از واقعیت تا حقیقت خط فقر ایران

فقر مقوله‌ای است که با عمر تاریخ زندگی انسان قرین و در هر برهه از زمان به نحوی با آن برخورد شده است پدیده فقر که از دیرباز با انسان بوده یکی از مسائل اساسی و رایج جوامع و فرهنگهای شناخته شده بشری را تشکیل می‌دهد.
با صنعتی شدن کشورها، به نظر می‌آید که این معضل نیز برطرف می‌شود لیکن چنین نشد و در سالهای اخیر این مساله افکار جوامع بشری و بویژه کشورهای در حال توسعه را بیشتر به خود مشغول کرد.
رسیدن به توسعه و سازندگی در یک کشور یا منطقه مستلزم شناسایی و اندازه گیری میزان فقر در آن کشور یا منطقه و سپس اتخاذ راههایی برای از بین بردن آنست.
فقر به خواسته های مادی مرتبط می شود که به دلیل ابزارهای ناکافی در برآورده شدن حداقل نیازها در زمینه تأمین خوراک، مسکن، بهداشت و تحصیل بوجود می آید و این وضعیت با عدم دسترسی به فرصت های شغلی و اعمال تبعیض های مختلف حالت وخیم تری به خود می گیرد.
فقر را می توان به کمک تعدادی از شاخص های اجتماعی اندازه گیری نمود . شاخص های اجتماعی که به کمک آنها می توان فقر را اندازه گیری نمود عبارتند از حداقل نیازهای اساسی (M.B.N)، مجموعه شاخص های OECDکه از ١٥ شاخص تشکیل شده است عبارتند از :
١) امید به زندگی،
٢) نرخ مرگ و میر (نوزادان، بچه ها و بزرگسالان )،
٣) درصد کودکانی که دچار کم وزنی هستند،
٤) متوسط سالهای دبستان،
٥) GDP سرانه،
٦) درآمد سرانه خانوار
۷) نرخ بیکاری،
٨) دسترسی به آب سا لم .
بیشترین معیاری که برای اندازه گیری میزان فقر و نابرابری در جامعه مورد استفاده قرار می گیرد خط فقر است . خط فقر به مفهوم سطح ثابتی از درآمدهای کافی از استاندارد زندگی در جامعه ای خاص را برای یک خانوار تامین می کند.به عبارتی دیگر مقدار درآمدی است که با توجه به زمینه های فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی یک جامعه مفروض برای تامین حداقل نیازهای ضروری افراد مانند غذا و پوشاک ومسکن لازم است.
بر اساس آمارهای رسمی بانک مرکزی و اظهارات وزیر رفاه و تامین اجتماعی، شاخص‌های خط فقر روز به روز افزایش یافته است. افزایش رقم دربرگیرندگان خط فقر در کنار افزایش لجام‌گسیخته نقدینگی کشور که تورم سنگینی را به آحاد جامعه منتقل می‌کند با نزدیک شدن به اواخر سال جاری سیری شتابنده‌تر و خردکننده‌تر می‌یابد.
بر اساس گفته های دیروز مصری وزیر رفاه و تامین اجتماعی این خط بر مبنای سبدی شامل ۱۸ قلم کالای اساسی، تشکیل و بر اساس قیمت یک سال این سبد و میزان مصرف آن برای هر فرد تعیین می شود، وی معتقد است : خط فقر شدید که در سال ۸۴ به سر می بردند یک میلیون و ۹۴۸ هزار و ۷۰۰ نفر بوده که این رقم در سال ۸۵ به ۶۹۱ هزار و ۶۰۰ نفر رسیده است.
مصری پس از اعلام این آمار از احتمال پوشش حمایتی ۳۰۰ هزار خانوار یعنی یک میلیون نفر پشت نوبتی دریافت خدمات حمایتی در شش ماه دوم امسال خبر داد. هفت میلیون و ۳۰۳ هزار نفر رقمی بود که وزیر رفاه به عنوان آمار افراد زیر خط فقر مطلق از آنها یاد کرد و از افزایش ۵/۷ درصدی این تعداد افراد در سال ۸۵ خبر داد و علت عمده این افزایش را پرداخت اجاره بهای مسکن و افزایش قیمت آن اعلام کرد.
بر اساس اظهارات کارشناسان اجتماعی در حال حاضر فقرا روزبه روز فقیرتر و ثروتمندان غنی‌تر می‌شوند وحتی تسهیلاتی که دولت برای خروج فقرا از حد و مرز آن ارائه می‌کند نیز دردی از آنها دوا نمی‌کند. وام ۲۰ و ۱۸ میلیون تومانی نیز از جمله این تسهیلات است که اقساط آنها از حقوق ماهیانه آنها بیشتر است. چرا که میانگین حقوق دریافتی کارکنان دولت در حال حاضر ۱۷۰ هزار تومان اعلام شده است.
زمانی که حقوق بگیران دولت قادر به پرداخت این اقساط نباشند فقرا می‌توانند این مبلغ را پرداخت کنند؟! ‌ برخی از کارشناسان و محققان معتقدند که این قبیل تسهیلات نیز تنها در اختیار ثروتمندان و نه حقوق‌بگیران قرار می‌گیرد و دولت برای اینکه سرمایه‌گذاری کند برنامه‌ای را در پیش گرفته است که فقیر کردن حقوق‌بگیران را سبب می‌شود. سهام عدالت نیز برنامه جدید دولت برای خروج فقرا از فقر است که هنوز مراحل اولیه اجرای خود را طی می‌کند اما در این مراحل اولیه نیز هنوز وعده‌های داده شده محقق نشده است.
۱۰ درصد خانوارهای ایرانی تحت پوشش نهادهای حمایتی دولتی هستند که از این میان دو تا سه درصد از فقر شدید و گرسنگی رنج می‌برند. اختلاف ۱۷ برابری دهک بالای درآمدی با دهک پایین در ایران در حالی است که این شاخص در کشورهای همسایه کمتر از ۱۰ برابر است.
آمار رسمی مرکز آمار ایران در خصوص درصد خانواده های شهری و روستایی زیر خط فقر مطلق دوره ۱۳۷۸-۱۳۶۳ نشان می دهد در سال ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۷ بالغ بر ۲۱/۴۸ درصد جامعه شهری ایران و ۲۲/۱۵ درصد جامعه روستایی ایران زیر خط نسبی فقر و ۱۵/۱۳ درصد جامعه شهری و ۲۳/۷۷ درصد جامعه روستایی زیر خط فقر مطلق قرار داشته اند. همچنین در سالهای ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۸ (برنامه دوم توسعه) به طور میانگین ۱۸/۵۹ درصد جامعه شهری و ۲۲/ ۲۲ درصد روستایی زیر خط فقر نسبی و ۱۱/۶۰ درصد جامعه شهری و ۲۲/۳۸ درصد جامعه روستایی کشور زیر خط مطلق فقر قرار داشته اند.
متاسفانه اقتصاد کشور از دهه ۶۰ به بعد به شکلی بوده است که هم اکنون ۲۰ درصد مردم ۸۰درصد ثروت جامعه را در اختیار دارند و این نشان از شکاف طبقاتی و نابرابری اجتماعی ناشی از یک سویه نگری و سیاست زدگی در برنامه های اول و دوم توسعه کشور بوده است.
از طرفی بر اساس تحقیقات انجام شده ، ویژگی اصلی اقشار فقیر مربوط به خانواده هایی بوده است که یا سرپرست آن ها بالاتر از ۶۰ سال داشته اند و یا سرپر ست خانوار ، زنِ زیر ۶۰ سال بوده است بطوریکه در سال ۱۳۷۵ حدود ۵/۲۷ درصد از کم ترین خانوارها دارای سرپرست زن بوده اند و این نشان می دهد که درصد قابل توجهی از سرپرست خانوارهای زیر خط فقر ، زنان هستند و این آمار امروزه بخاطر افزایش طلاق در جامعه رو به فزونی است .
در سالهای آغازین قرن بیست و یکم میلادی سازمانهای مختلف بین المللی و از جمله سازمان ملل متحد ، اعلام کردند که در سطح این کره خاکی، بویژه در کشورهای موسوم به توسعه نیافته یا در حال رشد، بیش از یک میلیارد نفر از آدمیان در فقر شدید بسر می برند روزانه ۵۰ هزار نفر به دلیل فقر مطلق در جهان می میرند و این رقم در طول دو دهه گذشته تحول محسوسی نداشته است.
کاهش فقر چالشی اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی است و این امر با موضوعات حساسی همچون حقوق و استحقاق برخورداری از مزایا مرتبط است. نه تنها به منظور مواجهه باملموس ترین تأثیرات فقر بر شرائط زندگی و همچنین برخی از علل و مکانیزم های بازتولید آن، بلکه قرار دادن فقر در دستور کار سیاسی جهان نیز ضروری است.
آنچه مسلم است پس از فقرزدایی، قدرت خرید و موقعیت اقتصادی افراد (به طور متوسط) در آن منطقه افزایش می‌یابد ولی در صورت بی‌توجهی به فقر، گسترش آن برای منطقه مخاطره‌آمیز بوده و به افزایش اختلاف طبقاتی منجر خواهد شد.

http://www.parsasadat.blogfa.com