سیر تاریخی و علمی حجامت در تمدن بشری

حجامت نام یک روش درمانی است که بر اساس قدیمی ترین سند موجود از ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در مقدونیه انجام می شده است و بعدها از مقدونیه به یونان باستان رخنه کرده و در آن زمان شاخص پزشک بودن ، حجامت کردن و داشتن ابزار آن بوده است . ( ۱ )
برخی ذکر کرده‌اند که اصول طب سوزنی و حجامت از آنجا گرفته شد که در عصر ما قبل تاریخ متفکران متوجه شدند که وقتی سربازی در میدان جنگ مورد اصابت سنگ ،‌ چاقو یا شمشیر قرار گرفته و زخمی برمیدارد ، به علت همین زخم،‌ بسیاری از بیماریهای قبلی او بهبود می‌یابد . این کشف بزرگ به ‌آنها آموخت که با فرو بردن سوزن و تیغ زدن میتوان برخی از امراض را شفا بخشید و به همین علت ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح ،‌ سوزنهای فلزی در چین و شاخهای حجامت در ایران وارد اصول درمان گردیده و طب سوزنی و حجامت رواج پیدا کرد .
چینیها در بدن ۶۰۰ نقطه اسرار آمیز پیدا کرده بودند و اطبای سنتی ایران نیز نقاط متعددی از بدن را برای حجامت پیدا کرده هر ناحیه را برای معالجه یک مرض بخصوص حجامت می کردند . (۲ص ۱۷)اوراق پاپیروس که از عصر باستان بدست آمده نیز نشان می دهد که حدود ۲۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح ، حجامت امری رایج بوده است . همچنین در کتاب آیورودا ( طب سنتی هند ) که مربوط به متجاوز از ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است ، در مورد حجامت و اثرات درمانی آن بحث شده است . ( ۱ )
و اما بقراط که حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح زندگی میکرده است ، با روشهای مختلف حجامت کاملا آشنا بوده و در آثار خود به موارد استفاده و منع استفاده آن اشاره کرده است . جالینوس نیز ۱۲۰ سال بعد از میلاد مسیح مطالب متنوعی در مورد حجامت در آثار خود بیان کرده است . بنابراین حجامت در جهان سابقه ای دیرینه دارد .
با ظهور اسلام ، حجامت مورد تایید و تاکید فراوان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و امامان معصوم علیهم السلام قرار گرفت . ( بیش از ۶۰۰ روایت در مورد حجامت جمع آوری شده است .) ( ۸ )
پیامبر اکرم در روایتی که در نهج الفصاحه آمده پنج چیز را از سنتهای پیامبران الهی معرفی کرده اند که عبارتند از :
حیاء ، حلم ، حجامت ، مسواک و عطر زدن .
در روایت دیگری امام علی علیه السلام می فرماید:
(( ان الحجامه تصح البدن و تشد العقل . )) ( ۲ )
(( بدرستیکه حجامت بدن را سالم و عقل را نیرومند می گرداند . ))
در قرن ۱۶ میلادی ، حجامت امری رایج در کشورهای اروپایی بود. پزشکان معروفی در این قرن از جمله Fallopio ، Dallacroce و Vidius هر کدام ابزار خاصی برای آن ابداع کرده بودند . از اوایل قرن بیستم تا کنون نیز حجامت عمدتاً از سوی مراکز درمان طبیعی ( Heilpractiker ) در آلمان انجام می شود و بعضی از پزشکان طب جدید هم به این امر مبادرت می ورزند . ( ۱ )
این در مورد جایگاه و تاریخچه حجامت در جهان . اما در ایران نیز حجامت جایگاهی ویژه در فرهنگ مردم داشته و به عنوان سنتی موکد جزء اعتقادات مردم بوده است. بزرگسالان خود حجامت کرده و در بهاران کودکان خود را ملزم به انجام حجامت می کرده اند .
