یک معما در تاریخ معاصر ایران: مشاجره شاه و امینی بر سر بودجه ارتش (در این روز ۱۰ جولای)

طبق گزارش هایی كه بعدا به صورت پراكنده انتشاریافت در جلسه ۱۹ تیرماه سال ۱۳۴۱ شورای وزیران كه با حضور شاه تشكیل شده بود دكتر علی امینی نخست وزیر وقت و شاه بر سر بودجه ارتش در برابر هم قرار گرفتند و دلایل یكدیگر را در این زمینه با صراحت رد كردند كه از آن ، در محافل پایتخت به عنوان مشاجره لفظی یاد شد. این، در حالی بود كه فشار مخالفان داخلی بر دكتر امینی شدت یافته بود و امینی از دریافت وام از اروپائیان و كمك اقتصادی از آمریكا هم مایوش شده بود. معما در اینجاست كه چرا غرب به ویژه آمریكا كه كمك كرده بود امینی روی كار آید و دست به اصلاحاتی بزند كه انجام آنها مانع گسترش افكار سوسیالیستی در ایران شود به وعده كمك مالی به او وفا نكرده بودند. به علاوه، چرا امینی با تقویت بنیه ارتش كه مورد نظر آمریكا بود مخالفت می كرد؟.
شایعات مشاجره شاه و امینی كه در محافل تهران به صورت مبالغه مطرح می شد سبب شد كه پنج روز بعد دكتر امینی در نطقی به تایید قضیه بپردازد و بگوید كه اگر شاه با كاهش بودجه درخواستی ارتش موافقت نكند راهی جز كناره گیری ندارد، زیرا كه كشور در آستانه ورشگستگی اقتصادی است و آمریكا به وعده كمك مالی خود وفا نكرده است و باقطع كمك سابق ، دولت او را در وضعیتی دشوار قرار داده است.
همان شب در پایان جلسه شورای وزیران هم سخنگوی كابینه بن بست بودجه را اعلام داشت و روز بعد (۲۶ تیرماه) دكتر امینی كناره گیری كرد و دو روز پس از آن، امیر اسدالله علم مامور تشكیل كابینه گردید. دكتر امینی ۱۶ اردیبهشت سال ۱۳۴۰ در پی راهپیمایی و تظاهرات معلمان تهران كه خواستار دستمزد بیشتری بودند نخست وزیر شده بود و دولت او یك سال و دو ماه و ۱۰ روز عمر دوام یافت و در این مدت كوتاه دكتر امینی بیش از هر نخست وزیر دیگر ایران نطق و سخنرانی و مصاحبه عمومی كرد . امینی دو ماه پس از كناره گیری از ایران خارج و مقیم فرانسه شد و اخیرا درگذشت.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز