قداست زن و خانواده ایرانی

سریال «همه فرزندان من» با وجودی که فراتر از دیگر مجموعه های تلویزیونی خانوادگی نیست، اما دارای یک ویژگی خاص است: در این سریال یک زن محور قرار گرفته است.
مخاطبین تلویزیون در چند سال اخیر با سریال های تلویزیونی مختلفی رو به رو بوده اند که مضمون و محتوای ساختاری آنها اکثرا مربوط به خانواده، قداست ها و ارزش وجودی خانواده برای اعضای آن بوده است. بعضی از این سریال ها با زبان طنز به زندگی عادی و روزمره و گذران عمر اعضای یک خانواده می پردازند، و تعدادی نیز ساختار تراژیک و ملودرام دارند. برخی از آن ها هم به طور کامل به مسئله جوانان، مشکلات آنها، ازدواج، بیکاری و وجود یک مریضی غیر قابل علاج می پردازند. تعدادی هم به برون و درون اعضای یک خانواده و درگیری های بین اعضای آن توجه نشان می دهند.
در سریال «همه فرزندان من» با پرهیز از ارائه اداهای روشن فکرانه، نگاه های تحقیر آمیز و تیپ های غلوآمیز، اقتدار و بزرگی زن به نمایش در می آید و همانا ارزش، حرمت، و قداست زن و مادر خانواده بودن است که تقدیس می شود.
کارگردان سریال با هوشیاری از افراط و تفریط ها و زیاده روی های معمول آثار «زن محور» چشم پوشی کرده و در مقابل به معضلات، گرفتاری ها و تنهایی های یک زن پرداخته است که این روند باعث شده تا تصویری درست و نزدیک به واقع از زن ایرانی به نمایش درآید و البته در بعضی قسمت ها این تصویر، دست برعصا حرکت کرده و خلاصه حد وسط معتدلی را شاهد نیستیم. از طرفی باید در نظر داشته باشیم که نگاه کارگردان این مجموعه، «مرضیه برومند» نگاه امروزی و به روز است. یعنی ما هم نگاه زن سنتی، و هم نگاه زن مدرن را داریم.
شخصیت «پوران» با بازی «مهرانه مهین ترابی» زنی است که ریشه در سنت ها دارد و از حال و روز بچه های اطرفیانش بی خبر نیست، از دل مشغولی ها و دغدغه های نسل امروزی آگاهی دارد و می داند آنها چه نیازی دارند و برای چه چیزی غمگین و برای چه چیزی خوشحال می شوند. هر چند در سریال عنوان می شود که وی استاد روانشناسی دانشگاه است، اما هیچ وقت او را سر کلاس درس نمی بینیم و بیشتر او را در خانه می بینیم که در حال حل کردن مشکلات به وجود آمده است. با وجود این از سوی دیگر سریال «همه فرزندان من» به نشان دادن مشکلات، ارائه راه حل و به کارگیری راه وروش مناسب برای حل مشکل می پردازد. که این رویکرد ، یک امتیاز ویژه برای این سریال است؛ چرا که فقط طرح مشکل نمی کند و داستان سریال را به سمت آثار لوس و اشک آلود نمی برد. البته انتخاب مشکلات و ارائه راه حل در این سریال جای بحث دارد. بسیاری از مشکلاتی که به جوانان امروزی مربوط هستند ، مشکلاتی طبیعی است و حتی تعدادی از این مشکلات طبیعی در ذات و وجود جوانان مشکل به حساب نمی آیند و به مرور زمان یک تجربه جدید نام می گیرند؛ مثلا شرکت در آزمون و کنکور دادن یا رفتن به سربازی را نمی توان مشکل به حساب آورد، بلکه رسیدن به یک دوره جدید و وارد شدن به جوانی و آغاز مرحله جدیدی از زندگی است. در این سریال هم عمده مشکلات شامل حس و حال خاص دوران نوجوانی و جوانی و از جمله مهم ترین آنها، داشتن رویاها و خیالات و داشتن آرزوها و فکرهای مختلف برای آینده است؛ که آرزو بر جوانان عیب نیست. بلندپروازی جوانان و داشتن آرزو برای هر جوانی مشکل ساز نیست.
