بیماریهای مهم خربزه، هندوانه

● سفیدک پودری(سطحی) جالیز Cucurbit powdery mildew
این بیماری از دیر زمان در ایران بخصوص در مناطقی که کشت گیاهان جالیزی در آنجا معمول بوده وجود داشته است . ولی اولین بار گزارش کتبی مربوط به اسفندیاری در سال ۱۳۲۶ می باشد . سفیدک سطحی را زارعین بخوبی شناخته و در اصفهان به آن نمکه و در بعضی از نقاط دیگر به نام شته و یا در آذربایجان به نام آق مشهور است . این بیماری در اکثر مناطق جالیزکاری از قبیل سواحل دریای مازندران ، اصفهان ، تهران ، قم ، همدان ، کرج ، خوزستان ، شیراز ، تبریز، بروجرد ، و ورامین و شهر ری وجود دارد . در استان فارس این بیماری در روی خیار، خیار چنبر، خربزه ، طالبی، گرمک، کدو وهندوانه توسط بنی هاشمی و ذاکری (۱۳۶۸ ) گزارش شده است .
● نشانه های بیماری
اولین علائم بیماری به صورت لکه های کوچک سفید آرد آلود روی برگها و ساقه ها می باشد که بتدریج سطح آنها را گرد سفید رنگی فرا می گیرد و بزودی بیماری توسعه یافته ، ظرف مدت کوتاهی پوشش قارچی ، هر دو سطح برگ را فرا می گیرد . نشانه های اولیه بیماری ، در واقع موقعی ظاهر می شود که اولین گلهای خیار باز شده و بوته هنوز ساقه خزنده خود را ایجاد نکرده است . برگهای مبتلا سفید، خشک و شکننده شده و مخصوصاً در مورد برگ هندوانه لکه‌ها بزودی قهوه ای رنگ می گردند . در بوته های مبتلا میوه ها زودتر از موعد مقرر رسیده، شبکه پوست آنها خوب تشکیل نشده ، بافت آنها نرم می گردد . علاوه بر این ، گوشت میوه ، بی مزه و مواد جامد محصول در آنها به طور قابل ملاحظه ای کم می گردد .
● عامل بیماری
▪ به طور کلی عامل دو گونه قارچ به اسامی :
۱) Erysiphe cichoracearum
۲) Sphaerotheca fuliginea
بر اساس گزارش بنی هاشمی و ذاکری ( ۱۳۶۸) قارچ عامل بیماری در استان فارس Sphaerotheca fuliginea می باشد و جنس Erysiphe دیده نشده است . کندیوم های جمع آوری شده از روی کدوئیان غالباً دارای جوانه های دو شاخه ای بوده که مؤید مشخصه گون S.fuliginea می باشند .
● کنترل:
۱) ارقام مقاوم، خربزه مشهدی و طالبی شهد شیراز حساس است.
۲) کاشت در مناطقی که هوا جریان داشته باشد.
۳) کاهش رطوبت
۴) در فاصله دو آبیاری زمین خشک شود.
● کنترل شیمیایی:
اگر بیماری دیر وارد مزرعه شود معمولاً نیازی به مبارزه نیست.
۱) سولفور wp ۸۰-۹۰% و ۳- ۲ در هزار با دیدن اولین علائم
۲) دینوکاپ(کاراتان اف ان) wp۱۸.۲۵%و ۲-۱ کیلوگرم درهکتار
۳) گل گوگرد ۲۰- ۱۵ کیلوگرم در هکتار
● جرب جالیز
لکه های بیماری در همه قسمتهای هوائی ظاهر می شود . در برگ ها اولین علائم به صورت نقطه های روشن آب یا سبز کم رنگ ظاهر می شود . این نقاط معمولاً به مقدار زیاد در بین رگبرگها مشاهده می گردد . لکه های طویل روی ساقه و دمبرگها ممکن است ظاهر شوند . بتدریج رنگ لکه ها به خاکستری متمایل به سفید تبدیل شده ، زاویه دار می گردند .
لکه های میوه همزمان با بزرگ شدن میوه تیره می شوند. بافت مضمحل می گردد تا اینکه حفره های قابل ملاحظه ای در میوه پدید آورد. در شرایط مرطوب یک لکه مخملی سبز تیره از رشد قارچ در این گودال ها ظاهر می شود .
رشد شدید بیماری با شرایط خنک و مرطوب همراه می باشد که ممکن است در اوقات ویژه در طی فصل یا در مزارعی که زهکشی هوا و خاک ضعیف است شایع باشد .
