کاهش مصرف، افزایش قیمت

تامین امنیت غذایی اصلی ترین وظیفه همه حکومت ها در قبال مردم شان است.
با افزایش قیمت های مواد غذایی در جهان در سال جاری پیش بینی شده که ارزش کل واردات مواد غذایی در جهان به ۱۰۳۵ میلیارد دلار برسد که بیشترین واردکنندگان کشورهای جهان سوم خواهند بود. پیش بینی شده تولید غلات جهان در سال جاری به ۲۱۱۲ میلیون تن برسد که حدود ۵ درصد بیشتر از سال گذشته خواهد بود و برآورد ذخیره پایان سال ۴۰۹ میلیون تن است. شاخص قیمت غلات در سال جاری در مقایسه با سال های۲۰۰۰- ۱۹۹۸= ۱۰۰ به ۱۷۰ خواهد رسید. تولید روغن خوراکی اختلاف معنی داری با سال گذشته نخواهد داشت و شکر حدود ۱۰ درصد افزایش تولید خواهد داشت. کل گوشت تولید جهان نیز اختلاف معنی داری با سال گذشته نخواهد داشت و به ۲۷۵ میلیون تن خواهد رسید ولی گوشت مرغ حدود ۴ درصد افزایش پیدا خواهد کرد. افزایش تولید شیر نیز حدود ۱۲ میلیون تن خواهد بود که به ۶۷۲ میلیون تن می رسد.
دلایل اصلی قیمت مواد غذایی در جهان افزایش مصرف در کشورهای در حال توسعه و جایگزینی بخشی از غلات و روغن به دلیل گرانی نفت به جای سوخت های فسیلی و افزایش سریع قیمت حمل و نقل و نهاده های تولیدی مثل کود است.
متاسفانه بروز خشکسالی در کشور و عواقب آن و سرمازدگی و همچنین عدم پیش بینی های لازم در تامین به موقع نهاده های تولیدی و مدیریت آب سبب لطمه شدید به محصولات کشاورزی در سال جاری شده، به طوری که پیش بینی کاهش تولیدات نسبت به سال گذشته حداقل ۲۵ تا ۳۰ درصد دور از انتظار نیست و پیش بینی می شود کشور با کمبود گندم حدود ۶ میلیون تن، علوفه حدود ۱۱ میلیون تن، شکر حدود ۷۵۰ هزار تن، برنج ۶۰۰ هزار تن و حبوبات ۳۵۰ هزار تن نسبت به سال گذشته مواجه شود و در عین حال کشاورزان علی الخصوص کشاورزان دیم کار کشور به شدت متضرر شده و دولت علاوه بر تامین کسری مواد غذایی باید فکر جدی برای حل معضل معاش این کشاورزان و پرداخت یارانه های بلاعوض به آنان و همچنین پرداخت وام به سایر تولیدکنندگان و استمهال وام های تولیدکنندگان متضرر حداقل به مدت سه سال کند. دولت نیز نباید با پنهان نگه داشتن آمار و اطلاعات صحیح و ارائه آمار و ارقام نادرست جامعه را دچار سردرگمی کند، چه بسا با در میان گذاشتن واقعیت ها و یاری طلبیدن از مردم، حل مسائل سخت بسیار آسان تر خواهد بود.
● وضعیت تولید و تامین غذا در جهان و ایران در سال جاری
تامین امنیت غذایی یکی از وظایف اصلی تمام حکومت ها در قبال مردم شان است و بی توجهی به آن در چند ماه گذشته در برخی کشورهای جهان سبب شده است که؛
- مردم در اندونزی به کاخ ریاست جمهوری حمله ور شوند.
- در کامرون، بورکینافاسو و موریتانی به دلیل گرانی بیش از حد مواد غذایی مردم مغازه ها و ساختمان ها را به آتش کشیدند که در این جریانات بیش از ۲۰ نفر کشته شدند.
- تظاهرات و خشونت عظیم در پاکستان به خاطر گرانی غذا
- دو نفر در مصر به خاطر نان در درگیری با پلیس کشته شدند.
- راهپیمایی مردم در ژاپن و ایتالیا به دلیل بالا رفتن قیمت مواد غذایی
- بیشترین قربانیان گرانی مواد غذایی مردم کشورهای فقیر و کم درآمد و فقرای کشورهای ثروتمند هستند.
