آمریکا « تغییر» می‌کند؟

جورج بوش رئیس‌جمهور ‌آمریکا، دیروز و پس از ۸ سال کاخ سفید را به جانشین خود یعنی باراک اوباما تحویل داد. رفتن بوش از کاخ سفید در واقع به پرونده‌ جنگ‌های وی در عراق، افغانستان، جنگ اخیر در غزه و حتی حمله‌ اسرائیل به جنوب لبنان که تحت حمایت مستقیم بوش انجام شد تا حدودی پایان می‌دهد؛ جنگ‌هایی که هزاران کشته و زخمی و آواره بر جای گذاشت. بوش در حاشیه‌ جنگ‌های گسترده‌اش در منطقه سعی کرد تا با تدوین طرح خاورمیانه‌ بزرگ، نقش اسرائیل را به عنوان یک وزنه‌ مهم منطقه‌ای تغییر دهد و اعراب را تا حدی زیر چتر این رژیم درآورد. باراک حسین اوباما، رئیس‌جمهور جدید آمریکا روز گذشته در حالی در برابر ساختمان کنگره آمریکا سوگند خورد و به کاخ سفید رفت که شدیدترین تدابیر امنیتی در سراسر آمریکا حاکم بود. مراسم تحلیف باراک اوباما به عنوان چهل و چهارمین رئیس‌جمهور ایالات متحده به عقیده کارشناسان آغاز دوره‌ای جدید در عرصه سیاسی آمریکا به شمار می‌رود و محمل تازه‌ای را برای حضور سیاهپوستان در عرصه اجتماعی این کشور باز خواهد کرد. هرچند اوباما دو رگه است اما ریاست‌جمهوری او برای سیاهپوستان آمریکایی که قرن‌ها طعم تلخ بردگی و تبعیض نژادی را چشیده‌اند، روزنه‌ای از امید محسوب می‌شود.
وی دیروز و در روز گرامیداشت «مارتین لوترکینگ» مبارز سیاهپوست آمریکایی از همبستگی میان تمام آمریکایی‌ها سخن گفت. اوباما در سخنرانی خود قبل از مراسم پرخرج تحلیفش مردم آمریکا را به اتحاد و کار مشترک دعوت کرد. وی با اشاره به لوترکینگ، رهبر جنبش «دفاع از برابری نژادی» در آمریکا که در سال ۱۹۶۸ ترور شد، از مردم خواست تا با توجه به شرایط بد اقتصادی کشور به یکدیگر کمک کنند. اوباما که در یک مرکز دولتی کمک‌های مردمی در واشنگتن و در حالی که به رنگ کردن آنجا کمک می‌کرد، سخن می‌گفت مرتباً تاکید می‌کرد که با وجود مشکلات بسیاری که برای همه مردم وجود دارد، هیچ‌کس نباید بیکار بنشیند.
وی روز گذشته و در اتفاقی کاملاً غیرمنتظره در مراسم ضیافتی در کنار «جان مک‌کین» رقیب خود در انتخابات ظاهر شد. رئیس‌جمهور منتخب آمریکا هدف از این اقدام خود را همبستگی میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در دشوارترین دوره اقتصادی آمریکا عنوان کرد.
واشنگتن در آستانه برگزاری مراسم تحلیف اوباما به شهری نظامی تبدیل شده بود و تدابیر امنیتی گسترده‌ای در این شهر به مرحله اجرا گذاشته شد. ۲۵ هزار نیروی امنیتی کنترل خیابان‌های منتهی به کاخ سفید را بر عهده داشتند تا نخستین رئیس‌جمهور سیاهپوست بر کرسی ریاست‌جمهوری آمریکا تکیه بزند. بیش از
۵‌ هزار‌و ۲۶۵ دوربین مداربسته از ساعت ۱۱صبح دیروز به وقت محلی و زمان شروع مراسم، تمام مکان‌های حساس را زیر نظر داشتند. ۵۸ سازمان امنیتی کشوری و محلی هم با همکاری هم حفظ امنیت واشنگتن را عهده‌دار بودند. ۱۵۵ تیم اطلاعاتی مجرب نیز برای کنترل اوضاع در میان جمعیت حاضر بود.
