آشنائی با خواص میوه‌ها

● انجیر: قدمت این میوه به ۷۸۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد. قرن‌هاست که انجیر به‌عنوان یک میوه ملین شناخته شده و ارزش غذائی آن بسته به این‌که تازه، خشک و یا نیمه خشک شده باشد متفاوت است مثلاً نوع خشک و نیمه خشک شده آن منبع غنی آهن و پتاسیم است.
● مصارف سنتی: در طب سنتی چینی، انجیر برای حذف سموم از بدن و درمان دمل استفاده می‌شد. انجیر یکی از میوه‌های الکالینی است بنابراین به ایجاد تعادل شرایط اسیدی که در اثر مصرف زیاد گوشت و غذاهای فرایند شده مانند نان سفید ایجاد می‌شوند کمک می‌کند. چینی‌ها برای درمان آسم و گلودرد مصرف سوپ انجیر را توصیه می‌کنند همچنین معتقدند اگر انجیر تازه را به لثه‌ها بمالند درد دندان تسکین می‌یابد و شیره انجیر نارس را برای درمان زگیل بکار می‌برند. در کشورهای غربی از جوشانده انجیر برای درمان سرماخوردگی و تخلیه ترشحات دستگاه تنفسی استفاده می‌کنند. برای درمان ضعف حرکات روده و پیشگیری از یبوست شربت انجیر توصیه می‌شود.
● مصارف اختصاصی:
- یبوست:
انجیر باعث افزایش حرکات روده می‌شود و برای کودکان کم سن و سال که نیاز به یک مسهل ملایم دارند بسیار مفید است.
- آنمی: (کم خونی)
هر دو نوع خشک و پخته انجیر حاوی آهن است. زنان هم در دورهٔ باروری و هم در دورهٔ بارداری نیاز به منابع غنی آهن دارند. آهن غیر هم موجود در انجیر کمتر از آهن موجود در گوشت جذب می‌شود بنابراین مصرف انجیر همراه با منابع ویتامین C مانند آب مرکبات برای افزایش جذب آهن آن توصیه می‌شود. نوع خشک و پخته انجیر یک میان وعده خوب برای دختران نوجوانی است که گیاه خوارند یا منابع گوشتی کمی مصرف می‌کنند.
استئوپروز (پوکی استخوان): نوع خشک و پخته انجیر منبع غنی کلسیم هستند. این ماده برای دختران جوانی که لبنیات کم مصرف می‌کنند بسیار مفید است. کلسیم برای رشد و تکامل مناسب استخوان در کودکان و نوجوانان ضروری است اگر دریافت کلسیم در دورهٔ جهش رشد (بلوغ نوجوانان) کافی نباشد، حداکثر تودهٔ استخوانی در این دوره شکل نخواهد گرفت که نتیجهٔ آن افزایش خطر احتمال شکستگی‌ها و پوکی استخوان در سال‌های بعد است.
نکته: انجیر تازه و شیرهٔ داخل آن ممکن است در بعضی افراد حساس باعث ایجاد زخم در دهان و یا پوست شود این افراد باید از مصرف انجیر خام پرهیز کنند.
مقدار مصرف:
دو عدد انجیر تازه با وزن ۱۱۰ گرم حاوی ۱۱% فیبر مورد نیاز روزانه می‌باشد. نوع خشک و نیمه خشک آن منبع بسیار غنی
کلسیم است. به طوری ‌که سه عدد انجیر خشک، ۲۱% کلسیم مورد نیاز روزانه زنان را تأمین می‌نماید.
● گلابی: گلابی یکی از مناسب‌ترین میوه‌هائی است که می‌توان در غذای کمکی شیرخوار گنجانید زیرا طعم آن ملایم و احتمال واکنش‌های آلرژی بسیار نادر است. هنگامی که شیرخوار توانائی گرفتن غذا را با انگشتان خود داشته باشد می‌توان تکه‌های گلابی را به دستش داد.
● مصارف سنتی: در طب چینی گلابی به طبیعت خنک کننده‌اش معروف است و معتقد بودند گلابی برای دفع گرمی و ترشح زیاد موکوس و تسکین سرفه مفید است لذا از گلابی برای مرطوب کردن ریه‌ها و گلو استفاده می‌کردند. همچنین گلابی را برای درمان دیابت و تسکین التهاب پوست و کیسه صفرا و رفع انسداد مجاری آن مفید می‌دانستند و عقیده داشتند که برای درمان صدمات و زخم‌های پوستی نیز مفید است.
● مصارف اختصاصی:
دیابت: مهم است افراد دیابتیک بدانند که مصرف گلابی باعث افزایش قند خون در افراد دیابتیک وابسته به انسولین و نیز غیر وابسته به انسولین نمی‌شود.
● کنترل وزن: چون گلابی قند خون را بسیار تدریجی افزایش می‌دهد بنابراین مانع رسیدن سطح قند خون به حداکثر (پیک) آن می‌گردد (معمولاً در این حالت شخص ناگهان احساس می‌کند که باید زیادتر غذا بخورد). غذاهای با اندکس‌گلیسمیک‌ پائین می‌توانند برای برنامه‌های کاهش وزن مفید ‌باشند چرا که یکی از بزرگترین مشکلات، اجتناب از گرسنگی است. اندکس‌گلیسمیک گلابی تازه اگر به‌صورت خام خورده شود از همه میوه‌ها کمتر است. از طرفی فیبر محلول موجود در آن با ایجاد احساس پری در معده به حفظ سیری طولانی مدّت کمک می‌کند.