- چین، هند، روسیه و برخی کشورهای دیگر تعرفه صادرات مواد غذایی را به شدت افزایش داده اند و این کار دولت آرژانتین را با بحران جدی روبه رو کرده است.
- قیمت گندم در چند ماه گذشته به بالاترین سطح خود رسید.
- وزیر دارایی عربستان اعلام کرد برای تامین امنیت غذایی در کشورش مایل است در کشورهای دیگر سرمایه گذاری کند.
- بان کی مون دبیر کل سازمان ملل، کمیته ویژه یی را برای بحران غذایی ایجاد کرد.
- ژاک دیوف دبیر کل فائو هشدار داد با سطح قیمت های موجود بسیاری از کشورها قادر به واردات مواد غذایی نخواهند شد و گرسنگی و سوءتغذیه در این کشورها به شدت افزایش پیدا خواهد کرد.
چه اتفاقی افتاده که جهان یکباره متوجه کمبود غذا و گرانی آن شده است.
● وضعیت مواد غذایی در جهان در سال ۲۰۰۸ میلادی
پیش بینی شده است واردات مواد غذایی در جهان در سال ۲۰۰۸ میلادی به ۱۰۳۵ میلیارد دلار برسد که متاسفانه اکثر این واردات توسط کشورهای جهان سوم و کم درآمد صورت می پذیرد. آخرین اطلاعات جهانی از جمله فائو حاکی است که قیمت مواد غذایی در دو ماه گذشته رو به نزول بوده ولی هنوز بسیار بالاتر از سال های گذشته است. در این گزارش آخرین وضعیت مواد غذایی اصلی انسان ها و دام ها شامل گندم، غلات دامی، برنج، روغن و دانه های روغنی، شکر، گوشت، شیر و لبنیات و ماهی مورد بررسی قرار می گیرد.
● گندم در سال ۲۰۰۸
تولید گندم جهان در سال گذشته ۵۹۷ میلیون تن بود و در سال جاری پیش بینی می شود به ۶۰۵ میلیون تن برسد. قیمت گندم در سال ۲۰۰۶- ۲۰۰۵ از ۱۵۰ دلار برای هر تن آغاز و به ۲۰۰ دلار ختم شد. در سال ۲۰۰۷- ۲۰۰۶ از ۲۱۰ دلار شروع شد و در پایان سال به ۲۳۰ دلار رسید و در سال ۲۰۰۸- ۲۰۰۷ از ۲۵۰ دلار شروع شد و در ماه مارس به ۴۸۰ دلار رسید و در حال حاضر به ۳۶۰ دلار کاهش یافته است.
پیش بینی می شود تولید در کشور کانادا با ۱۶ درصد افزایش به ۲۶ میلیون تن و در امریکا با ۱۷ درصد افزایش به ۶۵ میلیون تن برسد. در کشورهای اتحادیه اروپا تولید با ۱۵ درصد افزایش به ۱۳۸ میلیون تن و در کشورهای CIS با بیش از ۱۰ درصد افزایش به ۷۰ میلیون تن خواهد رسید.
در هندوستان با توجه به اقلیم بسیار مناسب در سال جاری تولید به بیش از ۷۶ میلیون تن خواهد رسید ولی در چین تغییر زیادی پیدا نخواهد کرد و در حد ۱۰۷ میلیون تن خواهد بود. ایران و قزاقستان با کاهش شدید تولید مواجه خواهند شد. آرژانتین و برزیل نسبت به سال گذشته کمی کاهش محصول خواهند داشت و جمعاً ۱۹ میلیون تن تولید خواهند داشت. در آفریقا تولید کمی بهبود یافته و به نزدیک ۲۳ میلیون تن خواهد رسید.
البته پیش بینی تولید در استرالیا در سال ۲۰۰۸ این است که به دو برابر افزایش یافته و به ۲۶ میلیون تن برسد. پیش بینی می شود واردات ایران، افغانستان، اندونزی، عراق و عربستان به مقدار قابل توجهی افزایش پیدا کند و هندوستان به دلیل بارش های بسیار خوب، کاهش واردات خواهد داشت. مجموع واردات آفریقا به ۳۰ میلیون تن خواهد رسید.