تعلیمات آنها به قدری ماهرانه بود که ‌می‌توانستند هدفی به کوچکی یک فنجان را در فاصله هزار یاردی بدون اشتباه مورد هدف قرار دهند.
علاوه بر ۳۲ هزار نیروی فعال یا آماده به‌خدمتی که در این مراسم حضور داشتند FBI و پلیس کنگره نیز در این مراسم نقش‌هایی را برعهده گرفته بود.
از دیگر نکات قابل توجه استفاده اوباما از خودروی لیموزین زرهی پیشرفته‌ای در طول دوران ریاست‌جمهوری‌اش است. با وجود اینکه سیستم طراحی این خودرو کاملا محرمانه نگه‌داشته‌ شده اما این لیموزین احتمالا در برابر حملات شیمیایی و انفجار مقاوم است. از سوی دیگر همه جمعیتی که در مسیر راهپیمایی بین ساختمان کنگره و کاخ سفید حضور داشتند و همچنین ۲۴ هزار نفری که در مراسم تحلیف شرکت کرده بودند مورد بررسی‌های امنیتی قرار گرفتند.
اگرچه وزارت امنیت داخلی آمریکا اعلام کرده بود هیچ‌گونه خطر ویژه‌‌ای امنیت این مراسم را تهدید نمی‌کند اما تمام تدابیر برای تهدیدهای احتمالی از جمله حملات احتمالی، شیمیایی، میکروبی و رادیواکتیوی اتخاذ شده بود. افزون بر این تک‌تیراندازان ضدتروریست و یک سرویس امنیتی مخفی نیز محافظت از باراک اوباما را در مراسم تحلیف برعهده داشتند. افراد این گروه که «تک‌تیراندازان ضدتروریستی» نام دارند، در مکان‌های مختلف به نحوی قرار گرفته بودند که هیچ‌گونه نقطه کوری وجود نداشت. مقدمات امنیتی برگزاری مراسم تحلیف اوباما با صدها میلیون دلار خرج، از هفته‌ها قبل آماده شده بود. مدارس و بزرگراه‌های اصلی واشنگتن تعطیل بودند و ده‌ها بالگرد، پلیس و سگ‌های آموزش‌دیده در محل کنگره حضور داشتند.
تنها فردی که در مراسم تحلیف شب گذشته حضور نداشت، «رابرت گیتس» وزیر دفاع بود. به واقع گیتس به عنوان جانشین احتمالی اوباما در نظر گرفته شده بود تا در صورتی که سوءقصدی در محل برگزاری مراسم تحلیف موجب مرگ اوباما و همه افرادی که به ترتیب مسؤولیت جانشینی رئیس‌جمهور را به عهده دارند، شود، وی ریاست جمهوری آمریکا را در دست گیرد.
به هر حال با تمام این تدابیر و اوصاف باراک حسین اوباما، شب گذشته قسم خورد و رسما بر کرسی ریاست کاخ سفید تکیه زد. وی در این مراسم تحلیف از نام کامل خود یعنی باراک حسین اوباما استفاده کرد. پیش از این وی در ماه نوامبر و در مصاحبه با نشریات آمریکایی اعلام کرده بود که در مراسم تحلیف نام کامل خود را اعلام خواهد کرد. این در حالی است که توقع تمام جهان از سیاستمداران تا مردم عادی از اوباما بسیار بالاست. هرچند انتظاراتی که آنها از این رئیس‌جمهور نو پا دارند وی را در شرایط بسیار سختی قرار خواهد داد.