● کلسترول بالای خون: فیبر فراوان و محلول موجود در گلابی باعث تنظیم کلسترول خون می‌شود بنابراین میان وعده خوبی برای افرادی است که کلسترول خون آنان بالا است.
● آلرژی غذائی: گلابی به‌ندرت باعث حساسیت غذائی در کودکان و بزرگسالان می‌شود و بعید است که از لیست غذائی افراد با آلرژی زیاد، حذف شود.
● تخلیهٔ انرژی: کربوهیدرات موجود در گلابی چون به آهستگی آزاد می‌شود بنابراین گلابی میان‌ وعدهٔ‌ ایده‌الی برای افراد ورزشکار و فعال می‌باشد. برای رسیدن به این هدف باید گلابی را ۲ تا ۴ ساعت قبل از ورزش و یا در دوره‌های استراحت بین فعالیت‌ها مصرف نمود.
● قدرت مغزی: بعضی تحقیقات در آمریکا نشان داده‌اند که گلابی حاوی ماده معدنی بروم است که سبب اصلاح فعالیت الکتریکی مغز انسان می‌شود.
● مقدار مصرف: یک ‌عدد گلابی ۲۰% از نیاز فیبر بزرگسالان را تأمین می‌کند. بیشتر فیبر گلابی محلول است که می‌تواند کلسترول خون را کاهش و تعادل قند خون را حفظ کند. مصرف منظم گلابی برای افراد دیابتیک مفید است. گلابی تازه و سالم را می‌توانید در یخچال تا چند روز نگهداری کنید. از مصرف گلابی با پوست تیره و خالدار پرهیز نمائید.
● آلو بخارا: آلو بخارا در قرون وسطی از طریق خاورمیانه به کشورهای اروپائی عرضه گردید. این ماده غذائی غنی از فیبر است و فیبر هم به‌عنوان یک ملین شناخته شده، همچنین سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی است.
● مصارف سنتی: در طب چینی آب آلو بخارا برای نشاط و سم‌زدائی بعد از خواب و به‌عنوان الکسیر صبحگاهی توصیه می‌شد. بهترین روش مصرف آب آلو بخارا به‌صورت ولرم است و اگر سرد مصرف می‌شود نبایستی سردتر از دمای بدن باشد. در ژاپن، خوردن آلو را برای حفظ زیبائی طبیعی توصیه می‌کنند. در غرب از قرن‌ها پیش، آلو بخارا و آب آن را برای درمان یبوست به کار می‌بردند.
● فواید اختصاصی:
یبوست: آلو بخارای تازه، خشک شده و یا نوع پختهٔ آن به‌عنوان تسکین دهنده و پیشگیری کننده از یبوست استفاده می‌شود. عملکرد آن از طریق سرعت بخشیدن به عبور مواد دفعی از روده‌ها است که این کار را به دو طریق انجام می‌دهد اولاً محتوای فیبر آن به‌عنوان ماده غذائی برای باکتری‌های رودهٔ بزرگ (کولون) عمل می‌کند باکتری‌ها، فیبر را تخمیر کرده و باعث افزایش حجم مدفوع می‌شوند در نتیجه عضلات جدار رودهٔ بزرگ مواد زیادی برای دفع دارند بنابراین قدرت و سرعت انقباضات، زیاد و دفع روده‌ای بیشتر می‌شود. ثانیاً آلو بخارا و آب آن دارای ماده‌ای به‌نام هیدروکسی فنیل ایساتین
(hydroxyl phenylisatin) می‌باشد که این ماده مستقیماً عضلات صاف دیوارهٔ کولون را تحریک و سبب افزایش فعالیت روده می‌شود. مصرف ۱۰۰ گرم آلو حاوی ۱۰ گرم سوربیتول است. سوربیتول نوعی قند است که اثر ملین در روده بزرگ دارد.
● کمبود آهن: افراد گیاه‌خوار و نیز افرادی که گوشت قرمز کمتر مصرف می‌کنند در معرض خطر کمبود آهن هستند. کمبود آهن می‌تواند منجر به کم خونی شود که علائم آن خستگی شدید و اختلال تمرکز است. آلو غنی از آهن “غیر هم است” (آهن غیر هم، آهن موجود در منابع غیر حیوانی است) و ۱۰۰ گرم آن ۳ میلی‌گرم آهن غیر هم دارد.
● فشار خون بالا: مصرف منظم آلو بخارا باعث حفظ مناسب سطح فشار خون می‌شود. آلو منبع غنی از پتاسیم است و می‌تواند قسمتی از پتاسم مورد نیاز روزانه افراد را تأمین نماید. دریافت مقدار مناسب پتاسیم به حفظ تعادل مایعات بدن نیز کمک می‌کند.
● کنترل وزن: پورهٔ آلو حجم و محتوای غذا را بیشتر می‌کند ولی چربی کره یا مارگارین را ندارد بنابراین برای افرادی که باید رژیم کم چربی داشته باشند و تمایل دارند مواد غذائی شیرین بخورند بسیار مناسب است.
● مقدار مصرف:
۱۰۰ گرم آلوی پخته شده یا کمی خشک شده ۳۳% فیبر و ۲۰% آهن مورد نیاز روزانه زنان را تأمین می‌کند. حداکثر مدت نگهداری آلو ۱۲ - ۶ ماه است.

دکتر حدیث صبور - پزشک عمومی

منبع : فصلنامه شیر مادر