آزمون اخلاص

روزه خانه تکانی دل از گناه و آلودگی، صفای باطن، و شکوفا کننده نهال ایمان در بوستان جان است.باید آن را یک موهبت الهی دانست که اثراتش در رشد و بالندگی، تربیت روح، اصلاح رفتار و اعتلای بهداشت روانی وصف ناشدنی است. آنچه از پی می‌آید تنها بخشی از آثار و فواید تربیتی روزه است.
● دست یابی به ملکه تقوا
مهمترین فایده و اثر روزه که قرآن کریم به آن تصریح دارد، «تقوا» و پرهیزکاری است. چنانکه می فرماید: «یـاَایُّهَا الَّذینَ ءامَنوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقون; (بقره/ ۱۸۳) ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما واجب شد، همانگونه که بر آنها که پیش از شما بودند واجب شد، باشد که تقوا پیشه کنید.» تقوا حالت، ملکه و صفت ثابتی است که آدمی را از کمین گاه های شیطان و نفس امّاره می رهاند و از آلودگی به گناهان و رذایل اخلاقی باز می دارد. در واقع تقوا برای انسان به حصار و سپری می ماند که از حملات وسوسه های شیطانی و کشش ها و تمایلات نفسانی در امان می دارد. از این رو است که قرآن کریم ما را در آیات زیادی به این گوهر گرانبها توصیه می‌کند: «فَاتَّقُوا اللّهَ مَااستَطَعتُم; تا می‌توانید تقوای الهی پیشه کنید.»
● تهذیب نفس و پالایش درون
یکی از عبادت های مهمی که انسان را در خودسازی و تزکیه و تهذیب نفس یاری می دهد، «روزه» است. روزه باعث می شود که آدمی بر نفس سرکش خویش لگام زند، با شهوات و هوا و هوس هایش مبارزه کند، و تمایلات و خواهش های نامشروع و نامعقول نفس را تحت کنترل درآورد؛«اَلصُّومُ یُمیتُ مُرادَ النّفسِ.» نفس امّاره و سرکش، انسان را همواره به بدی ها و گناهان امر می کند، «اِنَّ النَّفسَ لاََمّارَهٌٔ بِالسّوءِ» از این رو، قرآن کریم یادآور می شود که مراقب خود باشید.
آدمی تا زمانی که اسیر هوا و هوس ها و دلبستگی های نفسانی است، هرگز روی سعادت و رستگاری را نخواهد دیدو در اثر رذایل اخلاقی و بیماری ها و ناهنجاری های روحی چون خودپرستی، تکبر، ریاست طلبی، کینه، حسد، ریا، غیبت و... به پست ترین مرتبه‌های انسانی سقوط می کند، تا جایی که از حیوان هم پست تر می شود. اما با تزکیه و تهذیب نفس، خودسازی و مبارزه با نفس اماره است که انسان به کمال و رستگاری، و هدف خود از زندگی دست می یابد.
● آزادی از قید و بند شهوات
روزه انسان را از قید و بند شهوت ها، عادت ها و هوا و هوس ها آزاد می سازد، و به سوی رشد و بالندگی و ملکوت اعلی پرواز می دهد.
واقعیت این است که نوع انسانها آزاد نیستند؛ بلکه در بند وثیقه اند و خودشان با سوء اختیار خود، دست و بال خود را بسته اند. قرآن کریم می فرماید: «کُلُّ نَفس بِما کَسَبَت رَهینَه: هر کسی در گرو دستاورد خویش است.» از نظر امام علی(ع) آزاد کسی است که شهوت ها را ترک کند.
● تقویت اراده، و نیرومندی و تلطیف روح
یکی از مشکلات انسان های عصر نوین کاستی نیروی اراده و کمبود اعتماد به نفس و عزت نفس است، که باعث بروز خیلی از مشکلات و اختلالات روحی و روانی شده، و مانع پیشرفت و بالندگی، و لذت بردن آنها از زندگی شده است.
چنین افرادی نمی توانند از پس مشکلات زندگی خود برآمده و آنها را حل کنند، و در نهایت ناامید و مأیوس شده و افسرده می شوند. دین مبین اسلام با برنامه های تربیتی غنیّ خود، مانع بروز چنین مشکلاتی می شود. روزه بهترین وسیله تقویت اراده و افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس است.
● افزایش صبر و تحمل
یکی دیگر از مشکلاتی که دامنگیر خیلی از افراد است، پایین بودن ظرفیت صبر و تحمل است. به عنوان نمونه، تجربه نشان داده است که علت بروز خیلی از مشکلات خانوادگی، مشاجره های زناشویی و خستگی آنها از زندگی، سطح تحمل و شکیبایی کم آنهاست.
روزه یک ورزش روحی است که انسان را به صبر و مقاومت و ترک لذتها تمرین می دهد، تا در کوره حوادث بتواند مقاوم باشد. از این رو، در آیات و روایات از روزه به صبر و از ماه رمضان به ماه صبر تعبیر شده است.
امام رضا(ع) در تفسیر آیه کریمه «واستَعینوا بِالصَّبرِ والصَّلوه؛ از صبر و نماز یاری بجویید.»، می فرماید: اگر مصیبت شدیدی بر کسی وارد شد، باید روزه بگیرد؛ چرا که خداوند تعالی می فرماید: «از صبر و نماز یاری بجویید و صبر یعنی روزه».
و از پیامبر اکرم(ع) روایت شده که ماه رمضان را چنین توصیف می کرد: «ماه رمضان ماه صبر است و پاداش صبر، بهشت است.»
● پرورش وجدان
روزه از عباداتی است که با خلوص و پاکی نیت و پیروی از وجدان دینی انجام می شود، و ریاکاری و اغراض باطل در آن کمتر وارد می شود.
زیرا روزه صبر است و امساک از مفطرات و این خویشتن داری و مصابرت را کسی که نیت پاک و شوق به اطاعت فرمان خدا و پاسخ به ندای وجدان نداشته باشد انجام نمی دهد، و در خلوت از خوردن و آشامیدن پرهیز نخواهد کرد.
این است معنی فرمایش امیرالمؤمنین(ع): «خداوند روزه را برای آزمون اخلاص بنده واجب کرد.»
● تغییر رفتار و کردار
روزه داری در تغییر رفتار و احیای شخصیت سالم انسان مؤثر است. این اثر خود به ۲ صورت: بازداری از رفتارهای منفی و نابهنجار، و واداری به رفتارهای مثبت، بهنجار و خداپسند نمودار می‌شود.
با این همه آثاری ـ چون دست یابی به تقوا، تهذیب نفس، تقویت نیروهای روحی و روانی، پرورش وجدان، افزایش سطح صبر و... ـ که روزه دارد، طبیعی است که رفتارهای منفی و نابهنجار تغییر یافته، و در جهت بهنجار و مثبت خواهد بود.
چرا که هرگونه تغییری در افکار، انگیزه ها و تمایلات انسان، مستقیماً در رفتارش نمایان می شود.

مسعود نور علیزاده میانجی

منبع : روزنامه همشهری