اصلی ترین صادرکنندگان گندم کشورهای امریکا، کانادا، روسیه، اتحادیه اروپا و استرالیا خواهند بود. بیش از ۴۰ درصد گندم اروپا مصرف خوراک دام دارد و در امریکا، استرالیا و چین نیز مصرف دامی گندم رو به افزایش است.
● وضعیت غلات دامی در جهان در سال جاری
به علت تقاضای زیاد و عدم اطمینان از تولید اضافی مناسب در سال جاری، قیمت ها رو به افزایش گذاشته و از ۴۵ تا ۶۵ درصد افزایش قیمت نسبت به سال گذشته برخوردار بوده اند. پیش بینی می شود تولید ذرت تغییراتی نداشته باشد و در سطح ۷۸۰ میلیون تن باقی بماند. پیش بینی می شود تولید جو ۱۰ درصد افزایش یابد و به ۱۴۸ میلیون تن برسد که بیشترین سهم افزایش تولید را اروپایی ها با ۱۲ درصد افزایش خواهند داشت.
تولیدات ذرت خوشه یی با افزایش جزیی به ۶۴ میلیون تن خواهد رسید. در سال جاری فقط در امریکا ۸۰ میلیون تن ذرت به تولید اتانول برای جایگزینی سوخت های فسیلی مصرف خواهد شد و پیش بینی می شود در سال آتی به ۱۰۰ میلیون تن برسد. امریکا به تنهایی ۴۰ درصد ذرت جهان را تولید می کند.
● وضعیت برنج در سال جاری
ایجاد محدودیت صادرات برنج توسط کشورهای ذی ربط به شدت قیمت های جهانی را افزایش داد به طوری که از اواخر تابستان گذشته تا به امروز بیش از دو برابر شده است. قیمت فوب برنج مرغوب تایلند که کمتر از ۴۰۰ دلار بوده به حدود ۹۰۰ دلار در هر تن رسیده است. تولید برنج سفید در سال جاری معادل ۴۴۵ میلیون تن(۶۶۷ میلیون تن شالی) پیش بینی شده که حدود ۲ درصد بیش از سال گذشته خواهد بود. صادرات برنج در سال حدود ۳۰ میلیون تن است که بیشترین صادرات را تایلند سپس ویتنام، هند و امریکا دارند. بیشترین واردکنندگان کشورهای آسیایی شامل فیلیپین، کره شمالی، اندونزی، ایران، عراق، عربستان و سپس کشورهای آفریقایی هستند.
● وضعیت دانه های روغنی و روغن نباتی در جهان
قیمت دانه های روغنی و روغن نباتی در سال جاری میلادی ۹۴ درصد نسبت به سال قبل و ۱۴۰ درصد نسبت به دو سال قبل افزایش یافت و قیمت کنجاله نسبت به سال گذشته ۲۹ درصد و نسبت به دو سال پیش ۷۰ درصد بالا رفت.
رشد مصرف غذایی روغن ها به دلیل افزایش سریع قیمت ها در جهان روبه کاهش است به طوری که رشد مصرف پنج درصد سالانه در سال گذشته به سه درصد رسید. افزایش مصرف در چین و هند همچنان با رشد بالا ادامه دارد ولی در امریکا رشد صفر درصد و در اروپا رشد مصرف دو درصد است و نسبت روغن ذخیره نسبت به مصرف نیز از ۱۴ به ۱۳ درصد رسیده است.
پیش بینی می شود تجارت جهانی روغن نباتی افزایش یافته و به بیش از ۸۰ میلیون تن در سال جاری برسد. مصرف روغن ها در جایگزین سوخت های دیزلی رو به افزایش است. چین با واردات سالانه ۱۸ میلیون تن بزرگ ترین واردکننده بوده که همچنان بهبود غذایی مردم خود را دنبال می کند ولی هند به دلیل افزایش قیمت روغن ها واردات خود را تعدیل کرده است. بیشترین صادرکننده سویا برزیل و آرژانتین و امریکا بوده و بیشترین صادرات روغن آفتابگردان را کشورهای اوکراین و روسیه دارند و بالاترین روغن نخل را مالزی و اندونزی صادر می کنند. ۶۰ درصد صادرات کنجاله سویا را کشورهای برزیل، آرژانتین و پاراگوئه انجام می دهند.
● وضعیت شکر در جهان
قیمت شکر در جهان در شش ماه گذشته حدود ۳۱ درصد افزایش پیدا کرده و در حال حاضر قیمت آن ۲/۱۳ سنت برای هر پاند (۴۵۰ گرم) است که نزدیک به ۳۰۰ دلار برای هر تن است. تولید شکر در سال جاری حدود ۱۶۸ میلیون تن برآورد شده که در صورت تحقق، یک درصد بیشتر از سال گذشته است و تولید بیش از ۱۰ میلیون تن بیشتر از مصرف خواهد بود. مصرف شکر در هند نیز به بیش از ۲۳ میلیون تن خواهد رسید. شکر بیشتر در کشورهای جهان سوم تولید می شود که برزیل با بیش از ۳۴ میلیون تن یکی از تولیدکنندگان اصلی است. در مجموع، کشورهای جهان سوم ۱۲۸ میلیون تن و کشورهای پیشرفته ۴۰ میلیون تن تولید دارند و مصرف سرانه شکر به ۲۴ کیلوگرم در سال نزدیک شده است.
● وضعیت گوشت در جهان
قیمت جهانی گوشت قرمز نسبت به قیمت سایر تولیدات کشاورزی از رشد کمتری برخوردار بوده ولی نظرهای کارشناسی پیش بینی رشد بیشتری را می کند. قیمت گوشت قرمز با توجه به شاخص سال های ۲۰۰۰ - ۱۹۹۸ = ۱۰۰ در سال ۲۰۰۸ به ۱۳۶ رسید که علت اصلی افزایش تضعیف دلار و افزایش خوراک دام و تقاضای روزافزون برخی کشورها مثل چین است. علت اصلی افزایش کم قیمت گوشت قرمز ساختار صنعت تولید آن و اثر سوء برخی بیماری ها مثل جنون گاوی و تب برفکی است که تقاضا را کاهش داده است ولی پیش بینی می شود به تدریج افزایش یابد.
گوشت گوسفند در چهار ماهه اول ۲۰۰۸ حدود ۱۷ درصد و گوشت گاو در همین مدت هفت درصد افزایش قیمت داشته است. تولید گوشت گاو در سال گذشته میلادی ۳/۲ درصد رشد داشته و در سال جاری نیز ۱/۱ درصد رشد خواهد داشت که تمامی افزایش تولید مربوط به کشورهای در حال توسعه است که جمعاً ۵۶ درصد گوشت قرمز را تولید می کنند.
بیماری های شایع دامی چون جنون گاوی و تب برفکی سبب شده تقاضای گوشت مرغ افزایش یابد. در کشورهای در حال توسعه که از رشد اقتصادی بیشتری برخوردار هستند نیز تقاضا برای گوشت مرغ به سرعت در حال افزایش است. برآورد می شود تولید جهانی گوشت مرغ در سال ۲۰۰۸ به ۹۳ میلیون تن برسد که چهار درصد بیشتر از سال قبل است. تولید مرغ در سال جاری در امریکا دو درصد، در کانادا شش درصد، در برزیل پنج درصد و در آرژانتین و شیلی ۱۰ درصد رشد خواهد کرد. پیش بینی می شود تجارت گوشت مرغ نیز چهار درصد افزایش یافته و به ۶/۹ میلیون تن برسد که بیشترین واردات را چین خواهد داشت و کشورهای اتحادیه اروپا، روسیه، عربستان و امارات نیز واردکننده عمده مرغ خواهند بود. پیش بینی می شود واردات گوشت مرغ ژاپن کم شود.
برآورد می شود تولید گوشت گوسفند و بز با دو درصد رشد به ۱۴ میلیون تن برسد. در چین، ایران، پاکستان به علت شرایط اقلیمی (خشکسالی) کشتار زیاد خواهد شد و در استرالیا با توجه به بارندگی مناسب و بازسازی و جایگزینی گله های مادر عرضه کم خواهد شد. پیش بینی می شود صادرات گوشت گوسفند با شش درصد کاهش به ۸۲۵ هزار تن برسد.

منبع؛ مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام

منبع : روزنامه اعتماد