مردم بر اساس توصیه رسول خدا صلی الله علیه و آله که فرمود : (( بهترین عید ، عید حجامت است )) عید خون گرفته ، روز مشخصی از سال را برای این کار تعیین می کردند . ))
ابوعلی سینا در کتاب قانون ، حجامت را از ارکان درمان محسوب کرده و تقریباً‌ برای درمان تمام بیماریها حجامت و بادکش (Cupping) را تجویز کرده است وی می گوید :
(( اگر حجامت بین دو کتف انجام گیرد، فوائد زیر را در بردارد: گرانباری دو ابرو و سنگینی پلک ها را از بین می برد و گرمی چشم را رفع می کند، چرک کنار چشم را ازمیان برمی دارد و بوی بد دهان را می زداید. اگر حجامت بر یکی از دو رگ پشت گردن انجام شود، در زدودن حالت لرزه در سر و برای رخسار ، گوشها و چشمها ، گلو و بینی فوائدی در بردارد . حجامت بر ساق پا خون را تصفیه می کند و اگر خون حیض بند شده باشد ( آمنوره) آن را باز می کند. حجامت در زیر زنخ (چانه) برای دندانها ،‌ رخسار و گلو مفید است و دماغ و آرواره ها را تصفیه می کند. حجامت ناحیه کمر ، برای رفع دملها و جوشهای ران سودمند است و برای نقرس ، بواسیر، پاغر ( ستبر شدن ساق پا ) ، بادهای مثانه و رحم و خارش پشت فایده دارد. حجامت اگر در پائین زانو انجام شود، جهت دملهای بدخیم و زخمهای مزمن در ساق و پا فایده دارد. حجامت برقوزک پا برای حالات بند آوردن خون حیض، عرق النساء ( سیاتالژی ) و نقرس مفید است . (۳ص۴۹۱)
زکریای رازی حجامت را به عنوان روش درمان زکام و آلرژی معرفی کرده می گوید :
(( اما کسانی که رنج آنان از این بیماری افزون باشد، یعنی بدین گونه که سوراخ های بینی بسته شده و خارش داشته باشد و عطسه فراوان گردیده و آب از بینی فرو ریزد ، باید از داروهایی که قبلاً معرفی کردم و نیز از راه رفتن و عرق کردن در حمام و حجامت از ناحیه پشت استفاده کنند )) . ( ۴ ) حکیم جرجانی نیز در کتاب ذخیره خوارزمشاهی که اولین و مهمترین کتاب طب سنتی به زبان فارسی است، فصل مشخصی را به حجامت اختصاص داده پیرامون قواعد و زمان مناسب آن سخن می گوید.
به خاطر همین تاکید پیامبر اکرم و ائمه معصوم علیهم السلام بر انجام حجامت و استفاده فراگیر طبیبان صاحب نام سنتی از این شیوه درمانی ، مردم ایران جایگاه ویژه ای برای آن قائل بودند بطوریکه دکتر پولاک طبیب ناصرالدین شاه در کتاب خود با عنوان (( ایران و ایرانیان )) که در سال ۱۸۶۵ در آلمان منتشر شده است می گوید: ( ۷ )
(( بین دو استخوان کتف تقریباُ همه ایرانیان شیارهایی به چشم می خورد. در بدو امر خیال می کردم اینها آثار ضربه های چوب باشد تا این که دیدم ضربه چوب را فقط بر کف پا می زنند و از این لحظه دیگر متوجه اثر حجامت شدم . جریان حجامت کردن در سراسر مشرق زمین یکسان است و همان است که در مصر قدیم رایج بوده است . بخصوص اغلب حجامت را در مورد کودکان به کار می برند. ))
لازم به ذکر است که تحقیقات اخیر نشان داده است که حجامت موجب تقویت سیستم ایمنی می شود و این مسئله بخصوص در مورد کودکان که مستعد ابتلا به انواع امراض عفونی هستند حائز اهمیت است. زکریای رازی نیز در کتاب خود با عنوان جدری و حصبه توصیه می کند اطفال جهت پیشگیری از ابتلا به آبله حجامت شوند که این خود نشان از اعتقاد اطبای سنتی برنقش ایمنی زای حجامت است .
دکتر پولاک در ادامه می گوید :
(( غیر از بین دو کتف در سایر قسمتهای بدن نیز حجامت می کنند از جمله در پشت استخوان خاجی ( حجامت کمر ) ، در مفاصل ، روی طحال و ...
