مهتاب بلوچستان منبع الهام سوزن‌دوزی‌ها

از بمپور برای رسیدن به قاسم‌آباد سوار مینی‌بوس‌های قدیمی می‌شویم که پس از سال‌ها هنوز هم هر بامداد، مردم روستاهای ایران را راهی شهرها می‌کنند و بعد از ظهر به روستا بازمی‌گردانند.
مینی‌بوس پر است از مردانی با لباس‌های سپید و تمیز بلوچی و زنانی که حاشیهء رنگارنگ سوزن‌دوزی‌های لباسشان، از زیر متن سیاه چادرهایشان به بیرون سرک کشیده است. سوزن‌دوزی‌هایی که هنر دست‌های پینه‌بستهء زنان بلوچ است.
سوزن‌دوزی‌ با زندگی‌زن‌بلوچ آمیخته شده و دختران بلوچ در سنین کودکی آن را همچون گنجینه‌ای گرانقدر، از مادرانشان به ارث می‌برند.
نوارهای سوزن‌دوزی‌بر اساس سلیقه‌های مختلف زنان بلوچ دوخته می‌شود و دلیل تنوع طرح‌ها و نقش‌های اصیل بلوچستان، همین بداهه‌کاری زنان این سرزمین است.
سوزن‌دوزی فقط نخ‌می‌خواهد و پارچه‌. هر دو این‌ها را توان و سلیقهء زنان بلوچ انتخاب می‌کند. آن‌ها از نخ‌دمسه )D.M.C( و پارچهء گاندی ایرانی‌یا نخ پاکستانی‌و پارچه‌پنبه‌ای پاکستانی، که‌نازک‌و ‌ریز‌بافت و برای محصولات پر کار در قطعات کوچک‌مناسب است، استفاده می‌کنند.
اسپکه، هریدک، کوپچ‌، پیپ، مته سنگ، ‌چانف‌، مهنت، ایرندگان، گشت، سوران، کله گان و بمپور از مهم‌ترین‌مراکز تولید سوزن‌دوزی در منطقهء بلوچستان‌‌اند اما سوزن‌دوزی قاسم‌آباد و «مهتاب نوروز» حکایتی دیگر است.
در میانهء راه بمپور- قاسم‌آباد با هرکه هم صحبت می‌شویم و سراغ سوزن‌دوزی بلوچ را می‌گیریم، حرف «مهتاب» را پیش می‌کشد. گویی کار سوزن‌دوزی و نام مهتاب به یکدیگر گره خورده‌اند. دو یار قدیمی و صمیمی که گذر روزگار آن‌ها را از یکدیگر جدا که نه، نزدیک‌تر کرده است. این جا قصهء مهتاب گره می‌خورد به سفر آخرین ملکهء ایران به این دیار. قصه‌ای که حالا پس از گذر سال‌ها نمی‌توان واقعیت و خیالش را از هم باز شناخت. می‌گویند شهبانو برای دیدن سوزن‌دوزی‌های مهتاب، به قاسم‌آباد آمده و از جلوی ماشینش تا خانه مهتاب را فرش قرمز پهن می‌کنند و وقتی او به در خانه می‌رسد، مهتاب خانه نبوده و بعد هم که مهتاب می‌رود تا او را ببیند، ماموران اجازهء دیدار نمی‌دهند. تو می‌مانی با این فکر که در روستایی به این کوچکی چطور نتوانستند مهتاب را پیدا کنند و مگر همه از این روز بزرگ باشکوه روستای کوچک خبر نداشتند. خلاصه هر کس قصه را از ظن خود روایت می‌کند.
آن روزها به خاطر مهتاب و سوزن‌دوزی، لطف ملوکانه شامل اهالی قاسم‌آباد می‌شود و برایشان جاده و برق می‌کشند، اما حالا روزگار چرخیده و گویی شگون آن سفر به بدشگونی تغییر کرده است. جاده خراب شده و شن‌های کویری گوشه و کنارش را گرفته است و ده سال خست آسمان، خشکسالی برای آن‌ها به ارمغان آورده است.
رودها و چاه‌ها ونخل‌هایشان خشک شده و آن‌ها مانده‌اند و بزهایشان. مردها برای کار به کشورهای همجوار رفته‌اند و روستا مانده است وسکوت و سکون و زنان و کودکان و پیرها. وقتی آب و کار و خرما نباشد، سوزن‌دوزی برای کمک خرجی به دادشان می‌رسد، برای رهایی از تنگدستی.
گرد و خاک که می‌خوابد، از ماشین پیاده می‌شویم. پسرکی گنگ ما را راهنمایی می‌کند تا خانهء مهتاب، یگانه استاد بی‌بدیل سوزن‌دوزی بلوچ. زنی مهربان و پیر و تنها، ایستاده در آستانهء در. با خوشرویی به خانه‌اش که اتاق کوچکی است، دعوت‌مان می‌کند. چند رختخواب در یک گوشه و یخچال و گاز پیک نیک در گوشه‌ای دیگر، تمام سهم او از این جهان بزرگ است و گردن‌بندی که به آن کلید صندوقی آویزان است که خلاصه وجود و هنرش- سوزن‌دوزی- در آن رخ پنهان کرده است.
از خودش می‌گوید و سوزن‌دوزی و مسافرانی که گاه و بیگاه از سراسر ایران و جهان برای دیدارش به خانهء محقرش می‌آیند و این که بعد از نیم قرن سوزن‌دوزی هنوز بیمه نیست و نگران روزهای بیکاری و بی‌پولی و تنهایی که دیر یا زود، بالاخره از پس غبار راه می‌رسند.تمامی طرح‌هایش بی‌هیچ نقشه‌ای از ذهن و خیالش پر می‌کشند و با دستانش که هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند، بر پارچه‌های رنگارنگ نقش می‌بندند. گذر روزگار چشمانش را ضعیف کرده و در پرتو نوری که از بیرون در به درون اتاق می‌تابد، کارش را می‌کند. در میانهء صحبت، زینب خواهرزاده‌اش با زبان روزه، برایمان آب می‌آورد که در این دیار گرم و خشک برای احترام به مهمان، اولین پیشکش میزبان، آب است.
وقت خداحافظی برای بدرقه می‌آید و تا سوارمان نمی‌کند، خیالش راحت نمی‌شود. از قاسم‌آباد راهی بمپور می‌شویم. در راه همسفر مسافرانی هستیم که از سوزن‌دوزی و مهتاب و شهبانو و نخلستان و خشکسالی می‌گویند. قصه‌ای دیگر با روایتی دیگر از ذهن و زبان آدمی دیگر. ماه کامل در گوشه‌ای از آسمان به زمین، خیره نگاه می‌کند. مهتاب کوه‌ها و دشت‌ها را روشن کرده و من به تاریکی خانهء کوچک مهتاب فکر می‌کنم.

شهاب میرزایی
منبع: جدید آنلاین

منبع : روزنامه سرمایه