این در حالی است که بحران غزه سبب شد که دید بسیاری از مردم جهان نسبت به اوباما تغییر یابد. رئیس‌جمهوری آمریکا که در تبلیغات انتخاباتی خود مرتبا از «تغییر» سخن می‌گفت، نشان داد که در عمل مشی دیگر سران ایالات متحده را دنبال خواهد کرد و کماکان به حمایت‌های بی‌دریغ خود از رژیم صهیونیستی ادامه خواهد داد. رئیس‌جمهور مدعی تغییر آمریکا در حالی چشم خود را بر بحران غزه بسته بود که این جنایت نزدیک به پنج هزار کشته و زخمی بر جای گذاشت. پیش از بحران غزه هم اعلام تیم سیاست خارجی اوباما و استفاده از برخی جمهوریخواهان و محافظه‌کاران سبب شده بود که تحلیلگران نتوانند چندان به عملی شدن سیاست‌های رئیس‌جمهور جدید آمریکا خوش‌بین باشند.
● رژیم صهیونیستی به استفاده از بمب‌های فسفری اعتراف کرد
فاطمه کاظم‌زاده: تلویزیون رژیم صهیونیستی برای نخستین‌بار به نقل از منابعی در ارتش این رژیم اعتراف کرد که نظامیان اسرائیل در جنگ غزه از بمب‌های فسفری استفاده کرده‌اند. این در حالی است که سخنگوی اسرائیل تاکنون چندین‌بار موضوع فوق را تکذیب کرده بود. در همین راستا سازمان عفو بین‌الملل با صدور بیانیه‌ای تاکید کرد که نمایندگان این سازمان که به نوار غزه سفر کرده‌اند، ادله قاطعی مبنی بر استفاده رژیم صهیونیستی از بمب‌های فسفری سفید را در مناطق پرجمعیت یافته‌اند. «دوناتیلا روویرا» پژوهشگر سازمان در این باره اظهار داشت: اسنادی در دست داریم که وقوع جنایات جنگی را اثبات می‌کند. کریستوفر اسمیت، کارشناس نظامی سازمان عفو بین‌الملل هم استفاده از این بمب‌ها را به صورت مکرر تایید کرد: به‌کارگیری بمب فسفری حالتی از دود و مه را در فضا ایجاد کرده و باعث آتش‌سوزی می‌شود.
از سوی دیگر روزنامه صهیونیستی هاآرتص از نگرانی این رژیم برای پاسخگویی مقابل موج شکایت‌های بین‌المللی خبر داد و نوشت: وزرای اسرائیلی از احتمال اجرای تحقیق بین‌المللی درباره جنایات و خسارت‌های جنگ غزه بیمناکند به همین دلیل برخی از موسسه‌های حقوقی این رژیم شروع به جمع‌آوری توجیهات و مدارکی برای دفاع از اسرائیل کرده‌اند. این موسسات مدعی هستند که وجود انبارهای تسلیحاتی در غزه و پرتاب موشک به سمت شهرک‌های یهودی‌نشین از جمله دلایل جنگ بوده است. این در حالی است که باوجود گذشت دو روز از اعلام آتش‌بس، جنگ غزه همچنان قربانی می‌گیرد. ۲ کودک فلسطینی صبح روز گذشته بر اثر انفجار مین‌های کار گذاشته شده در زیرزمین به شهادت رسیدند. عملیات تفتیش خرابه‌ها و کشف اجساد مدفون در زیر آوار نیز ادامه دارد و تاکنون پیکر ۱۱۵ شهید از زیر آوار بیرون آمده است. همچنین اخبار دریافتی حاکی از آن است که تانک‌ها و زره‌پوش‌های اسرائیلی به هنگام عقب‌نشینی از شرق خان یونس، در عملیاتی غیرمنتظره ساختمان‌ها و منازل این منطقه را هدف حمله قرار داده و بیش از ۷۰ منزل مسکونی را تخریب کرده‌اند. این در حالی است که بنا به گفته منابع مطلع همه نیروهای اسرائیلی تا قبل از مراسم تحلیف باراک اوباما، رئیس‌جمهور جدید آمریکا (عصر سه‌شنبه) از غزه خارج می‌شوند. قایق‌های جنگی اسرائیل هم مناطق خالی از سکنه واقع در غرب غزه را هدف موشک‌های خود قرار دادند که خساراتی در بر نداشت. در همین راستا ۱۲ شهروند فلسطینی نیز در کرانه باختری از سوی اشغالگران اسرائیلی به اسارت گرفته شدند.
آخرین تلاش‌های نیروهای صهیونیستی برای سرپوش گذاردن بر شکست مفتضحانه این رژیم در حالی است که بنا به اقرار بسیاری از سران اسرائیل، حماس پس از جنگ غزه قوی‌تر از پیش شده و کنترل این منطقه هیچگاه از تسلط نیروهای مقاومت خارج نمی‌شود. یکی از وزرای کابینه اسرائیل که نامش فاش نشده در این باره اظهار داشت: کلید غزه در دست حماس بوده و هست و کوچک‌ترین اشتباه از جانب ما، جهان را علیه ما خواهد شوراند. کلنل ایلان مالکه، فرمانده یکی از یگان‌های ارتش اسرائیل نیز با اقرار به جنایات نیروهایش در کشتار ساکنان منطقه الزیتون، خاطرنشان کرد: برای ورود به مناطق مسکونی و مقابله با مبارزان فلسطینی عملاً ناتوان بودیم و در طول ۳ هفته کار به جایی نبردیم.
همچنین اخبار دریافتی حاکی از آن است که گروهی از وکلای فرانسوی و بلژیکی شکایتی را علیه زیپی لیونی، وزیر خارجه اسرائیل تنظیم و به دادگستری بلژیک ارائه کردند و کارشناسان از احتمال دستگیری لیونی در سفر به این کشور خبر داده‌اند. در تحولی دیگر و حدود دو هفته پس از پایان ریاست محمود عباس بر تشکیلات خود گردان فلسطین، جنبش مقاومت اسلامی (حماس) بار دیگر وی را فاقد صلاحیت برای ادامه حضورش در منصب ریاست دانسته و از واگذاری تسهیلات بازسازی غزه به ابومازن که توسط شرکت‌کنندگان در نشست اقتصادی کویت تصویب شد بشدت انتقاد کرد. «فتحی حماد» یکی از مسؤولان حماس نیز از وجود اطلاعات دقیق مبنی بر همکاری محمود عباس و سیستم امنیتی اسرائیل در جنگ غزه خبر داد. از سوی دیگر «بان کی مون» دبیر کل سازمان ملل روز گذشته برای گفت‌وگو با سران فلسطین و اسرائیل و بازدید از غزه وارد این منطقه شد. وزرای خارجه کشورهای اروپایی نیز قرار است در هفته جاری به منظور بررسی اوضاع غزه در بروکسل تشکیل جلسه دهند.
ریاست اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که این نشست در دو نوبت؛ روز ۲۱ ژانویه با حضور سران اسرائیل و ۲۵ ژانویه با حضور سران فلسطین، اردن و ترکیه برگزار می‌شود. همچنین یک مقام بلندپایه اسرائیلی از امضای توافقنامه ممنوعیت قاچاق سلاح به نوار غزه توسط رژیم صهیونیستی و مصر خبر داد. این توافقنامه در گفت‌وگوهای «عاموس گلعاد» مشاور سیاسی وزیر جنگ اسرائیل و عمر سلیمان، رئیس سازمان اطلاعات و امنیت مصر امضا شد، این در حالی است که موساد، مقامات قاهره را در کنترل مرزها ناتوان خوانده و اعلام کرده است که نمی‌توان به همکاری مصر در ممانعت از قاچاق اسلحه به غزه چندان امیدوار بود.
