ملاحظاتی پیرامون سیاست خارجی در انتخابات ریاست جمهوری

در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در كشورها و در جریان فعالیت نامزدهای انتخاباتی، معمولا از طرف كاندیداها مسائل مهم داخلی و بین المللی، برای جلب آراء هرچه بیشتر مطرح می گردد. سیاست خارجی یكی از محورهای عمده در برنامه های نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در كلیه كشورهای جهان محسوب می گردد. آنان با طرح و ارائه برنامه های نوین و در بسیاری از موارد متفاوت از گذشته، د ر صدد ربودن گوی سبقت از دیگر رقبای خویش هستند. از سوی دیگر علاوه برموقعیتی كه برای بحث و بررسی سیاست های گذشته و ارائه راهكارهایی برای رفع كاستی ها و نواقص پدید می آید، تغییر رئیس دولت و هئیت حاكمه فرصتی بوجود می آورد تا با مدیریت و برنامه ای جدید بتوانند سیاست خارجی كشور را با تحرك و پویایی بیشتری ادامه دهند.
در دوره های گذشته نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در ایران در رقابت های انتخاباتی خویش بطور اساسی كمتر به مقوله سیاست خارجی در جهت ارائه یك برنامه كاری منسجم پرداخته اند. البته مواردی نیز وجود داشته كه به این موضوع پرداخته شده است، لیكن در حد كافی از جامعیت لازم و دربرگیرنده مسائل حساس و مبتلا به سیاست خارجی نبوده است. چنین به نظر می رسد كه شرایط نوین بین المللی و از آن مهم تر پرونده های مهمی كه در دستور كار سیاست خارجی ایران قرار دارد رویكردهای جدیدی را از سوی نامزدهای ریاست جمهوری می طلبد.
چنین رویكردی باتوجه به وابستگی بسیاری از سیاست های داخلی بخصوص در امور توسعه اقتصادی به مقوله سیاست خارجی اجتناب ناپذیر بوده و چنین می توان نتیجه گیری كرد كه مسائل مرتبط با سیاست خارجی برای رای دهندگان ایرانی نیز در این دوره بیش از دوره های گذشته دارای اهمیت است. از سویی دیگر طرح دقیق برنامه های نامزدهای ریاست جمهوری در خصوص مسائل مهم بین المللی می تواند در جذابیت انتخابات و افزایش تعداد شركت كنندگان و آراء نامزدهای انتخاباتی نیز تاثیر بسزایی داشته باشد.
بطور كلی و باتوجه به شرایط ویژه ای كه در صحنه بین المللی حاكم است، هر یك از موضوعات زیر می توانند به عنوان محورهایی از مباحث سیاست خارجی در جریان رقابت های انتخاباتی مطرح گردند. نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری نیز با ارائه برنامه های مشخص خویش، امكان انتخاب و گزینه مناسبی را از سوی رای دهندگان كه پشتوانه اصلی هر سیاست خارجی موفق بشمار می روند، فراهم می سازند.

۱- سند چشم انداز بیست ساله كشور :
در سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران كه مدت كوتاهی از تصویب آن می گذرد، اعتلای جایگاه ایران در سطح منطقه ای به یك قدرت ممتاز به عنوان یك هدف تعریف شده است. رسیدن به هدف مذكور مسلما با در نظر گرفتن امكانات و منابع غنی كشور و از همه مهم تر جمعیت جوان و با استعداد این سرزمین پیش بینی شده است.
لیكن هنوز برنامه دقیق و زمان بندی شده آن تدوین و ارائه نگردیده است.
تحقق برنامه ای در این مقیاس و در سطح منطقه ای مستلزم یك سیاست خارجی پویا و متكی به یك دیپلماسی كارآمد است. از سوی دیگر و از آنجایی كه قرار است رئیس جمهور آینده برای یك دوره چهارساله و به عبارت دیگر برای اجرا و پیشبرد یك پنجم از این برنامه ملی انتخاب شود طبیعی است كه این انتظار وجود دارد كه وی طرح ها و برنامه های خود را در این خصوص و به ویژه از بعد سیاست خارجی آن روشن و مشخص نماید.
۲- نظم نوین منطقه ای :
تحولات عمده ای كه در طی چند سال اخیر در محیط پیرامون ایران روی داده است، اتخاذ سیاست های نوین و كارآمدی را برای تامین امنیت ملی و حفظ و بهره وری از موقعیت ژئوپلتیك كشور اجتناب ناپذیر ساخته است. تحولات ژرف در چهار سوی مرزهای ایران سیاست جدیدی را كه مبتنی بر درك صحیح از تحولات، تحرك لازم و اقدام به موقع و استفاده از فرصت ها است، ایجاب می كند.
برنامه رئیس جمهور جدید برای رای دهندگان در خصوص چگونگی و نحوه تعامل با همسایگان، رویكرد وی نسبت به مسئله امنیت در منطقه حساس خلیج فارس، نحوه تعامل در حوزه خزر و بالاخره سیاست های وی در قبال طرح «خاورمیانه بزرگ» و ورود فعال به عرصه های اقتصاد جهانی از جمله چگونگی عضویت در سازمان تجارت جهانی از هر حیث برای رای دهندگان ایرانی می تواند جذاب و حائز اهمیت باشد.

۳- پرونده هسته ای ایران :
مسئولین مربوطه اغلب پرونده هسته ای ایران را به عنوان مسئله ای بسیار پیچیده معرفی می نمایند. باتوجه به حساسیت موضوع از بعد بین المللی طرف های مذاكره كننده و كشورهای دیگر بسیار شایق اند تا مواضع روشن و صریح رئیس جمهور آینده را در برخورد با این پرونده مهم ملاحظه كنند. همچنین رای دهندگان ایرانی با ملاحظه طرح ها و برنامه های نامزدهای انتخاباتی می توانند قضاوت خویش را از طرح های مزبور كه باید متضمن حفظ دست آوردهای هسته ای ایران و در عین حال شفاف سازی در عرصه سیاست خارجی است با آراء خود نشان دهند.

۴- روابط با امریكا :
روابط تیره ایران با امریكا همواره در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بر سیاست خارجی كشور سایه انداخته است. نحوه نگرش رئیس جمهور جدید در سیاست خارجی خویش به این مسئله و راه حل عملی كه برای خاتمه بخشیدن به این وضعیت خصومت آمیز پیشنهاد می نماید می تواند متضمن رفع تهدیدات و تامین منافع ملی ایران باشد.
علاوه برموارد فوق تحولات عمده بین المللی از جمله پایان یافتن جهان دو قطبی و انقلاب اطلاعاتی تغییرات مهمی در شیوه های دیپلماسی سنتی پدید آورده است و لذا رئیس جمهور جدید باید بتواند برنامه ای جهت بازسازی و نوسازی دستگاه سیاست خارجی كشور برای تعامل مناسب و لازم با بازیگران عرصه بین المللی و به ویژه در چارچوب وزارت امورخارجه ارائه دهد. در این زمینه انتخاب و معرفی یك وزیر خارجه توانمند و با تبحر كافی در امر دیپلماسی نقش كلیدی را در پیشبرد اهداف مورد نظر خواهد داشت.
بطور خلاصه باید گفت كه از فرصت انتخاب رئیس جمهور جدید می توان مانند بسیاری از كشورهای دموكراتیك و پیشرفته جهان به عنوان یك خانه تكانی سیاست خارجی و گشودن فصل جدیدی در آن با رویكردهای متفاوت كه تامین كننده منافع ملی در شرایط نوین باشد بهره برداری كرد . به نظر می رسد كه رای دهندگان ایرانی كه نوعا به عنوان پیچیده ترین و در عین حال زیرك ترین رای دهندگان شناخته شده اند باتوجه به تجارب گذشته بیشتر به رئیس جمهوری گرایش خواهند داشت كه بتواند در عرصه های مختلف و به ویژه در سیاست خارجی اهداف دقیقی را تعریف و برنامه مشخصی را برای تحقق آن كه متضمن تامین منافع ملی ایران باشد ارائه نماید.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا