پارکم را به من برگردان

یكی از تأثیرات مهاجرت بر شهرها، اثر آن روی فضاهای تفریحی است.
از آنجایی كه آدم‌هایی كه وارد شهر می‌شوند نیاز به مكانی برای سكونت دارند، در بیشتر مواقع این فضاها را با تخریب بخش عمده‌ای از فضاهای تفریحی و تفرجگاه‌ها به دست می‌آورند.
محسن خراسانی زاده می‌گوید: جمعیت ۱۰، ۱۲ میلیونی تهران و حومه در تمام طول هفته یا ماه با مشكلات ترافیكی، حمل و نقل و زندگی شهرنشینی درگیر هستند و در این میان چند ساعت تفریح به عنوان فراغت از این مشكلات وجود دارد، از این رو باید سرانه فضاهای تفریحی بالاتر برود.
با توجه به فشار حاصل از زندگی شهری كه بر مردم وارد است، به مقدار بیشتری فضای سبز نیاز داریم. این معمار منظر در ادامه این موضوع می‌گوید: با حضور این فضاهای سبز در قسمت‌های مختلف تهران می‌توان آنها را به وسایل و تجهیزاتی مجهز كرد كه كاركردی بیشتر از یك فضای سبز یا پارك داشته باشد‌.جدا از سینماها، رستوران، باغ‌وحش، شهربازی و مجموعه‌های ورزشی یا فرهنگی، تفریحگاه‌هایی محسوب می‌شوند كه می‌توان آنها را درون پارك‌ها یا در كنار آنها قرار داد تا این امكان را فراهم كند تا هر یك از افراد به نسبت و نیازهای روحی و روانی خود از آنها استفاده كند.
خراسانی‌زاده می‌گوید: قرار گرفتن تجهیزات در فضاهای سبز و پارك ها علاوه بر بالا بردن كاركرد آنها می‌تواند رفتارهای گردشی و تفریحی افراد مختلف را تغذیه كند. ایمن نبودن وسایل، بهداشتی نبودن محیط و مناسب نبودن برخی از وسایل نصب در پارك‌ها از جمله عواملی محسوب می‌شود كه پارك‌ها را تنها به یك فضای سبز غیرقابل استفاده تبدیل كرده است.
این معمار منظر معتقد است: كاركردها باید برای سنین متفاوت از خردسالی تا میانسالی تعریف شود كه این كار نیز با قرار گرفتن وسایل بازی، كانون جوانان، آبنماها و قفس‌های حیوانات امكان پذیر است.
علاوه بر این، پیش‌بینی گوشه‌هایی برای نشستن بزرگ‌ترها، فضاهای تفریحی متفاوت برای سلیقه‌های گوناگون است. در این بین شهربازی‌ها با برخورداری از فضاهای متفاوت، مكان مناسب‌تری به حساب می‌آید، اما متأسفانه تهران تنها دارای چند شهربازی است كه یا وسایل آن ناامن یا مسیر آنها بسیار دور است كه امكان رفت و آمد به آن به راحتی فراهم نیست.
طبق ماده ۸۴ قانون شهرداری‌ها در شهرهای بزرگ كشور از جمله تهران، مشهد و اصفهان، تشكیلاتی تحت عنوان سازمان پارك‌ها و فضای سبز به وجود آمده كه ایجاد، نگهداری و اداره امور همه پارك ها، فضاهای سبز، میدان‌ها و وسایل تفریحی، انجام هرگونه پژوهش‌های علمی و كشاورزی درباره مسائل فضای سبز و طرح و برنامه‌ریزی برای گسترش این امور و ارائه خط‌مشی‌های اساسی و بنیادی بر عهده آنهاست.
استاندارد سرانه فضای سبز- جدا از استانداردهای فضاهای تفریحی- در دنیا برای هر فرد ۲۵ متر مربع است و در ایران برای هر فرد ۹ مترمربع؛ در حالی كه در حال حاضر تنها ۴/۶ متر مربع از این فضا در تهران تأمین شده است كه پراكندگی این ۴/۶ متر نیز از توازن درستی برخوردار نیست.
ممكن است در نگاه اول سرانه در حد استاندارد به نظر برسد، اما در واقع باید به این نكته توجه داشت كه بستر تفریحگاه و تفرجگاه‌ها كه همان پارك‌ها باشند وجود دارد، اما این پارك‌ها، كاركرد تفریحی نداشته و تنها فضای سبز هستند‌. پیش از این نیز رسیدن سرانه فضای سبز تهران به حد استاندارد چهار سال دیگر عنوان شده بود.
به هر حال تهرانی ها با گذشت هر روز یك گام بیشتر به سمت ناامیدی و افسردگی ناشی از فشارهای زندگی شهری پیش می‌روند كه برخورداری از فضاهای تفریحی مناسب می‌تواند این نزول روحی و روانی را تعدیل كند.
وضعیت تفریحگاه‌های تهران در ۳۰ سال پیش عكس وضعیت امروز بوده است. سینماهای شهر در آن سال‌ها در محلاتی نظیر لاله زار، جمهوری، انقلاب و ولی‌عصر متمركز بود؛ در نقاطی كه به نوعی محلات فرهنگی محسوب می شدند. از طرفی رفت و آمد به این محلات به دلیل وسعت كمتر شهر و ترافیك سبك‌تر و راحت‌تر بود و از طرف دیگر این نقاط هنوز به طور كامل به بخش‌های تجاری شهر تبدیل نشده بودند.
سالن‌های تئاتر و موسیقی هم در همین نقاط متمركز بود و در كنار آن كافه‌ها و رستوران‌های معروف شهر فرصت پركردن اوقات فراغت را تكمیل می‌كرد. از اینها گذشته نقاط ییلاقی اطراف شهر هم هنوز اسیر ساخت و سازهای گسترده نشده بود و از این نظر امكان گذراندن اوقات فراغت در آن نقاط بیشتر از امروز فراهم بود.
اما امروز بجز دو سه پارك وسط شهر، دیگر پارك‌ها چندان برای گذران اوقات فراغت و تفریح به كار نمی‌آیند. همان پارك ها هم البته از امكانات تفریحی محروم هستند. نقاط ییلاقی به دلیل قرار گرفتن در معرض ساخت و ساز و هجوم شهروندان در روزهای تعطیل جذابیت خود را از دست داده‌اند. سینماها، به دلیل قرار گرفتن در محلات تجاری و نقاطی دور از بافت مسكونی، كمتر مورد توجه‌اند و سالن‌های موسیقی، مراكز ورزشی و مراكز بازی تقریباً نیازهای یك دهم جمعیت فعلی را پاسخگو هستند. از مجموعه‌های فرهنگی تفریحی هم اگر نگوییم بهتر است.
در تهران كمتر مجموعه‌ای كه بتوان امكانات فرهنگی (كتابخانه، سالن سینما، تئاتر، مركز موسیقی و گالری)، ورزشی و تفریحی را در كنار هم یافت و ساعاتی را به همراه خانواده در آنجا به خوشی سپری كرد، وجود دارد.
كار و گرفتاری‌های آن، انواع آلودگی‌های صوتی، هوا و بصری به همراه دغدغه‌های نیازهای مادی كه رفع آنها نیاز به فعالیت دو چندان دارد، واژه آرامش را هر روز بیشتر از روز قبل از ساكنان شهر تهران دور كرده است و در این بین تنها یك گردش كوتاه چند ساعته با عنوان تفریح وسیله‌ای است برای فراغت از این مشكلات و پرداختن به مسائلی كه این روزها شهرنشینان به آن كمتر توجه دارند.
ساخت و سازهای بی‌شمار و سختی‌های تأمین معیشت، دو عامل مهم و مرتبط با این موضوع است. در تاریخ شهرسازی، شهرها قبل از انقلاب صنعتی به دلیل وسعت كم و ارتباط نزدیك با طبیعت و فضاهای تفریح، نیاز به مكان های این‌چنینی را احساس نمی‌كردند. در آن زمان ها بیشتر باغ‌ها به صورت خصوصی در اختیار افراد ثروتمند شهرنشین بود. البته مردم نیز نیاز زیادی به مكان‌های تفریحی یا چیزی شبیه به آن نداشتند، اما این روزها اوضاع فرق كرده است.
دغدغه‌های زندگی شهری به طور نهفته، بیش از آنكه گیر افتادن در ترافیك و دست و پنجه نرم كردن با مشكلاتی از این دست باشد، افزایش حجم اتفاقاتی است كه كاستی‌های روحی و روانی افراد ساكن در شهرها را شدت می بخشد.
تفریح و تفرج مردم ارتباط تنگاتنگی با فرهنگ، اقتصاد و آداب و رسوم آنها دارد‌. محسن خراسانی‌زاده، معمار و طراح منظر، به این موضوع تأكید دارد و می‌گوید: افراد ساكن در شهرها یك زمان فراغت دارند كه از آن برای استراحت كردن و دور شدن از محیط كار و دغدغه‌های آن استفاده می‌كنند و نباید نسبت به آن بی تفاوت بود.
هر چند مشكلات و سختی‌های معیشت باعث شده تا مردم در زمان فراغت نیز برای كمك به هزینه‌های زندگی كار كنند، با این وجود خراسانی زاده معتقد است: گرفتاری‌ها باعث شده تا كمتر به این موضوع توجه شود، اما طبق اصول شهرنشینی نمی‌توان به این ضرورت مهم زندگی بی تفاوت بود و باید دید نیاز مردم به این موضوع چقدر است و طبق آن نیاز، برخورد كرد.
با افزایش فشارهای زندگی شهری باید محیط‌های بیشتری به عنوان تفریحگاه و تفرجگاه در داخل و خارج از شهر در نظر گرفته شود تا مردم زمان محدود خود را بتوانند در این مكان‌ها سپری كنند.به گفته خراسانی‌زاده به نظر می‌رسد این مكان‌ها در داخل و خارج از تهران به وفور یافت می‌شود، اما از استانداردهای لازم برخوردار نیست.

منبع : روزنامه همشهری