قدکشیدن پای جعبه جادو

امروزه كمتر خانه‌ای در كشور از وجود تلویزیون محروم است و این دستگاه جادویی با قدرت ماورایی خود به عنوان یكی از اعضای خانه درآمده است. یكی از مشتریان پر و پا قرص برنامه‌های تلویزیونی كودكان هستند كه اوقات زیادی از وقت خود را صرف تماشای تلویزیون می‌كنند.
در اینكه برنامه‌های تلویزیونی تاثیر فراوانی روی كودكان ما می‌گذارند، شكی نیست اما همیشه باید به یاد داشته باشیم كه بزرگسالان این توانایی را دارند كه میان واقعیت و افسانه و خوب و بد تمایز بگذارند و بتوانند ذهن‌شان را از چیزی كه جلوی چشم‌شان به نمایش درآمده است، جدا كنند اما كودكان خام و احساساتی هستند.
كودكان چیزی را كه می‌بینند و می‌شنوند، باور می‌كنند و دیدگاه‌هایی را كه به صورت دیداری و شنیداری جذاب به آنها ارایه می‌شود، قبول می‌كنند. آنها این آمادگی را دارند كه خود را با شخصیت‌های محبوب و قوی تلویزیون شبیه‌سازی كنند و به مرور زمان، نقطه نظرهای منفی یا مثبت آنها را بپذیرند. پدران و مادران باید دقت كنند كه كودكان بسیار عجول و تاثیرپذیر، بیشتر مستعد هستند كه صحنه‌های خشونت‌آمیزی را كه می‌بینند، نمایش دهند و اجرا كنند در حالی كه كودكان دیگر ممكن است دچار كابوس شوند و از صحنه‌هایی كه دیده‌اند، بترسند.
هم‌اكنون تلویزیون و برنامه‌های آن، یكی از اجزای زندگی ماست و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی كرد اما با این حال باید تلویزیون را برای كودكان به صورت موردی استفاده كرد و والدین برای استفاده سالم از تلویزیون دست به انتخاب بزنند، به این ترتیب كه برنامه‌های تلویزیون و زمانی را كه كودكان برای تماشای تلویزیون می‌گذارند، با نظارت خود تحت كنترل درآورند.
● الگوسازی
پدران و مادران برای آنكه بتوانند مهارت استفاده از برنامه‌های مفید تلویزیون را به فرزندان‌شان بیاموزند، باید آن را از زمان خردسالی آغاز كنند و هنگامی كه كودكان بزرگ‌تر شدند، باز هم به كنترل خود ادامه دهند.
● گام اول
برای تحقق این كار، والدین باید نخست برنامه از پیش تهیه شده‌ای برای تماشای تلویزیون داشته باشند. پدران و مادران برای تلویزیون تماشا كردن كودك‌شان، ابتدا باید تلویزیون تماشا كردن خودشان را تنظیم كنند. آنان باید بدانند كه به محض اینكه از خواب بیدار می‌شوند، تلویزیون را روشن نكنند و تا آخر شب، هنگامی كه برنامه‌های تلویزیون خاتمه پیدا می‌كند، آن را روشن نگه ندارند. اغلب افرادی كه چنین رفتاری دارند، تماشاكننده بی‌هدف برنامه‌های تلویزیون هستند و كودكان‌شان نیز از چنین رفتاری، پیروی خواهند كرد.
● گام دوم
قدم دوم، استفاده از جایگزین‌های دیگر است. والدین باید این نكته را همیشه به یاد داشته باشند كه از تلویزیون به‌عنوان وسیله‌ای كه با آن كودكان‌شان را یك جا آرام نگه دارند، استفاده نكنند. پدران و مادران باید از جایگزین‌های دیگری كه كودك را شاد و سرگرم می‌كند نیز استفاده كنند و تلویزیون را تنها برای تماشای برنامه‌های خاصی روشن كنند. یكی از مهم‌ترین جایگزین‌های مناسب تلویزیون، استفاده از كتاب و كتابخوانی است كه تاثیر آن روی ذهن كودكان و نوجوانان و شكوفا كردن استعدادهای آنان، فوق‌العاده است.
● گام سوم
با بزرگ‌تر شدن كودكان و تمایل آنها به تماشای تلویزیون، والدین باید برنامه جدیدی برای تماشای تلویزیون تدوین كنند. تصمیم بگیرید كه چه مدت زمانی و چه وقت به كودك اجازه خواهید داد كه تلویزیون تماشا كند. ممكن است تصمیم بگیرید كه كودك در زمان‌های معینی بدون محدودیت تلویزیون تماشا كند و یا اینكه در زمان‌های معینی بدون محدودیت و تنها برنامه‌های تایید شده از سوی شما را تماشا كند و یا اینكه در مدت، وقت و برنامه‌ها محدودیت لحاظ كنید. ممكن است برنامه شما به سادگی به صورت دایره كشیدن در جدول برنامه‌های تلویزیون، طراحی شود. به كودك‌تان اجازه دهید كه در انتخاب برنامه‌ها به شما كمك كند اما تایید نهایی را باید والدین بدهند.
● وضع قوانین
همیشه، هنگامی كه به هر دلیل، می‌خواهید كودك‌تان تلویزیون تماشا نكند، قاطع و صریح باشید. همچنین سعی كنید تا حد امكان، تماشای تلویزیون را در میان یك برنامه قطع نكنید زیرا برای كودكان بسیار سخت است كه در وسط برنامه، تلویزیون را خاموش كنند. به كودك از قبل آگاهی بدهید كه زمان تقریبی خاموش كردن تلویزیون چه موقع است. درباره كودكان كوچك‌تر، به آنها بگویید كه ۱۰ دقیقه دیگر فرصت دارند و سپس تایمر اجاق گاز را روشن كنید. هنگامی كه زنگ زده شد، تلویزیون خاموش خواهد شد یا اینكه به آنها بگویید <وقتی كه این برنامه تموم بشه، تلویزیون خاموش می‌شه!
همچنین اگر یك برنامه تلویزیونی با زمان صرف شام، زمان خواب یا برنامه‌های دیگر تداخل دارد، از آغاز، اجازه تماشا كردن آن را ندهید.
● جایگزینی تلویزیون
اگر كودك‌تان به تماشای تلویزیون معتاد شده است و بیش از مقداری كه شما تعیین كرده‌اید، تلویزیون تماشا می‌كند، نیاز به تغییراتی در این زمینه وجود دارد. یكی از بهترین تغییرات، فعالیت‌های جایگزین دیگر است. به طور مثال فرزند شما علاقه‌مند است برنامه‌ای را در ساعت هشت تماشا كند، بنابراین می‌توانید به او پیشنهاد كنید تا فرا رسیدن پخش آن برنامه، كتاب بخواند یا ورزش كند. والدین همچنین می‌توانند از تلویزیون برای ترغیب كودكان به مطالعه استفاده كنند. از آنجایی كه بسیاری از فیلم‌های تلویزیونی بر اساس كتاب‌ها ساخته شده‌اند، كودكان را تشویق كنید كه این كتاب‌ها یا كتاب‌های دیگر مربوط به موضوع را بخوانند.
●جایزه تلویزیونی
هنگامی كه كودك از تماشای تلویزیون لذت ببرد، تماشای تلویزیونی می‌تواند یك تقویت كننده طبیعی برای رفتارهای دیگر او باشد. می‌توانید تلویزیون تماشا كردن را به فعالیت‌های دیگری كه قصد افزایش آن را دارید، منوط كنید. برای مثال بگویید:<اگر مشق‌های شبت را تمام كنی، می‌توانی نیم ساعت پیش از شام، تلویزیون نگاه كنی> یا اینكه اگر می‌خواهید كودك‌تان بیرون از خانه بازی كند، می‌توانید به او بگویید: <برو بیرون نیم ساعت بازی كن. بعد از آن می‌توانی برگردی و نیم ساعت تلویزیون نگاه كنی.>
● اجرای دقیق برنامه
برنامه تلویزیون تماشا كردن، چه در منزل باشید و چه نباشید باید اجرا شود. گاهی برای اجرای دقیق برنامه، یك بار یادآوری كفایت می‌كند اما گاهی واقعا احساس می‌كنید كه نمی‌توانید به كودك‌تان اعتماد كنید كه صرفا برنامه‌های تعیین شده را تماشا كند و یا اینكه نگران هستید كه در غیاب شما برنامه‌های بزرگسالان را تماشا كند، بنابراین پیشنهاد می‌شود كه دكمه انتخاب كانال را از جا درآورید و یا اینكه از قفل مخصوص كانال‌ها استفاده كنید تا كودك فقط بتواند كانال مخصوص را تماشا كند.
● تماشای تلویزیون همراه فرزندان
هر از چندی با كودك‌تان تلویزیون تماشا كنید تا بتوانید درباره چیزی كه می‌بینید، گفتگو كنید. اگر كودك بتواند با فرد بزرگسالی تلویزیون تماشا كند و برنامه‌ها را با او بحث كند و این فرد بزرگسال بتواند او را تشویق كند كه به برنامه‌ها توجه كند و در ضمن آن، تفسیرها و توضیحاتی به كودك ارایه دهد، نتایج مثبت تماشای تلویزیون تقویت می‌شود و آثار منفی آن كاهش می‌یابد.
درباره برنامه‌ای كه در حال نمایش است، می‌توانید موارد زیر را با كودك‌تان مرور كنید. نخست اینكه آیا این داستان واقعی یا تخیلی است؟‌ آیا كارهایی كه در حال نمایش است، خطرناك است؟ آدم‌ها راجع به یكدیگر چه فكر می‌كنند؟ درباره شخصیت‌های داستان چه احساسی داری؟ این برنامه چه احساسی در تو ایجاد می‌كند؟ با كودك درباره راه‌هایی كه شخصیت‌های داستان می‌توانند بدون توسل به خشونت، مشكلات‌شان را حل كنند، صحبت كنید. همچنین می‌توانید كودك را تشویق كنید كه پایان جدیدی برای داستان بسازد.
● گفتگو درباره اخبار
درباره اخبار با كودك گفتگو كنید. یكی از خشن‌ترین و واقعی‌ترین برنامه‌های تلویزیون اخبار آن است. از مطالبی كه كودك تماشا می‌كند، باخبر باشید و درباره آن گفتگو كنید. به علاوه درباره محتوای اخبار با كودك گفتگو كنید تا به این ترتیب كودك راحت‌تر بتواند بفهمد در جهان چه می‌گذرد.
● گفتگو درباره آگهی‌های تجاری
درباره آگهی‌های تجاری با كودك‌تان گفتگو كنید. به كودك یاد دهید كه آگهی‌‌های تجاری را با دیدی انتقادی نگاه كند تا به این ترتیب بفهمد كه هدف آنها این است كه به او چیزی را بفروشند. از او بپرسید كه فكر می‌كند ترانه‌های تبلیغاتی سعی دارند او را وادار به چه كاری كنند؟ چرا این همه آگهی اسباب‌بازی پخش می‌شود؟‌ آگهی‌های تجاری، شما را وامی‌دارند كه به چه ترتیب راجع به محصولات تجاری فكر كنید و اینكه چرا آگهی‌های مربوط به چیپس و اسنك و خوراكی‌های نامناسب در میان برنامه‌های كودكان پخش می‌شود.

منبع : سایر منابع