اهالی مکتوب سینما

بیهوده نیست که می‌گویند صنعت سینما. چرا که در ذیل هنرهفتم، مشاغل و حرفه‌های گوناگونی شکل گرفته‌اند که تا پیش از پیدایش این صنعت حتی نامی ‌از آنها نیز در میان نبوده است. امروز سینما اگرچه دارای معضلات اقتصادی زیادی است اما از این آب باریکه تعداد زیادی از افراد نان می‌خورند و البته با توجه به وضعیت اقتصادی سینمای ما لقمه چندان دندان‌گیری نیست. از منظرهای مختلفی می‌توان مشاغل متعدد سینما را طبقه‌بندی کرد و مورد بازشناسی قرار داد. بسیاری از این حرفه‌ها به طور مستقیم با ساخت و تولید فیلم ارتباط داشته و در فرآیند یک پروژه سینمایی حضور فیزیکی دارند مثل کارگردان‌ها، بازیگران، فیلمبردار، صدا‌بردار و... که اساسا فیلم به واسطه آنها ساخته می‌شود. عده‌ای دیگر بعد از تولید فیلم و در جهت تدوین و تکمیل آن به صحنه می‌آیند تا اینکه فیلم را نهایی کرده برای اکران آماده کنند. در اینجا نیز پای برخی از مشاغل دیگر که فیلم را به نمایش می‌گذارند به میدان می‌آید که مهم‌ترین آنها سینماداران و مدیران سالن‌های سینمایی هستند. دامنه اهالی سینما آن‌قدر گسترده است که از کارگردان تا آنها که بلیت پاره می‌کنند را در برمی‌گیرد.
نگارنده قصد دارد تا معیار تقسیم‌بندی خود را درباره مشاغل یا مهارت‌های سینمایی با محوریت، نوشتن ارائه دهد. اگر نوشتن و آثار مکتوب را به عنوان ملاکی برای باز‌شناسی صنعت سینما قرار دهیم به این نتیجه می‌رسیم که چندین شغل یا مهارت سینمایی با نوشتن و قلم ارتباط مستقیمی‌ برقرار می‌کند که باز در اینجا نیز برخی ارتباط مستقیم‌تری با تولید سینما دارد مثل فیلمنامه‌نویسی و برخی دیگر بیرون از گود سینما به آن وصل می‌شوند مثل منتقدان و نویسندگان سینمایی و خبرنگاران و روزنامه‌نگاران و حتی امروزه وبلاگ‌نویسان سینمایی را نیز می‌توان به آن اضافه کرد.
اگر مجموعه آثار مکتوبی که راجع به یک فیلم در روزنامه‌ها و نشریات و سایت‌های اینترنتی اعم از خبر، گزارش، نقد، مصاحبه و عکس ( اثر مکتوب تصویری ) جمع‌آوری کنیم خواهیم دید که تعداد زیادی از افراد اعم از خبرنگار، نویسنده، منتقد، روزنامه‌نگار و وبلاگ‌نویس هم در این سوی سینما دستی بر آتش دارند و گرد یک شمع می‌سوزند . لذا سینما سفره گسترده‌ای است که از صدر تا ذیل آن، انواع و اقسام آدم‌ها و مشاغل گوناگون به نوعی سرگرمند و در حقیقت از آن معاش می‌کنند. گرچه سهم اهالی مکتوب سینما (نه البته فیلمنامه‌نویسان) بلکه منتقدان و روزنامه‌نگاران از سود مادی آن کمتر از سایر مشاغل مرتبط است.
اهالی مکتوب سینما به وی‍ژه منتقدان سینمایی با آنکه تلاش آگاهانه‌ای در جهت ارتقای سطح سینما و مخاطبان آن انجام می‌دهند همواره بیش از دیگران نیز در معرض اتهام و نفی و بی‌سوادی قرار می‌گیرند و یا نقش آنان در اطلاع‌رسانی و تبلیغات فیلم نادیده انگاشته می‌شود. قطعا سود اقتصادی که از اطلاع‌رسانی و شناخت فیلم از سوی اهالی مکتوب سینما برای مردم صورت می‌گیرد قابل مقایسه با حقوق یا حق‌التحریری نیست که نصیبشان می‌شود لذا اهالی مکتوب سینما در چنین وضعیتی به اهالی منفور و مهجور سینما بدل می‌شوند و همین مسئله گاهی موجب می‌شود تا به تدریج قلم‌ها را بگذارند و عطایش را به لقایش ببخشند. لذا شما هیچ منتقدی را نمی‌بینید که شغلش نقادی باشد اگرچه ممکن است اهمیت آن از شغلش مهم‌تر باشد!
اهالی مکتوب سینما به چند شکل به ماندگاری سینما کمک می‌کنند. خبرنگاران ‌سینمایی و روزنامه‌نگاران با تولید خبر، عکس، مصاحبه با کارگردان و عوامل فیلم و منتقدان با تحلیل و نقد فیلم به ثبت تاریخی یک فیلم می‌پردازند که در تاریخ سینمایی یک سرزمین به یادگار می‌ماند و به منبعی برای مطالعات سینمایی هر فیلمی ‌بدل می‌شوند. شاید رسانه‌ای مثل تلویزیون به واسطه تبلیغات‌های جذاب و بصری‌اش به فروش و دیده شدن یک فیلم بیش از رسانه‌های نوشتاری کمک کند اما هم ماندگاری آثار مکتوب را ندارد و هم فرصت تامل بیشتر درباره مضمون فیلم را. در ضمن جامعیت اطلاع‌رسانی درباره یک اثر سینمایی در روزنامه‌ها و نشریات قابل مقایسه با مدیوم‌های دیگر نیست. کافی است به همین روزنامه فرهنگ آشتی نگاهی بیندازید تا ببینید که حجم اطلاعات سینمایی و تلویزیونی آن چه میزان است و این اطلاعاتی روزانه با چه سختی و فشردگی تهیه، تولید و منتشر می‌شوند. بیهوده نیست که روزنامه‌نگاری جزو مشاغل سخت محسوب می‌شود.
با این حال مظلوم‌ترین صنف و مشاغلی که ذیل صنعت سینما قرار دارد همین اهالی مکتوب سینما هستند. کافی است برای مدتی کوتاه جامعه مکتوب سینمایی قلم‌های خود را بر زمین بگذارد و راجع به سینما و فیلم چیزی ننویسد آنگاه به جرات می‌توان گفت که سینما همین مشتریان نیم‌بند خود را نیز از دست خواهد داد.
اگرچه در دنیای رسانه‌ای معاصر، تصویر به امپراطوری بی‌بدیلی تبدیل شده که جهان را تسخیر کرده است اما بدون قلم و نوشتن و مکتوب شدن آن تصاویر در دفتر تاریخ، فیلم و سینما نیز مختومه می‌شود و ردپایی از آن به جا نمی‌ماند . بزرگ‌ترین کارگردان‌های ما خود نویسنده فیلم‌هایشان بوده‌اند. تصویر نیز با قلم جاودان خواهد شد.

سیدرضا صائمی

منبع : روزنامه فرهنگ آشتی