در اینجا ناگزیر از اعتراف به این مطلبم که من در مدت ۳۰ سال اقامتم در ایران جز دو مورد هیچ عاقبت زیانباری از حجامت ندیدم و در این دو مورد هم دلاک را متهم می کردند که ابزار کثیف به کار برده است .)) و اما حادثه مهم در مورد حجامت در ایران ، مربوط به سال ۱۳۴۴ هجری شمسی است . در این سال و همزمان با وضع قانون نظارت بر درمان ، به شکل گسترده ای با حجامت مبارزه شد و ژاندارمها ، حجامها را در سراسر کشور دستگیر می کردند و بدین ترتیب این سنت درمانی پرسابقه بدون هیچ بررسی و تحقیق علمی ، از روند رفتارهای سنتی جامعه خارج شد و تنها در مناطقی از کشور که تحت تسلط کامل دولت نبود ، اجرا میشد و بالاخره به تناسب فراگیر شدن طب شیمیایی در سراسر جهان ونفوذ فرهنگ استعماری در جوامع مختلف که همراه با زدودن باورهای دینی و فرهنگی جوامع بود ،حجامت منسوخ شد وروشهای درمان دینی وسنتی از رفتارهای اجتماعی حذف گردید و نسل های جدید نیز به تدریج آن را فراموش کردند.
تا اینکه در سال ۱۳۶۴ در جمعی که به انگیزه کشف یک روش درمانی ساده ، ارزان و فراگیر تشکیل شده بود تا از طریق آن بتوان بخش عمده ای از مشکلات درمانی مردم جهان را درمان کرد سنت درمانی حجامت پیشنهاد و مورد توجه قرار گرفت و علیرغم جو فرهنگی و اجرایی نامناسب پیرامون حجامت ،اطلاعات مربوط به آن ساماندهی و ابزارهای اجرایی آن متناسب با شرایط روز طراحی گردید و پس از طی مراحل مقدماتی پژوهشی در سال ۱۳۶۹ در قالب موسسه تحقیقات حجامت ایران به ثبت رسید. به تدریج پزشکان عضو این موسسه شده و با مبانی و آثار درمانی حجامت آشنا شدند . سپس تعدادی از این پزشکان تحقیق پیرامون حجامت را موضوع پایان نامه خود قرار دادند. بعد از بدست آمدن نتایج علمی این پایان نامه ها ، سایر پزشکان بصورت روز افزون به عضویت موسسه تحقیقات حجامت ایران درآمدند که این روند همچنان ادامه دارد.
بدنبال رواج انجام حجامت در مطب پزشکان و عدم وجود دیدگاه شفاف و واقع بینانه پیرامون آن در دستگاه اجرایی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، بخشنامه هایی مبنی بر ممنوعیت حجامت صادر و موجب برخوردها و ایجاد مشکلاتی گردید که منجر به تشکیل ۷ پرونده قضایی علیه مجریان حجامت و محققین آن شد و تعداد زیادی از پزشکان نیز به دادگاه فراخوانده و محاکمه ولی اکثرا تبرئه شدند.
سرانجام بدنبال خلاف شرع شناخته شدن بخشنامه های وزارت بهداشت و ابطال آنها توسط دیوان عدالت اداری ، انجام حجامت در کشور رسمیت کامل یافت و به عنوان آخرین خبر وزارت بهداشت نیز اعلام آمادگی کرده است تا برای پزشکان پروانه انجام حجامت صادر نماید .
اما از بعد علمی طی سالهای اخیر و بدنبال تجدید حیات حجامت به عنوان یک شیوه درمانی ، پزشکان و متخصصان متعددی درمورد آن تحقیق و اظهار نظرکرده اند که در اینجا تنها دو مورد به عنوان نمونه ذکر می شود :
۱) نقش حجامت در درمان عوارض جانبازان شیمیایی :
آقای دکتر کدیور فوق تخصص در جراحی قلب و عروق می گوید :
((خود من در موقع جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۳ در مجروحین عزیز شیمیایی شده با گاز خردل وادم حاد ریوی و تورم شدید نسوج اندام مختلف ، عمل حجامت را توام با انداختن زالو به اعضاء‌ مبتلا ، در چند بیمار آلوده به سم خردل و کلر به کار بردم و نتیجه موفقیت آمیز بود . در جنگ ویتنام نیز در مجروحین و مبتلایان به ادم حاد ریوی حاصل از مصرف Agent orange = Dioxins عمل حجامت و فلبوتوبی نجات بخش بوده و شخصاً درچند بیمار مبتلا به ادم حاد ریوی به کار بردم .))
۲) تحقیقات جدید حجامت در آلمان :
یوهان آبل (johann Abele ) پزشک آلمانی در کتاب خود با عنوان (( حجامت شیوه درمان آزمون شده)) که در سال ۱۹۹۷ چاپ شده در مورد حجامت می گوید:
(( من اعتقاد راسخ دارم که نه تنها امروز بلکه برای همیشه ،‌ امر حجامت را در درمان بیماریها نباید نادیده گرفت . حجامت پدیده ای است که دخالت در خود تنظیم کردن کار و عملکرد بدن انسان دارد. امری که هرگز با روش های دیگر نمی توان آن را جایگزین کرد ... مطالعات ما نشان می دهد که در آلمان می توان ۷۵ درصد بیماریها را با شیوه های درمان طبیعی از جمله حجامت مداوا کرد . )) وی در کتاب خود از بیمارانی نام می برد که تنها با یک بار حجامت بیماری چندین ساله شان بهبود یافته است و می افزاید :
(( جان کلام این است که چگونه می توان شیوه درمانی که قادراست درکوتاهترین زمان ، بدون عوارض سوء جانبی و هزینه گران و وقتگیر باعث بهبود در یک مرحله شود را به این علت که متعلق به دوران قرون وسطی است نادیده گرفت و از کاربرد آن صرفنظر کرد ؟ )) وی ضمن مقایسه حجامت با سایر روش های درمانی اظهار می دارد :
(( پزشکی که با اثرات و کاربرد بادکش و حجامت در درمان بیماریهای گوناگون آشناست، در برخورد با هر نوع بیماری بدون تردید ،‌ ابتدا در اندیشه انجام حجامت است و بعد درمانهای دیگر زیرا در عمل و در شرایط امروزی و با تعدد مراجعات ثابت شده که بادکش و حجامت آسانترین و سریع ترین روش درمان است )) .یوهان آبل در کتاب خود به بررسی و تحقیق در مورد اثرات حجامت در مواضع مختلف بدن پرداخته است که در این قسمت بطور خلاصه به بیان برخی از نتایج تحقیقات وی می پردازیم :
الف) حجامت در ناحیه سه گوشه شانه :
از این ناحیه تمامی آسیب و التهابات ناحیه سر را می توان معالجه نمود . همچنین حجامت در این نقطه موجب درمان التهاب حلق و عفونت لوزه می شود . حجامت در این ناحیه برای درمان Epicondilitis و درد و تورم مفاصل کلاویکولار موثر است و موجب تسریع گردش خون در غده تیروئید می شود... کسانی که دچار افسردگی بوده خلق و خوی مساعدی ندارند را باید در این ناحیه تحت ماساژ و بادکش قرار داد.
فردی که بمدت چهار هفته دچار Tonsilitis و اکستراسیستول بود و با توجه به مصرف قابل ملاحضه ای از آنتی بیوتیک ها مداوا نگردیده بود ، یک روز بعد از حجامت در این ناحیه ، به آرامش و بهبودی قلب خود دست یافت و یک هفته پس از آن ، عفونت وی برطرف شد.
ب) ناحیه صفرا و کبد :
حجامت در این ناحیه عبور صفرا در مسیر خود را تسهیل می کند و در مورد سندروم post cholecystectomy سریعا موجب بهبودی می شود که کمتر روش درمانی با حجامت از این نظر قابل مقایسه است. حجامت دراین ناحیه همچنین اثرات درمانی بر آب مروارید و سینوزیت مزمن دارد .
