کنترل صحیح تب در کودکان

تب از علایم شایع بیماریها در کودکان می‌باشد. تب در بسیاری از مواقع خوش‌خیم بوده و به علت افزایش پاسخ‌های ایمنی ممکن است مفید باشد (اگر چه بیماری که منجر به تب می‌شود ممکن است خطرناک باشد، مانند سپتی‌سمی و مننژیت). اما وجود تب در کودکان باعث ناراحتی بیمار و نگرانی والدین و پزشکان می‌شود. تاکنون بارها کودکانی را معاینه کرده‌ایم که به علت یک تب ساده ناشی از سرماخوردگی و عدم کنترل آن، در طول روز توسط والدینشان چندین بار به پزشکان و کلینیک‌های متعدد مراجعه کرده‌اند و در نهایت هم نتیجه‌ای نگرفته‌اند و یا کودکانی را شاهد بوده‌ایم که به دنبال عدم کنترل به موقع تب دچار Febrile Convulsion شده‌اند.
چندین علت جهت عدم کنترل تب در کودکان متصور است:
۱) عدم مصرف به موقع داروها و یا از یاد بردن یک نوبت از مصرف داروها
۲) عدم مصرف داروهای ضد تب با دوزاژ مناسب
۳) خود درمانی با داروهای ضدتب و تعلل در مراجعه به مراکز درمانی. گاهی این داروها به مدت طولانی در یخچال‌های خانگی مانده‌اند و تاریخ مصرفشان نیز گذشته است.
۴) نبود آگاهی در امر کنترل تب در خانه، برای مثال بارها شاهد آن بوده‌ایم که به علت لرز ناشی از تب، بچه را با دو عدد پتو پوشانده‌اند و یا کنار بخاری قرار داده‌اند که منجر به افزایش شدید تب (و گاهی تشنج) شده است.
چندین علت نیز مربوط به ما پزشکان است که عبارتند از:
۱) آموزش: مهمترین مساله در امر کنترل تب کودکان، مساله‌ی آموزش و توجیه چگونگی کنترل تب توسط والدین است. باید اعتراف کنیم که ما پزشکان وقت زیادی را جهت آموزش اقدامات غیردارویی جهت کاهش تب کودکان به والدین اختصاص نمی‌دهیم. باید روش انجام صحیح یک پاشویه‌ی خانگی را به والدین توضیح داده و تاکید نماییم که حتما از پوشش‌های سبک برای کودکان تب‌دار استفاده کنند.
۲) رهیدراتاسیون: به والدین توضیح دهیم زمانی که کودک تب‌دار است مایعات اضافی به وی بدهند تا آب تبخیر شده به علت تب جانشین گردد.
۳) پزشک باید علت اصلی تب را تشخیص داده و نسبت به درمان صحیح آن اقدام نماید.
۴) مهمتر از همه تجویز داروهای ضد تب با دوز صحیح است. این مورد مهمترین قسمت کنترل تب در کودکان است تا به موقع از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری به عمل آید. بارها دیده‌ام که برای یک کودک شش ساله با وزن ۲۰ کیلوگرم نوشته شده: شربت استامینوفن، یک قاشق مرباخوری هر شش ساعت و یا قطره‌ی استامینوفن برای یک کودک ۵ ساله با وزن ۱۸ کیلوگرم: ۲۰ قطره هر شش ساعت.
عدم تجویز دوز صحیح استامینوفن یکی از عوامل بسیار مهم در امر عدم کنترل تب اطفال است. به نکات زیر در امر تجویز صحیح استامینوفن در کودکان توجه فرمایید:
استامینوفن بیشترین داروی مصرفی جهت کاهش تب در کودکان بوده و دوز آن ۱۰-۱۵mg/kg هر ۴ تا ۶ ساعت به صورت خوراکی یا رکتال می‌باشد.
● شربت استامینوفن:
با توجه به اینکه این فرم دارویی به صورت ۱۲۰mg /۵cc فرموله شده است، در هر سی سی از این فرم دارویی ۲۴ میلی‌گرم استامینوفن موجود است و بنابراین در نوزادان حدود ۰.۵cc هر چهار تا ۶ ساعت کافی است. در شیرخواران ۲-۵cc هر ۴ تا ۶ ساعت و برای اطفال بزرگتر از ۲ سال، ۶-۲۰cc هر ۴ تا ۶ ساعت از این فرم دارویی قابل استفاده است. به طور کلی ۰.۴ cc/kg میزان مصرف شربت استامینوفن است.
● قطره استامینوفن:
در هر سی سی از این فرم دارویی ۱۰۰mg ماده موثره موجود است. بنابراین اگر هر سی سی را معادل ۱۵ قطره حساب کنیم، در هر قطره ۶.۵mg استامینوفن وجود دارد. براین اساس، میزان مصرف قطره‌ی استامینوفن در نوزادان ۶ قطره هر ۴ تا ۶ ساعت، در شیرخواران حدود ۱۵ قطره هر ۴ تا ۶ ساعت و در اطفال بزرگتر ۲۰ تا ۷۰ قطره هر ۴ تا ۶ ساعت است. بنابراین منطقی به نظر می‌رسد که در اطفال بزرگتر از ۵ سال از قطره‌ی استامینوفن استفاده نشود. به طور متوسط دوز اطفال برای قطره‌ی استامینوفن، ۲ قطره به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.
● شیاف استامینوفن:
این فرم دارویی دارای ۱۲۵mg ماده‌ی موثره بوده و با دوز۱۰-۱۵mg/kg هر ۴ تا ۶ ساعت قابل استفاده است (مخصوصاً در موارد اورژانسی و مواقعی که بلع کودک مختل است).
به طور کلی استامینوفن با دوز ۱۵mg/kg در کاهش تب کودکان به مراتب بیشتر از دوز ۱۰mg/kg موثرتر است.
● ایبوپروفن:
یکی از داروهای موثر در کنترل التهاب و تب اطفال است. این دارو به دو فرم قرص‌های ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرمی و سوسپانسیون ۱۰۰mg/۵ml موجود است. به عنوان ضد تب در کودکان ۶ ماه تا ۱۲ سال، ۵mg/kg برای تب کمتر از ۱۷/۳۹ درجه سانتی‌گراد و ۱۰mg/kg برای تب‌های بالاتر مصرف می‌شود. مقدار مصرف را در صورت نیاز هر ۴ تا ۶ ساعت می‌توان تکرار کرد.

دکتر مهراد نقی‌زاده گلزاری
منابع در دفتر نشریه می‌باشد.

منبع : هفته نامه پزشکی امروز