● کنترل:
در صورت امکان خانواده کدوئیان باید در مزارعی که دما نسبتاً بالا باشد پرورش یابند زهکشی خاک و گردش هوا در لابلای بوته ها بعلت خشک شدن سریع سطح برگ از شدت بیماری می کاهد .
در مراحل چهار برگی شروع و هفته ای یک بار باید تکرار شود .
موثرترین سموم برای مبارزه با بیماری سموم زینب (Zineb) ، مانکوزب (Mancozeb) ،‌ کلروتالونیل ( Chlorothalonal)‌ به مقدار ۱.۵ کیلوگرم درهکتار می باشد
● سیاه شدن گلگاه هندوانه
بیماری سیاه شدن گلگاه هندوانه یکی از بیماریهایی است که باعث کمی میزان محصول و نامرغوبی ان از نظر بازار پسندی می شود . این بیماری مخصوصاً در نقاطی که هندوانه هائی از نوع چارلستون گری ، فرفاکس و دیکوسی کوئین کشت می شود انتشار دارد .
میوه های واریته های Charleston Gray و Fairfax وقتی به طول ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر رسیدند ، انتهای میوه ابتدا به رنگ تیره در آمده و پس از مدت کوتاهی خاصیت چسبندگی از خود نشان می دهند . به تدریج شیارهای سیاه رنگی در این قسمت پدیدار شده و پس از ۳ تا ۴ روز قسمت سر میوه کاملاً سیاه می شود .چنانچه از این قسمت آلوده برشی تهیه شود مشاهده می گردد که قسمتهای داخلی گوشت میوه در این منطقه سفید مایل به خاکستری مانده و رنگ قرمز طبیعی را به خود نمی گیرند . بذور حاصله در این قسمت چروکیده و نرسیده باقی می مانند .
علائم بیماری درواریته های دیکسی کوئین کمی متفاوت بوده و چون پوست این نوع هندوانه لطیف و نازک می باشد پس از چند روز که لکه سیاه در محل گلگاه دیده شد ، در ۸۰ درصد از موارد میوه در این منطقه شکاف خورده ، فاسد می شود .
● عامل بیماری
جزء بیماریهای فزیولوژیک شمرده میشود. آنگاه که محتوی کلسیم میوه از حدی پائین تر افتد ، بیماری در پاره ای از میوه ها مشاهده می شود . اینکه تعریق تاثیر ویژه ای روی پوسیدگی گلگاه دارد ، یکی از پژوهشگران با پاشیدن موادی چون امولسیون های هیدروکربن که میزان از دست رفتن آب را در گیاه کاهش می دهد از خسارت بیماری بنحو قابل ملاحظه ای کم کرد .
پوسیدگی گلگاه در پایان یک دوره حاصلخیزی گیاه، در اثر خشکی هوا و کم آبی بعدی عارض می شود . تحت این شرایط با توجه به جذب آب از خاک و تعریق از راه برگها ،‌نوسانات رطوبی بیشتر می گردد. نتیجتاً ذخیره آبی گیاه و میوه شروع به کاهش می کند . اگر این خشکیدن نسوج گیاه ادامه پیدا کند ، پاره ای از سلول های گلگاه شروع به خشکیدن می کند و مقدمه بروز عارضه پوسیدگی فراهم می شود . طول روز شدت نور و نسبت کربو هیدرات ها نیز ممکن است در این مسئله موثر باشند . اما نقش آنها در تولید پوسیدگی هنوز نیز به وضوح روشن نشده تا بتوان آنها را توصیه هائی که به منظور جلو گیری عملی به کار می رود به کار برد . آفتاب سوختگی نیز در پاره ای موارد ممکن است با عارضه پوسیدگی گلگاه اشتباه شود، واریته چارلستون گری به وی‍‍‍ژه به این عارضه حساسیت دارد .
● کنترل:
۱) تاثیر آب
تشنگی خسارت جبران ناپذیری وارد می آورد . در فصل گرم و موقعی که گیاه به آب بیشتر نیازمند است فاصله آبیاری ،‌ دو و یا حداقل یک روز پایین آورده شود . بهترین زمان برای این اقدام موقعی می باشد که کم و بیش لکه های سیاه در مزرعه هندوانه به چشم می خورد . تردیدی نیست که این اقدام موقعی می باشد که کم وبیش لکه های سیاه در مزرعه هندوانه به چشم می خورد . تردیدی نیست که این اقدام تا آن حد که عارضه مربوطه به آب باشد مثمر ثمر خواهد بود . در این مورد عامل نظم آبیاری نیز غیر قابل اغماض است و جداً توصیه می شود تا فواصل آبیاری در هر نوبت یکنواخت بماند و هر بار نوسانی نشان ندهد .