ج) ناحیه ریه :
حجامت در این ناحیه موجب تسهیل گردش خون ریوی و آسان شدن عملکرد قلب راست شده و در مواردی مثل برونشیت، آسم و نیز عفونت ریه موثر است. کسانیکه دچار عفونتهای ریه هستند با حجامت مداوا می شوند . تجربیات Bochmann-Hufeland حاکی از موثر بودن حجامت در مبتلایان به پنومونی با تب بالا می باشد .
د) ناحیه کلیه و مثانه :
بعد از حجامت ناحیه صفرا مهمترین نقطه برای پاکیزه کردن بدن از مایعات مضر ، این ناحیه است . حجامت در این ناحیه انسداد در لوله های گلومرولار و استاز عروقی را برطرف می سازد و در نتیجه بیماریهای کلیه و بسیاری از بیماریهای مرتبط با عملکرد کلیه ها درمان می شوند. برخی دیگر از اثرات درمانی حجامت در این ناحیه عبارت است از : اکلامپسی، آسم و داغ شدن بدن هنگام یائسگی.
ه) ناحیه لگن خاصره کوچک و تخمدانها : برخی از اثرات حجامت در این ناحیه عبارتست از : تنظیم سیستم مثانه و کیسه صفرا ، تقویت جریان خون در لگن کوچک و تقویت غدد جنسی ، بهبود آرتروز کمر ،‌ باسن و زانو ،‌ درمان ناراحتی های دوران یائسگی ، فشار خون بالا ، دیسمنوره و آمنوره، بیماریهای پروستات ، هموروئید و ...
و) ناحیه کنترل فشار خون بالا :
حجامت در این نقطه برای رفع درد کمر و فشار خون بالا مطلوب است. معمولا فشار خون بین ۳۰-۱۰ میلیمتر جیوه کاهش می یابد و برای ماهها بدون تغییر می ماند لذا از میزان داروی مصرفی بیمار میتوان کاست. همچنین با انجام حجامت در این ناحیه معمولاً سرگیجه ، وزوز گوش و مشاهده اجسام فنری در جلوی چشم رفع می شوند.
دکتر یوهان آبل در کتاب خود همچنین به بیان و توضیح موارد متعددی از بیماران که با حجامت درمان شده اند پرداخته که توضیح همه آنها در اینجا میسر نمی باشد و علاقمندان می توانند به ترجمه این کتاب مراجعه کنند.
● سوال بزرگ تاریخی :
حال این سوال مطرح است که اگر واقعا طب سنتی روش موثری برای درمان بسیاری از بیماریهاست چرا به یکباره ترک شده است ؟ آیا مردم نسبت به گنجینه علمی خود دچار فراموشکاری شده اند یا برنامه خاصی برای نابودی آن اجرا شده است ؟ مطالعه کتاب « تاریخ طب در ایران» که نوشته دکتر سیریل الگود پزشک سفارت انگلیس در دربار قاجار است حقایق تلخی را بر ما روشن می کند . با خواندن این کتاب متوجه می شویم که استعمار اولین بار به وسیله طب خود وارد این مملکت شد و حذف طب سنتی بنا به اعتراف سیریل الگود و سایر مورخین و اطبای غربی حرکتی خزنده بود که طی دهها سال تلاش و برنامه ریزی بی وقفه حاصل شد و جهت این حرکت نیز از بالا به پائین بود یعنی ابتدا شاهان و شاهزادگان را متقاعد کردند ، بعد راه آموزش طب سنتی را مسدود و در نهایت مردم را مجبور به روی آوردن به طب شیمیایی کردند . سیریل الگود در کتاب خود می گوید :
« مبارزه با طب سنتی از زمان شاه عباس صفوی که مقارن با ورود کمپانی هند شرقی به ایران بود ، در دستور کار قرار گرفت لیکن به علت مقاومت مردمی هیاتهایی که در زمان صفویه به ایران می آمدند توفیقی به دست نیاوردند . »
پزشک کمپانی هند شرقی در آن زمان فردی بود به نام Fryer وی در مورد این ناکامی می گوید :
« اینها اصلا عادت ندارند با مطالعات و تحقیقات جدید پیشرفت کنند و از این جهت با همان تعصبی که به مقدسات متمسکند ، به اصول طب خود چسبیده اند . »
این سخنان علاوه بر اینکه عصبانیت این پزشک از اعتقاد مردم به طب خود را نشان میدهد ، بیانگر شدت اعتقاد مردم آن زمان به طب سنتی در حد باورهای مذهبی میباشد . آیا اگر مردم که طبیعتا همیشه به سلامتی خود علاقمندند از طب سنتی خود نتیجه نمی دیدند و از آن راضی نبودند چنین به آن پایبندی نشان می دادند ؟
بعد از دوران صفویه به دوران قاجار میرسیم . سیریل الگود در ادامه کتاب خود می گوید :
« ویژگی مهم دوران قاجار انتقال طب ابن سینا به طب هاروی و پاستور بود . هیاتهای نمایندگی که در این زمان به ایران می آمدند اغلب پزشک بودند و به این ترتیب طب غربی به ملایمت و آهستگی در سنگرهای طب سنتی نفوذ کرد . »
از این سخنان خزنده بودن و اینکه این حرکت یک حرکت جنگی و به قصد غلبه و تسلط فرهنگی بوده است روشن می شود . واضح است که برای غلبه بر یک ملت باید آن را نسبت به داشته های خود دچار خود باختگی کرد و کدام خود باختگی از این بالاتر که یک ملت بپذیرد که برای حفظ سلامتی و درمان خود محتاج به بیگانگان است ؟ پس وقتی در این سنگر تسلیم شود سایر سنگرها را راحت تر تخلیه می کند و دقیقا به همین علت است که هیاتهای نمایندگی غربی که به ایران می آمدند عمدتا از میان پزشکان انتخاب می شدند .
سیریل الگود زمانی این اعترافات را می گوید که اهداف استعمار در این مورد کاملا پیاده شده و کار از کار گذشته است وی اظهار می دارد :
« بدیهی است که اکنون دور نمای طب به نحو محسوسی تغییر یافته بود . ۵۰ سال آموزش بوسیله اساتید خارجی نسلی را پدید آورده بود که دید آنها کاملا با پدرانشان متفاوت بود . این نفوذ فرهنگ غربی به وسیله هیاتهای پزشکی در مراکز مختلف کشور تقویت شده بود و بزرگترین افتخار و اعتبار را در این مورد باید به این هیاتها داد. »
سیریل الگود آنگاه وضع قانون منع طبابت سنتی را به عنوان آخرین میخ تابوت ابن سینا معرفی کرده میگوید :
« در سال ۱۹۱۱ وضع قانون طبابت بر اساس دیپلم و مدرک صورت گرفت که می گفت : هیچکس در هیچ نقطه از ایران حق اشتغال به هیچ یک از فنون طبابت را ندارد مگر اینکه از وزارت معارف اجازه نامه گرفته یا تصدیق نامه از ممالک خارجه داشته باشد .
بدین ترتیب آخرین میخ تابوتی که حاوی جسد مرده طب سنتی بود کوبیده شد . سمت معلمی طب ابن سینا نیز منسوخ شد . تمام این اصلاحات نشان میداد که با سپری شدن دوره مجریان طب رازی و ابن سینا ، روشهای طبی منسوب به آنان نیز محکوم به فنا گردیده است . رسم دیرینه خدمت شاگردی نیز از بین رفت و حکیم ها دیگر نمی توانستند شاگردانی به سوی خود جلب و معلومات و تجربیات عملی خود را به آنها منتقل کنند . تمامی این پیشرفتها به وسیله سیاست اروپا به شدت کنترل می شد . »
ملاحظه می کنید که اصلا صحبت از یک حرکت علمی و یک جایگزینی منطقی در کار نیست و اصلا تحقیق و بحثی در تاریخ نمی بینیم که مقایسه ای میان طب رایج و طب سنتی انجام و رای به برتری طب رایج داده باشد .
