پر از تردید، پر از وسواس

۴ درصد مردم ایران از اختلال اضطرابی وسواس - اجبار رنج می برندو ۴۰ درصد مردم کشور نیزبه اختلال شخصیت وسواس – اجبار مبتلا هستند.
کفش‌هایش را می‌پوشد، در را باز می‌کند و از خانه خارج می‌شود، اما قبل ازاین‌که اولین قدمش را کامل بردارد، یک فکر آزاردهنده به او هجوم می‌آورد؛ «اجاق گاز را خاموش کرده‌ام؟» دوباره برمی‌گردد، کفش‌هایش را درمی‌آورد و به آشپزخانه می‌رود. نگاهی به اجاق گاز می‌اندازد، خاموش است، شیر گاز هم بسته است. آرام می‌شود، به طرف در می‌رود و در حین خروج از آشپزخانه باردیگر نیم نگاهی به اجاق گاز می‌اندازد.
این قبیل فکرها و رفتارها که در افراد زیادی در جامعه به‌خصوص در بین خانم‌ها دیده می‌شود، نه‌تنها خود فرد را اذیت می‌کند، بلکه برای اطرافیان و خانواده او هم آزاردهنده و گاه غیرقابل‌تحمل است، تا جایی‌که در برخی موارد این فکرها و رفتارها باعث ازهم‌پاشیدگی کانون خانواده و طلاق می‌شود. اگرچه شناخته‌شده‌ترین نوع وسواس در بین مردم، وسواس شستشو و آب‌کشیدن‌های مکرر و کنترل کردن است، اما وسواس بسیار پیچیده‌تر و متنوع‌تر از این است. وسواس می‌تواند علاوه بر تأثیر گذاشتن در رفتار و اعمال، در فکر نیز رخنه کرده و فرد را آزار دهد.
دکتر «حسین ابراهیمی‌مقدم» در این مورد می‌گوید: هر کسی که فکری داشته و توانسته آن را از هوشیاری‌اش بیرون کند، از تجربه وسواس فکری آگاه است.
افراد مبتلا به وسواس فکری می‌دانند که این شناخت‌ها در درون فکر آشفته آنها ایجاد می‌شود و با ناامیدی سعی می‌کنند این افکار مزاحم را نادیده بگیرند، یا آن را متوقف کنند و یا با انجام کار دیگری آن را خنثی کنند.
متخصصان معتقدند؛ مبتلایان به وسواس فکری با وسواس عملی هم دست به گریبان هستند. دکتر ابراهیمی‌مقدم در تعریف وسواس عملی می‌گوید: وسواس فکری رفتاری تکراری و در ظاهر هدفمند است که در پاسخ به تمایلات غیرقابل‌کنترل یا طبق یک رشته مقررات تشریفاتی انجام می‌شود.
● وسواس چیست؟
به طور کلی می‌توان گفت وسواس یک فکر، احساس و یا حرکت مکرر یا مضر است که با نوعی احساس اجبار و ناچاری ذهنی همراه است و فرد علیرغم تمام تلاش‌هایش برای مهار كردن و از بین بردن آن، ناکام می‌ماند. وسواس در افراد باعث ایجاد اضطرابی می‌شود که فرد با انجام آن کار برای مدت کوتاهی به آرامش می‌رسد، به عبارت بهتر فرد برای رهایی از اضطراب و خنثی‌کردن آن، از پاسخ‌های دفاعی ناکارآمد و مرضی مانند اجبار، اجتناب، افکار اطمینان‌بخش و انزجار استفاده می‌کند.
دکتر «علی اسلامی‌نسب»، مسوول انجمن وسواس ایران با اشاره به این‌که وسواس یکی از چهار مشکل مهم روانی بشر در کنار خودکشی، سوءاستفاده از مواد و افسردگی است، می‌گوید: وسواس مشکلی با ریشه اختلالات اضطراب است که به صورت تمایلی مزاحم همراه با اضطراب ظاهر می‌شود. وسواس دارای اشکال مختلفی است به طور مثال ممکن است در فردی به صورت شستشوهای مکرر بروز کند و در دیگری به شکل شمارش، تقارن، وارسی و ... آشکار شود.
این روان درمانگر در ادامه می افزاید: وسواس به دو گروه کلی اختلال شخصیت وسواس- اجبار و اختلال اضطرابی وسواس – اجبار تقسیم می‌شود. دراختلال اول فرد در ظاهر هیچ مشکلی ندارد، اما در اختلال دوم بیمار به شکل جدی با اضطراب اعمال وسواسی دست به گریبان است. اختلال اضطرابی وسواس – اجبار بدترین و خطرناک‌ترین نوع وسواس است که براساس آمار حدود چهار درصد مردم ایران از آن رنج می‌برند و ۴۰ درصد مردم کشور نیزبه اختلال شخصیت وسواس – اجبار مبتلا هستند.
او هم‌چنین یادآور می‌شود حدود ۹۶ درصد از زنان ایران دچار وسواس هستند که این امر ناشی از بی‌توجهی به حقوق آنها، کم‌سوادی، مالکیت محدود، عدم اعتماد به نفس کافی، بی‌توجهی جامعه به ارزش و شأن آنها و نابرابری در مسایل مختلف اجتماعی نسبت به مردان و ... است. در واقع زنان با گرایش به افکار و اعمال وسواس به طور ناخودآگاه سعی در پرکردن کاستی‌های خود می‌کنند.
اگر گمان می‌کنید که اعمال و افکار این افراد ارادی و از روی میل است، اشتباه می‌کنید چون مبتلایان به وسواس نمی‌توانند از لحاظ روانی خود را كنترل كنند و برای رفع اضطراب خود مجبور به انجام چنین کارهایی هستند. افراد مبتلا به وسواس از اختلالات اضطرابی که در آن ذهن از افکار مهارنشدنی و پایدار لبریز شده رنج می‌برند و به همین علت مجبور به مجبور به تکرار اعمال مشخصی می‌شوند که گاه باعث درماندگی و اخلال در امور روزانه آنها می‌شود.
● چرا به وسواس مبتلا می شویم؟
دکتر اسلامی‌نسب ریشه اختلال شخصیت وسواسی را حقارت دانسته و می‌گوید: در بین نخبه‌ها و شخصیت‌های بزرگ علمی، هنری و ... نیز می‌توان افراد وسواسی بسیاری را مشاهده کرد. اغلب افراد وسواسی، انسان‌هایی هستند با ویژگی‌هایی مانند کمال‌گرایی، کنترل‌گرایی، تردید در تصمیم‌گیری، خلاق و باهوش. وسواسی‌ها زیاد فکر می‌کنند، مدام در تحلیل هستند و همیشه برای هر کاری به دنبال دلیل می‌گردند.
وی می‌افزاید: جامعه‌ای که در آن عدم‌امنیت و ترس وجود داشته باشد و خانواده‌ای که فرزندانی ترسو تربیت کند، زمینه ابتلا به وسواس را به وجود می‌آورد.
تحقیر، توارث، تربیت و مسایل جنسی از دیگر عوامل ابتلا به این اختلال هستند. گروهی از روانشناسان معتقدند: دوگانگی آموزشی و تربیتی در محیط درون و بیرون خانواده که باعث ایجاد تردیدها و دودلی‌هایی در افراد می‌شود نیز می‌تواند یکی از عوامل ایجاد وسواس در افراد باشد.
به دست‌هایتان توجه کنید! گرم و خشک هستند یا گرم و خیس؟ شاید هم سرد و خشک یا سرد و خیس باشند؟
مسوول انجمن وسواس در این مورد می‌گوید: دست‌های گرم و خشک، نشانه سلامت فرد است و دست‌های گرم وخیس از فشار روانی در فرد حکایت می‌کند. دست‌های سرد و خشک علامت اضطراب است و دست‌‌های سرد و خیس از بیماری روحی جدی در فرد سخن می‌گوید. معمولاً افراد وسواسی دست‌هایی سرد و یا سرد و خیس دارند. البته گاه سردی دست می‌تواند به دلایل دیگری مانند ابتلا فرد به بیماری تیروئید باشد.
وسواس اختلالی جدی و حتی خطری بزرگ است که سلامت جامعه را تهدید می‌کند. اگر این اختلال، درمان و کنترل شود می‌تواند منشا فعالیت‌های مثبتی باشد و اگر به حال خود رها شود، می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس، ذلت، عدم توانایی در انجام کارها، مانع پیشرفت، گرایش به بزهکاری و... شود.
● درمان وسواس
دکتر اسلامی‌نسب با اشاره به این که انجمن شفای وسواس تنها مرکزی است که بدون استفاده از دارو به درمان بیماران می‌پردازد، می‌‌گوید: از نظر ما استفاده از شوک، دارو و هر نوع روش جسمی در درمان وسواس ممنوع است. ما در این‌جا به کمک رژیم‌های غذایی، رفتار درمانی، روان درمانی، شناخت درمانی و درمان شهودی و مرگ آگاهی به مداوای بیماران می‌پردازیم.
در مرگ آگاهی آنها را گورستان و غسالخانه می‌بریم و به آنها می‌گوییم فرض کنید مرده‌ای و دیگر فرصت زندگی ندارید، آن وقت آرزو می‌کردید چه کارهایی انجام دهید. سپس به آنها می‌گوییم پس حالا که زنده‌اید و فرصت داری از زندگی لذت ببر و آن را هدر نده.
در بیماری‌ها و اختلالات روانی از جمله وسواس آشنایی خانوده فرد با نحوه برخورد صحیح با بیمار نیز حائز اهمیت است، آنها باید با حمایت از فرد وسواسی حس درماندگی را از او دور کرده و احساس مسوولیت‌پذیری را دربیمار تقویت کنند.

منبع : روزنامه تهران امروز