۲) جلو گیری از تعریق
از آنجائی که تعریق عامل مهم از دست رفتن رطوبت اندوخته گیاه است و قوی تر کردن فشار اسمزی برگها نسبت به میوه به جذب رطوبت کمبود از ناحیه گلگاه منجر می شود لذا هر طریقی که بتواند از این پدیده یعنی « تعریق » جلوگیری به عمل آورد سبب کاهش بیماری می شود . آبیاری بارانی در روزهای گرم که واقعاً شدت تعریق بالا می رود در حفظ سلامتی کمک بسیار مفیدی است.
۳) اثر کود
با پاشیدن کلرور کلسیم و نیترات کلسیم به میزان دو کیلو در ۴۰۰ لیتر آب تاثیر قابل توجهی روی کاهش خسارت بیماری داشته است .
آغاز این کار یک ماه قبل از ظهور احتمالی بیماری و ۳تا۴ بار به فاصله یک هفته تکرار شود . استعمال مقادیر کافی کود که بویژه از لحاظ سوپر فسفات غنی باشد مثل کود ۴-۱۲-۴ و ۵-۲۰-۵ در کاهش خصارت بیماری تاثیر ویژه ای داشته است .
۴) تاثیر تاریخ کشت
اهمیت تاریخ کشت بدان سبب است که بوته هندوانه تا فرا رسیدن فصل گرم و آنگاه که میوه ها رشد سریع دارند و به آب بیشتری نیازمندند قسمت اعظم فعالیت خود را رها کرده و برای کامل کردن رشد میوه نیروی زیادی احتیاج نداشته باشند.
۵) واریته مقاوم
واریته های فرفاکس ، چارلستون گری ،‌ دیکسی کوئین ،‌ نسبت به بیماری حساسیت فوق العاده از خود نشان داده اند در حالی که واریته‌های شوگربی،‌ خاتمی و شریف‌آبادی و محبوبی حساسیت بسیار کمی نسبت به بیماری از خود نشان داده‌اند
● پوسیدگی نرم باکتریائی هویج
بافتهای پارانشیمی خیلی سریع مورد حمله باکتری قرار می گیرند . سایر بافتها معمولاً بیشتر مقاوم هستند . سلولهای مورد حمله آب سوخته می شوند . تیغه میانی منهدم می گردد و سلولهای مضمحل شده به توده آبکی نرم لزج تبدیل می شوند .اپیدرم معمولاً متصل باقی می ماند . بافتهای پوسیده خاکستری تا قهوه ای به نظر می رسند و بسته به میکروارگانیسم ثانوی که بافت را مورد حمله قرار دهد بوی بد ممکن است از بافت به مشام برسد . به نظر می رسد که فساد در طول محور وسط ریشه توسعه می یابد اگر ریشه ها از وسط نصف شود ، یک خط مشخص مابین بافت سالم و بافت آلوده مشخص می گردد .قسمتی از بافت هویج که مورد حمله باکتری قرار می گیرد مورد حمله سایر باکتریها و قارچها نیز قرار می گیرد.
● عامل بیماری
باکتری به نام Pectobacterium carotovorum نسبتاً بزرگ‌‌‌‌، گرم منفی و دارای تاژکهای بلند از نوع پریتریکوس (Peritrichous) می باشد . جدایه های عامل بیماری در محیط کشت به خوبی بیماریزایی خود را حفظ می کند .
خاک از منابع مهم آلودگی اولیه برای هویجهای انباری است. خاکهایی که حاوی بقایای گیاهان آلوده سال قبل هستند از منابع مهم آلودگی به شمار می روند.
● کنترل:
۱) نظر به اینکه عامل بیماری درهرجایی که گیاهان حساس کاشته شود وجود دارد باید دقت شود در هنگام برداشت و حمل و نقل از زخمی شدن ریشه ها جلوگیری به عمل آید
۲) در خلال انبارداری درجه حرارت و رطوبت را باید دقیقاً کنترل نمود
۳) اگر ریشه ها قبل از انبار یا انتقال شسته می شوند، فرو بردن هویجها در محلول یک پانصدم هیپوکلریت سدیم(۲.۲۵درصد ماده موثر) یا خشک کردن هویج در هوای گرم تحت فشار ضروری است.
۴) دمای صفر درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی کمتر از ۹۰% سبب کاهش پوسیدگی نرم می شود.
۵) بعد از هویج باید ذرت ، غلات دانه ریز ، یونجه ، شبدر ، چغندر یا لوبیا را در تناوب به کار رود .
۶) اتاقهای انبار و جعبه ها باید با فرمالدئید یا سولفات مس ضد عفونی گردد

محمد آقا
http://royan۴.blogsky.com