برای پرداختن به این آرزوها و بلندپروازی های جوانان، سازندگان این مجموعه بهتر بود که از جامعه شناسان و روانشناسان استفاده می کردند. تغییر شغل یا بیکار شدن و همچنین مشکلاتی مانند ازدواج یا طلاق و مضامینی از این دست، اگر چه در جامعه امروزی می توانند فراگیر و برای هر آدمی اتفاق بیفتند، اما طرح مشکلات امروزی بشر در یک سریال تلویزیونی باید کمی متفاوت باشد تا تماشاگر علاوه بر لذت از یک سریال جذاب، به تجربه ای تازه از زندگی دست یابد.
سریال «همه بچه های من» در کنار دارا بودن شاخصه های مثبت - که در ابتدا به آن ها اشاره شد - دارای کمبودهایی هم هست. به دلیل این که این سریال و عمده سریال های خانوادگی ما پژوهش و تحقیق ندارند و نویسنده فراموش کرده که نمی توان با تخیل ، مثلا زندگی آشفته یک معتاد را نشان داد یا بدون تحقیق و بررسی در مورد زندگی و مشکلات یک جانباز و آدمی که در اثر بمب های شیمیایی سرطان گرفته داستان و قصه نوشت. پس تحقیق و پژوهش باید باشد. اتفاقا در صدا وسیما ، مراکزی برای این کار هست و دست بر قضا تولیدات نوشتاری و تحقیقی به روزی را هم گردآوری می کنند، اما استفاده کاربردی از این گونه تحقیق ها صورت نمی گیرد. حتی آمار و ارقام بسیار سودمندی را هم می توان از این مراکز در ارتباط با خواسته های جوانان، مشکلات آن ها و... به دست آورد و حداقل به گونه ای نمایشی یا در دیالوگ کاراکترها از آنها استفاده کرد تا نتیجه کار کاربردی باشد.
سریال «همه بچه های من» مشکل را مطرح می کند ، ارائه طریق می کند و خوشبختانه باز هم در یک امتیاز ویژه بازخورد این ارائه طریق را نشان می دهد، اما این روند سه گانه عمدتا چیزهایی هستند که پیش از این به کرات، مشابهش در کارهای دیگر دیده شده است. انتخاب موضوعاتی از قبیل: اختلافات زن و شوهر در زندگی مشترک، اختلاف فرزندان با والدین و بالعکس ، عدم درک متقابل بین اعضای یک خانواده، طلاق، ازدواج، سالمندان و طرد شدن آنها از طرف فرزندان و تنهایی های آن ها، دید و بازدید وصله رحم و معاشرت های فامیلی و موارد فراوانی از این دست که تا به امروز در این سریال به آنها پرداخته و نمایشی شده اند . در مورد پرداختن به مشکلات به نکته دیگری که می توان اشاره کرد این است که، مشکل چند خانواده را نمی توان به خانواده ای دیگر تعمیم داد و نتیجه گیری از حل مشکل یک قسمت از سریال قطعا ارائه راه حل برای تعداد محدودی به نظر خواهد رسید. برای رفع این نقیصه، می شد کمی بیشتر به بیان جزئیات پرداخت .
طرح کلی یک مشکل اگرچه خوب است، اما باعث می شود از طرح مساله و بیان اشکالات تا رفع و رجوع آن تمام نگاه ها کلی باشد، در حالی که در جزئیات است که بیننده می تواند همذات پنداری واقعی و تاثیر یک سریال را درک کند. همین توجه به جزئیات حتی باعث می شود بازی کاراکترها نیز پرداخت بهتری داشته باشند و ارتباط بیننده با موضوع را صد چندان کند.
اگر پرداخت به جزئیات در قسمت های مختلف سریال «همه بچه های من» رعایت می شد. این سریال تماشایی تر و دلچسب تر از کار در می آمد و سریالی ماندگار در خاطر بینندگان شکل می گرفت.

علی یعقوبی

منبع : روزنامه کیهان