آری این بود مختصری از حادثه نامیمونی که بر سر طب سنتی ما و مخصوصا حجامت رفته است و حجامت از آنجائیکه درمانی بدون داروست و هیچ وابستگی به خارج ندارد ، بیش از سایر روشهای درمان در طب سنتی مورد عناد و ستیزه جویی قرار گرفته و می گیرد .
علاقمندان جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانند به منابعی که معرفی شد مراجعه کنند .
در پایان ، لازم به ذکر است که ما منکر پیشرفتهای پزشکی رایج در زمینه جراحی ، ارتوپدی ، ابزارتشخیصی و خلاصه آنچه به مدد تکنولوژی و مهندسی پزشکی حاصل شده است نیستیم بلکه بحث بر سر این است که طب رایج در درمان بیماریهای مزمن « Chronic Disease» ناکام مانده و روز به روز این ناکامی ها و عوارض استفاده طولانی مدت از داروهای شیمیایی بیشتر رخ می نمایاند .
در چنین شرایطی احیاء طب سنتی یک ضرورت است که به قول سعدی :
کهن جامه خویش پیراستن
به از جامه عاریت خواستن
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله : در شب معراج وقتی به آسمان هفتم صعود کردم هیچ ملکی از ملائک از من گذر نکردند مگر اینکه گفتند ای محمد حجامت کن و امتت را به حجامت کردن و خوردن سیاهدانه امر بفرما . تفسیر المیزان سوره اسراء آیه ۱
پیامبر اکرم اکرم صلی الله علیه و آله : آنقدر جبرئیل در مورد حجامت به من سفارش کرد که فکر کردم مبادا واجب است . ( بحارالانوار ج ۶۲ ص ۱۲۶)
افراد زیادی در طی سالیان اخیر له یا علیه حجامت سخن گفته اند . عده ای گفته اند که حجامت یک امر اعتقادی است و چون سنت درمانی اسلام است نیاز به تحقیق و بررسی علمی ندارد و در سوی دیگر عده ای مخالفت را بدانجا رسانیده اند که می گویند چون حجامت از آن طرف مرز نیامده و جایگاهی در طب رایج ندارد ، اصلا نباید مورد دقت و بررسی قرار گیرد . بنابراین حجامت نیز مثل برخی مباحث دیگر گرفتار دینداران متحجر که بد دفاع می کنند و روشنفکران بی دین که اصلا دفاع نمی کنند شده است . به نظر می رسد برای رسیدن به قضاوت صحیح چاره ای نداریم جز اینکه از سیر تاریخی حجامت و جایگاه آن در گذشته اطلاع پیدا کرده و در قدم بعد به بررسی اثرات درمانی آن بر اساس اصول علمی امروز بپردازیم .

دکتر رضا منتظر
عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات حجامت ایران
منابع : Reference
۱- johann Abele,Daschropfen.Eine Be Wahrte Heil Methode , ۱۹۹۷
۲ ـ جزایری غیاث الدین ، زبان خوراکیها، انتشارات امیر کبیر ، ۱۳۵۴
۳ ـ ابن سینا ، قانون در طب ، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی ج اول
۴ ـ محقق مهدی ، تاریخ پزشکی در اسلام و ایران ، انتشارات سروش ۱۳۷۴
۵ ـ پایان نامه دکتر رضا منتظر با عنوان مقایسه ترکیب بیوشیمیایی خون وریدی با خون حجامت ، دانشگاه شهید بهشتی شماره ۷۵۲۲
۶ ـ جرجانی سید اسماعیل ، ذخیره خوارزمشاهی ، انتشارات انجمن آثار ملی
۷ ـ پولاک یا کوب ادوارد ، ایران و ایرانیان ، انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۱
۸ ـ خیراندیش حسین، حجامت از دیدگاه اسلام ، انتشارات اسلامی ، چاپ اول ۱۳۷۷
۹ ـ طباطبائی علامه ، تفسیر المیزان ترجمه سید محمد باقر موسوی
۱۰ ـ زکریای رازی ، جدری و حصبه
۱۱ –الگود سیریل ، تاریخ پزشکی ایران ، انتشارات امیر کبیر ، ۱۳۷۱

منبع : انجمن درمانگران ایران