نطنز ، استان اصفهان

از پیشینه تاریخی نطنز، تا قبل از قرن هفتم هـ.ق اطلاعات مستند و مكتوبی در دست نیست. در نوشته‌های مورخان، سیاحان و جغرافی‌دانان دوره‌های بعد از اسلام، به نام «نطنز» مختصر اشاراتی شده است و این شهر را از نظر موقعیت طبیعی، ارتباطی و سوق‌الجیشی واجد اهمیت دانسته‌اند. آثار تاریخی كشف شده از نواحی مختلف شهرستان نیز اطلاعات دقیقی را در رابطه با قدمت آن بیان نمی‌كنند؛ ولی بقایای آتشكده، قلعه، كاریزهای متروكه و بناهایی كه گاه از زیر ریگ روان سر برون می‌آورند، تاریخ آن را به پیش از اسلام می‌رسانند.
اوضاع تاریخی، سیاسی و تحولات اجتماعی شهرستان نطنز، حداقل از سده‌های نخستین اسلامی، تحت تأثیر اوضاع اصفهان و كاشان قرار داشته و تا دوران مغول، این تأثیر هم‌چنان تداوم یافته است.
این منطقه به علت وضع جغرافیایی، تا حدی از یورش‌ها و خرابی‌های حمله‌ مغول محفوظ مانده و حتی در زمان هلاكو مورد توجه آخرین ایلخانان مغول قرار گرفته است. مسجد جمعه، خانقاه و آرامگاه شیخ عبدالصمد كه توسط خاندان ماستری احداث شده است، از یادگارهای ارزشمند این دوره‌ تاریخی است. در دوره مغول، نطنز پناهگاه و معبر فراریان بود و به علت وجود دو خانقاه معتبر،‌ عده‌ای از صوفیان و دراویش نامدار نیز در آن زندگی كرده‌اند.
در زمان صفویه، نطنز به صورت ولایت مستقلی درآمد و حكام آن مستقیماً از پایتخت - قزوین و سپس اصفهان - انتخاب می‌شدند. شاه‌عباس اول كه نطنز شكارگاه و گردشگاه تابستانی او محسوب می‌شد، با احداث دو كاخ، آن را به صورت پایتخت تابستانی خود در آورد. توجه شاه‌عباس به حدی بود كه نطنز را ولایت خاصه خود اعلام كرد.
پس از انقراض سلسله‌های صفویه، افشار، زندیه و روی كار آمدن قاجاریه، باز هم حاكم نطنز از بین مأموران سرشناس دولت و یا شاه‌زادگان و مستقیماً از پایتخت تعیین می‌شد.
نظنز در سال 1336 هـ.ش از كاشان جدا و شهرستان مستقل اعلام شد و در محدوده سیاسی استان دوم قرار گرفت. امروزه شهرستان نطنز از مناطق دیدنی و گردشگاهی استان اصفهان است. وجود مجموعه آرامگاهی شیخ عبدالصمد و سایر آثار مذهبی و تاریخی، هم‌چنین ویژگی‌های طبیعی منطقه، اهمیت شایان توجهی به آن بخشیده است. گلابی این شهرستان به عنوان «تحفه نطنز» از شهرت زیادی برخوردار است.