● اختلاف سران عرب
در تحولی دیگر و همزمان با آخرین روز از نشست سران عرب در کویت، صدور بیانیه‌ پایانی به دلیل اختلاف نظر شرکت‌کنندگان با مشکل مواجه شد. بیانیه مذکور در دو بند طرح صلح عربی و بلوکه کردن روابط با رژیم صهیونیستی مورد اختلاف سران عرب بود که در نهایت این دو بند حذف شد. بند مربوط به آشتی ملی فلسطین طرح مصر برای توقف جنگ در غزه و همین‌طور درخواست سوریه برای اعلام حمایت سران از مقاومت نیز مورد اختلاف بود. در پایان نشست مذکور و در بیانیه صادره که به امضای شرکت‌کنندگان رسید جنایات رژیم صهیونیستی در نوارغزه محکوم شد و سران عرب ضمن درخواست برای لغو فوری محاصره این منطقه از اراضی اشغالی فلسطین بر لزوم محاکمه سران صهیونیستی به عنوان جنایتکاران جنگی تأکید کردند. در همین راستا عمرو موسی، دبیر کل اتحادیه عرب طی سخنانی در این نشست تصریح کرد: سران اسرائیل به عنوان یک رژیم اشغالگر باید محاکمه شوند.
وی با اشاره به لزوم اتخاذ تدابیر مناسب جهت افزایش همکاری‌ها به منظور جلوگیری از تکرار وقایعی نظیر جنگ غزه، از تمامی کشورهای عربی خواست در قبال این مساله احساس مسؤولیت کرده و کمک‌های خود را برای پایان بحران انسانی در غزه ارسال کنند. گفته می‌شود به دنبال بروز اختلافات میان سران مصر و سوریه و تعدادی دیگر از روسای کشورهای عربی، ساعتی پس از نشست مذکور جلسه آشتی کنان رهبران قطر، عربستان، مصر، سوریه و کویت در محل اقامت پادشاه عربستان در کویت برگزار شد. این در حالی است که بنا به اعلام شبکه الجزیره، اختلافات میان دمشق و قاهره همچنان پابرجاست و هیچ پیشرفتی در این زمینه رخ نداده است.
● «تغییر» تنها یک ابزار است
بررسی سیاست خارجی آمریکا در دوره باراک اوباما نیازمند واکاوی اصول سیاست‌ خارجی این کشور و بررسی تغییرات جهانی است.
سیاست خارجی اوباما را می‌توان در یک نگرش کلی و با توجه به رئوس آن از چند منظر مورد بررسی قرار داد. تفاوت عمده سیاست خارجی جورج بوش با دولت جدید در این کشور تغییر در ابزارهای رسیدن به اهداف تعیین شده ایالات متحده در سطح جهانی است.
دولت پیشین آمریکا محور فعالیت‌های خود را براساس ابعاد نظامی تعریف کرده بود که اکنون اوباما به عنوان رئیس‌جمهور جدید این کشور با شعار «تغییر» در تلاش است تا وجهه آمریکا را از یک کشور نظامی صرف به کشوری با تیم دیپلماسی فعال تغییر دهد. دولت اوباما با تاکید بر چند جانبه‌گرایی به جای یک‌جانبه‌گرایی که روال کار دولت بوش در ۸ سال گذشته بوده است و تاکید بیشتر رژیم جدید آمریکا بر سازمان‌های بین‌المللی و در واقع رعایت چارچوب‌هایی که این سازمان‌ها و قوانین جهانی ترسیم کرده‌اند تلاش خواهد کرد تا وجهه خود را در عرصه‌های بین‌المللی تغییر دهد. اوباما در ۳ زمینه فوق‌الذکر مدعی است، گام‌های تازه‌ای را در جهت فاصله گرفتن از سیاست‌های دولت جورج بوش خواهد برداشت.
این در حالی است که تفاوت دیدگاه عمده‌ای در نگاه خاورمیانه‌ای کلینتون و اوباما وجود دارد.
