای واقعی در حال رسیدن به پایان گاز است. با این حال، سایر دنیا، از گاز لبریز شده است. به عقیده جوزف نایلر - یكی از مسوولین بلند پایه شركت نفتی تگزاكو، علت این كه این مطلب زودتر جلب توجه نكرده بود، این بود كه شركت‌ها هیچ گاه به دنبال گاز نبوده‌اند. آن كوین ، از شركت نفتی بی.پی ، معتقد است، در حالی كه آزادی انرژی از اسپانیا گرفته تا كره جنوبی در حال سرعت گرفتن است، بازارهای انعطاف پذیر، باعث جذب عرضه می‌شوند.
اگر كمیابی، نگرانی جدی نیست، پس علت قیمت‌های بالا چیست؟ به طور یقین، بسیاری از كارشناسان پیش‌بینی می‌كنند كه قیمت‌ها برای چندین سال بالا بمانند. این بدان علت است كه از آنجایی كه افزایش ظرفیت ال.ان.جی سال‌ها طول می‌كشد، افزایش عرضه نیز بسیار كند خواهد بود.و اما نگرانی بعدی، به وجود آمدن قدرت انحصار است. 75 درصد از ذخایر گازی جهان در شوروی سابق و خاورمیانه قرار دارد. خیلی‌ها نگران این موضوع هستند كه افزایش واردات ال.ان.جی می‌تواند به روسیه قدرت بسیار فوق‌العاده‌ای را در دست گرفتن بازار عطا كند. ولی چندین دلیل برای انتظار نداشتن چنین اتفاقی وجود دارد.
آن چه كه به عربستان سعودی قدرت كنترل بازار نفت را داده است، سرمایه‌گذاری حجیم این كشور روی ظرفیت ذخیره بوده است. هزینه لازم برای ساختن ظرفیت اضافه گاز، آن چنان زیاد است كه هیچ كس، با هیچ منطقی اقدام به این كار نخواهد كرد.
به علاوه، ذخایر گازی بسیار پراكنده‌تر و در عین حال فراوان‌تر از ذخایر نفتی هستند. این بدان معناست كه مزاحمان، از روسیه گرفته تا ایران دارای هیچ ضمانتی برای جذب سرمایه‌گذاری ندارند، این در حالی است كه غربی‌ها ترجیح می‌دهند در كشورهایی با سیاست‌هایی مهربانانه‌تر نسبت به سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری كنند. به همین علت است كه ترینیداد قبل از همسایه سركش خود یعنی ونزوئلا در حال توسعه یافتن به عنوان یك كشور تولید كننده گاز است و به همین دلیل است كه قطر در حال ظاهر شدن به عنوان جالوت ال.ان.جی در خاورمیانه است، در حالی كه ذخایر گازی كشورهایی همچون ایران و عربستان سعودی كه در جذب سرمایه خارجی نامهربان به حساب می‌آیند، تقریبا دست نخورده باقی مانده است.به‌رغم امیدهایی كه وجود دارد، ریسك‌های سیاسی و اقتصادی گسترده‌ای كه در صنعت ال.ان.جی وجود دارد باعث می شود كه رشد این صنعت همچنان در پس پرده ابهام باقی بماند. سرمایه‌ای كه لازم است بسیار زیاد است، تعداد شركت‌هایی كه توانایی شركت در این بازی اقتصاد را دارند بسیار محدود است و خاطره سقوط قیمت به علت آزاد شدن بازار آمریكا همچنان تازه است. چنان چه مالكولم بریندد از شركت شل می‌گوید: امیدهای ما قبلا از بین رفته‌اند.با این حال، با قیمت‌های امروز، پاداش‌ها برای شركت‌هایی كه دارای شجاعت، سرمایه و صلاحیت لازم برای تكمیل پروژه‌های ال.ان.جی هستند، بسیار چشمگیر و قابل توجه است. چنانچه خود آقای بریندد نتیجه‌گیری می‌كند: گاز، سوخت انتخابی برای حداقل نیمه نخست این قرن خواهد بود و عرضه‌های دوردست و انعطاف‌پذیر كلید این رخداد هستند. برای یك سرمایه‌گذاری 100 میلیارد دلاری، كه مقدمه‌ای است برای به وجود آوردن «قرن گاز طبیعی» آماده شوید!

منبع : نمایشگاه بین‌المللی