وزیر خارجه آمریکا به دلیل ارتباطات خاص خود با لابی‌های صهیونیستی در تلاش خواهد بود تا روابط خاص آمریکا با این رژیم دستخوش حتی جزئی‌ترین تغییرات نیز نشود. از این رو درباره سیاست خاورمیانه‌ای دولت جدید آمریکا ما از یک طرف شاهد تداوم روابط خاص آمریکا با اسرائیل خواهیم بود و آمریکایی‌ها از موجودیت این رژیم بشدت دفاع خواهند کرد، اما از طرف دیگر می‌کوشند خط سازش جدیدی را در راستای انعقاد یک پیمان میان اسرائیل و فلسطین در دولت اوباما ترسیم کنند.
در زمان جورج بوش با وجود ادعاهایی که در جهت تلاش آمریکا برای برقراری نوعی صلح میان دوطرف درگیر در اراضی اشغالی به عمل آمد، این سیاست به صورت جدی از سوی دولت بوش پیگیری نمی‌شد و عملا دست افراطی‌ترین جناح‌ها در دولت اسرائیل برای هرگونه کارشکنی در جهت شکست مذاکرات بازگذاشته شده بود. یعنی دولت آمریکا حتی به نقشه راهی که خود ترسیم کرده بود نیز عملا پایبند نبود.
علاوه بر این زیادخواهی‌های رژیم صهیونیستی و عدم فشار آمریکا به سران این رژیم برای تغییر در نگاه خود نسبت به اوضاع موجود در خاورمیانه نیز از دلایل تداوم بحران خاورمیانه بود. در حال حاضر این وضعیت ممکن است دستخوش تغییر شود و اگر ما جهت‌گیری عمومی سیاست خارجی آمریکا را در نظر بگیریم انتظار زیادی می‌رود که این نگاه تغییر کند.
اما نباید فراموش کنیم آمریکا صرفا یکی از بازیگران در منطقه است و بازیگران دیگری از قبیل روسیه، کشورهای عربی، اتحادیه اروپا، رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان به همراه گروه‌های مقاومت نیز از قدرت بازیگری ویژه‌ای برخوردارند. با توجه به شعار تغییر باراک اوباما، ما در آینده شاهد آن خواهیم بود که هژمونی تک‌قطبی آمریکا با تغییراتی مواجه شود و این هژمونی که بر ابزار نظامی خود تکیه دارد به زودی بر تولید فکر و تاثیرگذاری بر سطح افکار عمومی و همچنین شریان‌های اقتصادی سرمایه‌گذاری کرده و از یک عنصر صرفا نظامی به حالتی چند وجهی تغییر چهره خواهد داد. باراک اوباما تخم‌مرغ‌های خود را تنها در سبد نظامی نخواهد گذاشت و در زمینه برخورد با نظام جهانی عملگرایانه و واقع‌بینانه‌تر از دولت
جورج بوش که دیدگاهی آرمانگرایانه و ایدئولوژیک داشت حرکت خواهد کرد.
رئیس‌جمهور جدید آمریکا اکنون اگر احساس کند در بخشی از نظام بین‌الملل توازن قوا بر هم خورده است این واقعیت را خواهد پذیرفت و به آنها که به هر حال امکانات بالاتری را به دست آورده‌اند امتیازات بیشتری خواهد داد. بنابراین اگر بعد از دوران ۴ ساله باراک اوباما آمریکا در موقعیت هژمونی قرار داشته باشد، هژمونی خود را صرفا از راه نظامی کسب نکرده بلکه سیاست‌های وی مبتنی بر چند جانبه‌گرایی است که دولت آمریکا را در این سطح حفظ کرده است.
براساس آنچه اکنون قابل پیش‌بینی است و اهتمام به متغیر بودن فضای بین‌المللی در آینده ما شاهد تغییر در نگاه آمریکا نسبت به شرایط جهانی خواهیم بود که این مساله مرهون حضور باراک اوباما با شعار تغییر در عرصه جهانی است. او به احتمال زیاد ظرف روزهای آینده زندان گوانتانامو را تعطیل خواهد کرد و این اقدام وی آغازی برای تغییر در عرصه سیاست خارجی آمریکا خواهد بود.

منبع : روزنامه وطن امروز